مفتی خالد ایوب مصباحی شیرانی
مفتی خالد ایوب مصباحی شیرانی
تاریخی نام:۔خالد ایوب خان مدنی شیرانی (۱۴۰۹ ھ)
عرفی و قلمی نام:۔خالد ایوب مصباحی
تخلص:۔ شفق ؔ شیرانی۔
نسب:۔خالد ایوب بن خلیل احمد بن عمر خاں بن پیارو خاں بن دین دار خاں بن صلو خاں بن پیرخاں (شیرانی پٹھان)
خاندانی حالات:۔’’شیرانی‘‘پٹھاناں دا اک نہایت قدیم قبیلہ اے جو صوبہ سرحد بلوچستان تے کوہ سلیمان دے گردو نواح وچ آباد اے۔ انتظامی لحاظ توں اس وقت ضلع ژوب تے تحصیل شیرانیاں دے تحت اے ۔ایہ قبیلہ شجاعت وچ وڈا مشہور رہیا اے ايسے وجہ توں حملہ سومنات دے وقت محمود غزنوی اپنے نال اس دے چند سپاہیاں وی لیائے سن ۔ سلطان دے حکم توں راستے وچ ساں ساں فوجی چوکیاں قائم ہوئیاں۔ چاں کہ راستہ ملتان، ناگور، اجمیر تے نہروالا ہُندا ہويا سی اس لئی اک چوکی مارواڑ دے صحرا وچ وی قائم ہوئی جتھے اس وقت ناگور ضلع دا قصبہ وڈی کھاٹو واقع اے ۔ اوتھے توں کچھ لوک نقل مکانی کر کے چھوٹی کھاٹو آئے تے آخر وچ اٹھارہويں صدی دے وسط وچ انھاں نے چھوٹی کھاٹو توں متصل اک ویرانے وچ اپنی نويں آبادی قائم کيتی جسنوں ہن ’’شیرانی آباد‘‘ کہیا جاندا اے۔ الحمد للہ علی احسانہ سب دے سب لوک سنی صحیح العقیدہ مسلمان نيں۔ علما دی خاصی تعداد اے۔ مشایخ اہل سنت دی مسلسل آمد و رفت رہی اے۔ مفتی اعظم راجستھان دا منظور نظر قصبہ رہیا اے۔
خاندان وچ دیانت دا عنصر شروع توں رہیا۔ بالخصوص خاندان دی روح رواں جدہ محترمہ مرحومہ حجن سائرہ بیگم اپنی وکھ شناخت رکھدیاں سن۔باضابطہ تعلیم یافتہ نہ ہونے دے باوجود کنز الایمان تے تفسیر خزائن العرفان دے واسطے توں معارف قرآن اُتے انہاں دی وڈی گہری نگاہ سی۔ اوراد و ظائف، اعتکاف، صیام شوال، چاشت تے ہور امور خیر دی وڈی پابند سن۔ مزاج وچ ہمیشہ فقر رہیا۔ کدی سونا زیب تن نئيں کيتا۔ کسی بیماری وچ ڈاکٹراں توں مراجعت نئيں کيتی۔ جدوں وی بیمار ہُندیاں ، اوراد و وظائف تے اذکار دا سہارا لیتاں۔فاسق بالخصوص داڑھی منڈے لوکاں توں بے حد بیزار رہندیاں اوروڈی جرأت و غیرت انگیزی دے نال منہ اُتے زجر و توبیخ فرماتاں۔ جس نوں دعاواں دے دیتاں، اس دی بگڑی بن جاندی سی۔ فقیر خالد ایوب نوں بارہیا انہاں دی مخصوص دعاواں ملیاں۔ زیارت حرمین دے بعد ذکر حرمین انہاں دا محبوب مشغلہ ہوگیا سی۔ انصاف پسند ایسی سن کہ پورے لمبے چوڑے کنبے وچ انہاں دی دھاک سی۔ جو گل حق ہُندی بلا خوف لومۃ لائم کہتاں۔ انہاں دی جاں کنی دا عالم واضح طور اُتے انہاں دے صلاح و تقوی دا غماز سی۔ نماز عشا تے اوراد و وظائف توں فراغت دے بعد تازہ وضو کيتا، بستر اُتے لیٹاں تے بغیر کسی پیشگی بیماری بلکہ شبہ بیماری دے بلند آواز توں کلمہ طیبہ پڑھ کر جان جاں آفراں دے حوالے کے دتی۔
فقیر دے والد محترم الحاج خلیل احمدخاں دیانت پسند، صوم و صلاۃ دے انتہائی پابند، حق بیاں تے بے حد جفاکش انسان نيں۔ صحت قرآن خوانی اُتے بے حد توجہ دیندے نيں ۔ فقیر نوں قرآن پاک تے اردو دی تعلیم انھاں نے ہی دی۔ انداز تعلیم ایہ ہُندا کہ تمام اسباق دی صحت اُتے مٹھائی توں ضیافت کردے ۔اس طرح وڈی سبک روی دے نال تعلیم دے ابتدائی مراحل طے ہوئے گیے تے نال ہی نو سال دی عمر توں با قاعدگی دے نال نمازاں دا وی پابند بنا دتا ۔ انہاں دی حسن تربیت دا اک اہم حصہ معمولی معمولی گلاں اُتے گہری نگاہ رکھنا وی سی۔ صورت حال ایہ سی کہ گھر وچ اوہی چیز پکتی سی جو فقیر دی خواہش ہُندی سی۔وہ زمانہ یاد کرنے دے بعد ایسا لگدا اے جداں اس وقت والدین نے خود نوں اولاد دا تابع فرمان بنارکھیا ہو، خدا کرے اولاد توں دم حیات خادم بنی رہے۔
والدہ ماجدہ بسم اللہ خانم نے چاں کہ یتیمی وچ پرورش پائی سی، والدین دا سایہ عاطفت بہت پہلے اٹھیا چکيا سی ، اس لئی تعلیم دا تاں کوئی قابل ذکر معیار نئيں رہیا البتہ مزاج دین دارانہ رہیا۔ نا خواندہ ہونے دے باوجود اسلامی تاریخاں ، حساب و کتاب تے ہور معاملات وچ وڈی پختہ واقع ہوئیاں نيں۔ مزاج وچ بلا دا انصاف اے ۔پائی پائی دا حساب۔ بچے بچے دا خیال۔امور خانہ داری دے نال دست کاری وچ ید طولی حاصل اے۔ اک زمانے وچ مدت تک بیمار رہیاں۔ اس دوران فقیر نوں والدہ دی خدمت دا وڈی زريں موقع ملیا تے ايسے وقت اسلامی تعلیم دا ایہ فرمان تجرباتی، یقینی تے عملی زندگی دا اٹُٹ حصہ بنا کہ والدہ دی کوئی دعااولاد دے حق وچ رد نئيں ہُندی۔ فقیر اگرا ٓج کِسے لائق اے تاں اس وچ والدہ دی دعاواں دا کم توں کم نصف حصہ ضرور شامل اے۔ اللہ رب العزت انہاں عظیم ہستیاں دا سایہ شفقت بالخیر دراز فرمائے۔ فرب ارحمہما کما ربیانی صغیرا۔
پیدائش:۔فقیر دی پیدائش ۹؍ ربیع الاول ۱۴۰۹ ھ مطابق ۱۰؍ اکتوبر ۱۹۸۸ ء بروز سنیچرحضرت عمر کالونی، صوفیہ محلہ، شیرانی آباد،تحصیل ڈیڈوانہ، ضلع ناگور شریف ، راجستھان وچ ہوئی۔ تمام ڈوکومنٹ وچ تریخ پیدائش: ۱۱؍ اکتوبر ۱۹۸۷ ء درج اے۔
تعلیم :۔ ابتدائی تعلیم یعنی قرآن پاک، اردو تے نقل و املا والد محترم الحاج خلیل احمد صاحب توں حاصل کيتی۔اور اعلیٰ تعلیم دے لیے۲۵؍ جنوری ۲۰۰۱ ء مطابق ۲۹؍ شوال ۱۴۲۱ ھ بروز جمعرات یونیورسٹی حنفیہ نجم العلوم ، مکرانہ وچ داخلہ لیا جتھے درجہ اولی توں خامسہ شعبان ۲۰۰۵ ءرہنا ہويا۔ فیر اک سال یعنی ۲۰۰۶ ء وچ یونیورسٹی اسلامیہ روناہی وچ سادسہ پڑھی۔۲۰۰۷ ءسادسہ توں فضیلت ۲۰۰۹ ءیونیورسٹی اشرفیہ ، مبارک پور وچ کسب علم کيتا تے ایتھے توں ۲۶؍ مئی ۲۰۰۹ ء مطابق ۱؍ جماد ی الاخری ۱۴۳۰ھ بروز منگل۳۴؍واں عرس عزیزی دے موقع اُتے سند و دستار فضیلت توں نوازیا گیا۔
تعلیمی لیاقت:۔عالمیت: ۲۰۰۷ء۔فضیلت: ۲۰۰۹ء یونیورسٹی اشرفیہ، مبارک پور، اعظم گڑھ۔بی۔ اے ۔فائنل: ۲۰۱۲ء اینڈ ایم ۔ اے ۔ فائنل: ۲۰۱۶ء مولانا آزاد نیشنل یونیورسٹی ، حیدرآباد۔منشی: ۲۰۰۷ء ۔مولوی : ۲۰۰۸ء ۔کامل: ۲۰۰۹ء۔ فاضل: ۲۰۱۴ء بورڈ آف عربک اینڈ پرسین اترپردیش۔
استاداں کرام:۔استاداں اشرفیہ:خیر الاذکیا علامہ محمد احمد مصباحی ۔محدث جلیل علامہ عبد الشکور مصباحی۔ مولانا اسرار احمد اعظمی۔نصیرت ملت مولانا نصیر الدین عزیزی ۔ محقق مسائل جدیدہ مفتی نظام الدین رضوی ۔ مفتی معراج القادری ۔ مولانا نفیس احمد مصباحی ۔مولانا صدر الوری قادری۔ مفتی نسیم احمدمصباحی۔مفتی بدر عالم مصباحی۔مولانا عبد الحق رضوی ۔مولانا اختر کمال قادری۔
استاداں روناہی:۔ شیخ المعقولات مفتی شبیر حسن رضوی ۔ مولانا وصی احمد وسیم صدیقی ۔مولانا بخش اللہ قادری۔مولانا ایوب عالم رضوی۔مولانا جنید نعیم بستوی۔مولانا بیت اللہ قادری۔ استاداں مکرانہ:۔ مولانا شمس الدین قادری۔مولانا رضوان احمد قادری مصباحی۔مولانا سجاد عالم مصباحی۔ مولانا حیات اللہ مشاہدی مصباحی۔ مولانا عبد الرحیم مصباحی۔مولانا ادریس رضا علیمی ۔مولانا غلام ربانی مصباحی۔ مولانا امتیازعالم علیمی۔دامت برکاتہم العالیہ۔
تدریسی خدمات:۔٭یونیورسٹی حنفیہ نجم العلوم، مکرانہ۔ ۱۰؍ شوال ۱۴۳۰ ھ بروز بدھ تا۱۴؍ شعبان ۱۴۳۲ ھ ٭رمضان ۱۴۳۲ھ توں رمضان ۱۴۳۴ھ عالمی تحریک: سنی دعوت اسلامی، شاخ: جے پور٭ معا:دار العلوم اہل سنت رضویہ، گھاٹ گیٹ، جے پور ۱۰؍شوال ۱۴۳۲ھ توں شعبان۱۴۳۳ھ۔٭ ۹؍ شوال۱۴۳۴ھ توں ۱۲؍ شعبان المعظم ۱۴۳۶ھ یونیورسٹی اشرفیہ، مبارک پور، اعظم گڑھ، یوپی۔ ٭ رمضان المبارک ۱۴۳۶ھ توں دم تحریر دوبارہ عالمی تحریک: سنی دعوت اسلامی، شاخ: جے پور٭ قومی صدرات: مسلم اسٹوڈنٹ آرگنائزیشن آف انڈیا ۳۰؍ جولائی ۲۰۱۶ء بروز سنیچر بمقام دہلی۔
خدمات:۔عالمی تحریک سنی دعوت اسلامی شاخ راجستھان دی نگرانی ۱۴۳۲ھ توں ۱۴۳۴ھ ۔٭مسلم اسٹوڈنٹ آرگنائزیشن آف انڈیا دی آل راجستھان صدارت ۲۰۱۱ء توں ۲۰۱۴ء ۔٭ اصلاح معاشرہ دے لئی قادری اکیڈمی ، مکرانہ دی بنیاد ۔٭ مجلس فکر و اصلاح، شیرانی آباد دی بنیاد۔ ٭اردو سال نامہ ’’ احساس‘‘ دا اجرا: ۱۷؍ جولائی ۲۰۱۰ ء مطابق ۴؍ شعبان ۱۴۳۱ ھ بروز سنیچر بموقع ’’چوتھی سہ سالہ سنی تعلیمی کانفرنس ‘‘شیرانی آباد۔٭ ہفتہ واری ’’درس قرآن‘‘ آمیر، جے پور دا آغاز: ۹؍ مارچ ۲۰۱۲ء ۔٭ہفتہ واری ’’درس بخاری‘‘ امرت پوری، گھاٹ گیٹ، جے پور دا آغاز: ۱۲؍ مارچ ۲۰۱۲ء ۔٭ ہفتہ واری ’’درس فقہ‘‘ قریشیان مسجد، چاند پول، جے پور(تقریبا سال بھر)۔ ٭حضرت مفتی اعظم راجستھان علیہ الرحمہ دے عرس چہلم دے موقع اُتے ۱۷؍ نومبر ۲۰۱۳ ء بروز اتوار رسالہ ’’احساس‘‘جے پور دا بطور ہندی ماہ نامہ اجرا۔٭ عالمی تحریک سنی دعوت اسلامی دی جے پور شاخ دے تحت مفتی شہر جے پور مفتی عبد الستار صاحب رضوی دی سرپرستی وچ ’’سنی دار الافتا‘‘ دا قیام ۔٭سوشل میڈیا دے توسط توں اسلامی پیغام دی تعمیم دے لئی معروف سائٹ وہاٹس ایپ اُتے ’’آن لائن مفتی‘‘ گروپس دی ایڈمنیننگ جس دے تحت اس وقت چار گروپس نيں تے بے حد کامیاب نيں ۔٭رمضان المبارک وچ شہر جے پور وچ ’’شبینہ مجالس‘‘ دا قیام جنہاں وچ نوجواناں دی اصلاح تے بالخصوص تقلید دے تعلق توں سنجیدہ تفہیم ہُندی اے جس دے نتیجے وچ کئی اوہ نو جوان جو عدم تقلید دی راہ اُتے جا رہے سن ، راہ حق اُتے گام زن ہوئے۔ ٭ رمضان المبارک وچ تن وکھ وکھ مسجدےآں وچ بالترتیب بعد نماز عصر، عشا تے پہلے فجر’’تفسیر قرآن‘‘ دا اہتمام۔
تحریری خدمات:۔فقیر دے تحریری کماں دی چند نوعیتاں نيں۔ (ا) مستقل تصا نیف۔ (ب) ترجمہ، تسہیل، تجدید، تحشیہ۔ (ج) ہندی ترجمہ کاری۔(د ) غیر مقلدین دے رد وچ (ھ)اردو مضامین۔(و) ہندی مضامین۔ (ز) عربی مضامین۔
مستقل لکھتاں:۔(۱) حکمت دے سرچشمے (مختلف موضوعات اُتے چالیس جوامع الکلم دی فکری و ادبی شرح)۔ (۲)عید میلاد النبی ﷺ۔(۳)فلسطین تے مسجد اقصی دی حالت زار تے ساڈی غفلت۔(۴) دلیل المحتاج لہور انوار صلاۃ التاج ۱۴۲۹ھ ۔ (درود تاج دی عربی شرح جس نوں حضور خیر الاذکیا نے سماعت فرما کر اصلاح فرمائی تے ایہ تاریخی ناں وی تجویز فرمایا۔ ایہ کم دوران طالب علمی دا اے )۔ (۵)کرنے دے کم (جذبہ کار رکھنے والے افراد دے لئی چند اہم تے ممکنہ تدابیر )۔(۶) تفسیرسورہ فاتحہ (اردو ؍ ہندی)۔(۷) نغمہ نعت (نعتاں دا مجموعہ)۔ (۶) نسبت دی گل (منقبتاں دا مجموعہ)۔ (۷)پرواز تخیل (نظماں دا مجموعہ)۔ (۸) حضرت رابعہ بصریہ ۔(۹) امام احمد رضا تے رد آریہ۔ (۱۰)ایمانی کہانی قرآن دی زبانی۔(۱۱)منتخب احادیث۔(۱۲) بھکاری پن تے اسلام۔(۱۳) عزیز طلبہ!۔ (۱۴) تن طلاقاں تن یا اک؟ (۱۵) جنہاں اُتے لعنت اے (ملعون کماں توں متعلق چہل احادیث )۔(۱۶) آن لائن مفتی، حصہ اول ۔(۱۷) دھڑکتا دل۔ (۱۹) طریق مصطفیٰ۔ اول الذکر تِناں دے علاوہ باقی سب غیر مطبوعہ نيں۔
ترجمہ، تسہیل، تجدید، تحشیہ:۔علامہ عبد الرحمن جوزی متوفی ۵۹۷ھ دی (۱) فضائل القدس تے (۲) ’’کتاب الاذکیا‘‘ دا نا مکمل اردو ترجمہ۔(۳) ’’افاضات حمید‘‘ دی تسہیل۔(۴) پروفیسر مسعود احمد مجددی علیہ الرحمہ دی ’’محبت دی نشانی‘‘ دی تسہیل و تحشیہ۔
ہندی ترجمہ کاری:۔ دسمبر ۲۰۱۴ء توں توں دم تحریرمستقل ہندی ماہ نامہ ’’احساس ‘‘ جے پور دی ادارت۔ درج ذیل کتاباں و رسالے دی تسہیل تے انہاں دا ہندی ترجمہ: (۱) تمہید ایمان (۲) تدبیر فلاح و نجات و اصلاح (۳) مشعلۃ الارشاد فی حقوق الاولاد ۔از: اعلیٰ حضرت امام احمد رضا خاں علیہ الرحمہ ۔ (۴) فقہ حنفی وچ حالات زمانہ دی رعایت ۔ از: محقق مسائل جدیدہ حضرت مفتی محمد نظام الدین صاحب قبلہ رضوی۔ (۵) سعودی جانے والےآں دے ناں اک پیغام۔از:مولانا سید رکن الدین اصدق (۶) یہودیت و صیہونیت : اک جائزہ ۔ از: مولانا سید سیف الدین اصدق ۔ (۷) قرآن دی ست نصیحتاں۔ از: مولانا عبد القدیر قادری ، محبوب نگر ، آندھرا پردیش۔ (۸) نکات القرآن۔از: مولانا احمد رضا مصباحی ، بمبئی۔ (۹) گلزار قدس۔ از: مولانا حبیب اللہ بیگ ازہری استاذ: یونیورسٹی اشرفیہ ،مبارک پور۔ (۱۰) احسن الوعا لآداب الدعا ۔ از: علامہ نقی علی خاں علیہ الرحمہ ۔ حالے تک جاری اے۔ (۱۱) شمائل ترمذی ۔از: امام محمد بن عیسی ترمذی متوفی ۲۷۹ھ ۔ (۱۲)’’ارشاد الحیاریٰ فی تحذیر المسلمین من مدارس النصاریٰ‘‘ از: علامہ شیخ یوسف بن اسمٰعیل نبہانی ۔ اردو ترجمہ بنام: مشنری اسکولاں وچ مسلم طلبہ دا انجام۔از: مولانا فیض اللہ مصباحی ہزاری باغ۔
استوں علاوہ فتاوی رضویہ ، بہار شریعت، ہور اسلامی کتاباں و رسالے تے علماے اہل سنت دے چیدہ چیدہ درجناں مسائل ، تحقیقات تے مضامین نوں آسان ہندی لہجے وچ منتقل کرکے ماہ نامہ احساس دے واسطے توں عوام اہل سنت تک رسائی۔
اردو مضامین:۔ (۱)خیر الاذکیا علامہ محمد مصباحی: اک جھلک۔ (۲) ملک العلما امام احمد رضا دی نظر وچ ۔ (۳) مولانا محمد حنیف خاں رضوی شیرانی: حیات و خدمات ۔ (۴)اذان قبر کیوں تے کِداں ؟۔ (۵) حضرت نظمی مارہروی دی نعتیہ شاعری۔ (۶) حضرت رضا تے نظمی: غیر معمولی عقیدت و یکسانیت۔ (۷) ہائے ! ایہ علاقائیت دا عفریت۔ (۸) ہن سیاست ، سیاست ہی کتھے؟۔(۹) مدارس اسلامیہ دا سیاسی کردار۔ (۱۰) باپ دا علم بیٹے نوں گر نہ آئے۔ (۱۱) مدارس اسلامیہ دا منصفانہ جائزہ۔ (۱۲) شخصیت سازی کیوں کر ممکن اے ؟ (۱۳) بین الاقوامی کرکٹ دی نوازشاں۔ (۱۴) قرآن دا اسلوب بیان تے معجزانہ شان۔(۱۵) انگلش میڈیم اسکول: وقت دا تقاضا تے تبلیغ دا ذریعہ۔ (۱۶) دیکھومینوں جو دیدہ عبرت نگاہ ہو(ٹرین دے تعلق توں ادبی مضمون)۔ (۱۷) طائر فکر دی حد پرواز۔ (۱۸) مدارس اسلامیہ وچ عملی فقدان۔(۱۹) امام احمد رضا دی شان ۔ (۲۰) سید العلما سید حامد اشرف الجیلانی ۔(۲۱) پردیسی ملازمت کِنّی مفید ، کِنّی مضر؟ ۔(۲۲) تف! ایہ ظالم بڑھاپا۔ (۲۳) شادی کيتی صحیح عمر۔ (۲۴) اک مضمون اسکولاں پر۔(۲۵) متمول طبقے توں دو بات۔ (۲۶) دل و نفس دی تاں تو وچ ميں۔ (۲۷) اسلام تے پیغمبر اسلام مستشرقین دی نظر وچ ۔ (۲۸)اعلیٰ حضرت دے تعلق توں اک غلط فہمی دا ازالہ (کیہ تسيں دونے توں لکھدے سن ؟)۔ (۲۹) اردو بولی دی عام غلطیاں۔(۳۰) سنی تبلیغی جماعت دا تعارف۔ (۳۱) آداب سوال۔ (۳۲) انسان قرآن دی روشنی وچ ۔ (۳۳) صحابہ دی محبت رسول : اک حدیث دی روشنی وچ ۔(۳۴) حضرت صدیق دے لئی اجازت دفن۔ (۳۵) حضرت عیسی علیہ السلام۔(۳۶) ذکر بالجہر تے ساڈی روش۔ (۳۷) روڑ جام کرنا۔(۳۸) کلک رضا کایہ وی اک پہلو اے (اعلیٰ حضرت دی نرم خوئی)۔ (۳۹) مزاراں پہ حاضری دے آداب۔(۴۰) نکاح : سنت رسول یا رسم دنیا؟ (۴۱) ہاے!مدینے دے شیخ احمد دا خواب۔(۴۲) ویدک مذہب اُتے عمومی سوالات۔ (۴۳) توشہ شریف۔(۴۴) آداب نماز۔ (۴۵) اصحاب کہف۔(۴۶) حلال جانور دے حرام اعضا۔(۴۷) مدارس دی فادیت دے چند تاب ناک پہلو۔(۴۸) جے پور لٹریچر فیسٹیول اک تجزیہ۔ (۴۹) بدلدا ہويا عالمی منظرنامہ تے ہم۔ (۵۰) وقت دی بربادی دے اسباب۔ (۵۱) اکھاں دی فن کاری۔(۵۲) احکام مسجد۔ (۵۳) اختر شیرانی دا عشق رسول۔ (۵۴) بیوی توں دوری کدوں تک جائز اے ؟ (۵۵) علماے دیوبند دا علم غیب۔ (۵۶) مجبور نبی دے مختار امتی۔ (۵۷) ہدایۃ النحو دا خاکہ۔(۵۸) جذبہ اصلاح۔(۵۹) عربی بولی وچ شیر دے نام۔ (۶۰) لفظ ’’علامہ‘‘۔(۶۱) در در پہ آویزاں ’’اللہ ۔ محمد‘‘۔(۶۲) ایہ القاب دی خیالی جنت۔ (۶۳) صحت قرآن خوانی دا عمومی فقدان۔ (۶۴) افکار و نظریات۔ (۶۵) خانقاہی، خانقاہاں تے خانقاہیت۔ (۶۶) کار تردید: مفہوم و انداز۔ (۶۷) اکیہويں صدی او رمدارس دی تعلیمی پوزیشن۔ (۶۸) صحبت کافیضان۔ (۶۹) موبائل دی کرشمہ سازیاں۔(۷۰) ہاے! ایہ مسئلہ قیادت۔ (۷۱) خلافت یا کھلی آفت۔ (۷۲) فتوی کيتا سی ،کیا ہوئے گیا۔ (۷۳) عمل پیہم۔ (۷۴) سود توں بلا دی صورت جھوجھدا معاشرہ ۔ (۷۵) درجہ معلمی۔ (۷۶) عجب نرالا طور اے ، عجب نرالا ڈھنگ اے۔ (۷۷) تحفظ نسواں دے ناں پر۔ (۷۸) داستان پارینہ بندا علم میراث: ذمہ دار کون؟(۷۹) علم دی نیلامی دا دور۔ (۸۰) نیند دی عظمت۔ (۸۱) مصلی امامت۔ (۸۲) فیشن ایبل امامت۔ (۸۳) اسلام دا درس وحدت۔ (۸۴) ہندوستان نوں ہندو راشٹر بنانے دا خواب۔ (۸۵) جنس پرستی وچ برطانیہ دی ڈگر اُتے جاندا ہماریا بھارت۔ (۸۶) ایہ پیارکے رشتے ، ہن دنیا بھگتے۔ (۸۷) وقت دی کمی دا رونا، آخر توں بکے؟ (۸۸) پرانی پیمائشاں دی نويں اصطلاحات۔ (۸۹) تجدیدات رضا۔ (۹۰) آداب زندگی۔(۹۱) مسعود ملت: چند تابندہ نقوش حیات۔ (۹۲)با فیض افراد عنقا کیوں؟۔ (۹۳) آداب مسجد: فقہ و حدیث دی روشنی وچ ۔ (۹۴) آداب نعت۔ (۹۵) آداب جلوس محمدی۔ (۹۶) یونیورسٹی اشرفیہ دے امتیازات۔(۹۷) ارکان اسلام۔ (۹۸) امام احمد رضا خاں دے امتیازات۔ (۹۹) امام احمدرضا خاں عبقری الہند۔ (۱۰۰) انٹرنیشنل تیوہار:حقوق تے تقاضے۔ (۱۰۱) اہل سنت کےکچھ اصلاح طلب پہلو۔(۱۰۲) جماعت دا مرثیہ:کیہ ایہ اکابر نيں؟ (۱۰۳) بانی خانقاہ رشیدیہ: شخصیتاں ساز شخصیت۔ (۱۰۴) نبی دی ضرورت تے قدماں دی برکت۔(۱۰۵) قوت حافظہ دے لئی حدیث توں عمل۔ (۱۰۶)دلالی دا مسئلہ۔ (۱۰۷) رفتہ رفتہ سیلے توں باہر ہُندی سعودی بلی(انہدام گنبد خضری توں متعلق)۔ (۱۰۸) زیارتِ سرکار ﷺ دا وظیفہ۔ (۱۰۹) خلافت راشدہ۔(۱۱۰) اسلام دی فطرت وچ قدرت نے لچک دتی اے۔(۱۱۱)’’شہید بغداد‘‘اور سوشل میڈیا۔(۱۱۲) مجاہد آزادی علامہ فضل حق خیر آبادی نوں سزا آخر کدوں تک؟(۱۱۳) کل محرمات کِنّی نيں ؟ (۱۱۴) اج دی عوام دے لئی عنوان تے معیار خطابت کيتا ہونا چاہیے؟ (۱۱۵) مفتی شہر جے پورکی خدمات: پس منظر تے پیش منظر ۔(۱۱۶) ملفوظات صوفیہ ادب ہی دا نئيں، انسانیت دا سرمایہ نيں۔ (۱۱۷)موبائل فون دے آداب۔(۱۱۸) دعا دا قرآنی تصور۔ (۱۱۹) عشق رسول کیوں کرپیداہو؟ (۱۲۰) اردو بحراں دا خلاصہ۔ (۱۲۱) اسلام اورحرمت انسانیت۔(۱۲۲) پردہ ضرورت توں مجبوری تک۔(۱۲۳) ایہ امت خرافات وچ کھوگئی۔(۱۲۴) امام احمدرضاامام نعت گویاں۔ (۱۲۵) طلبہ کيتاکرن؟۔(۱۲۶) تلاش رزق۔(۱۲۷) اسلامی اخلاق وآداب۔(۱۲۸) دانہ تے انسان۔ (۱۲۹) اوہ شرمیلاپن پنڈ کا۔ (۱۳۰) اک مبہم مضمون۔ (۱۳۱) امت مسلمہ دی قیادت تے ائمہ دا کردار۔ (۱۳۲) عربی عبارت کِداں حل کرن؟ (۱۳۳) رمضان المبارک: احادیث دی روشنی وچ ۔(۱۳۴) قلندری مسجد دا مسئلہ۔ (۱۳۵) حضور ﷺ دی بچےآں نال محبت۔ (۱۳۶)شاہ مچھر میاں: خدمات و عنایت (مزاحیہ) (۱۳۷) گرمی دا موسم تے وچ ۔ (۱۳۸) ہماریا دائرہ اثر تے مسلکی خوش فہمیاں۔ (۱۳۹) ہندوستانی زباناں دی سسکیاں آخر کدوں تک؟ (۱۴۰) سیاست نوں مسلمان بنانے دا وقت۔(۱۴۱) اپنے وجود نوں تلاش کیجیے۔ (۱۴۲) سقوط مسلم دا کچھ ایويں ہی تاں نئيں ۔ (۱۴۳)شہر جے پور دی سنیت :تجزیہ۔ (۱۴۴) عید دا چاند یا قومی مذاق؟ (۱۴۵) افسوس! ایہ پنڈ دی درگت۔(۱۴۶) حضور وجہ تخلیق کائنات نيں۔(۱۴۷) عجب پنڈ دے غضب حالات۔ (۱۴۸) شیرانیاں اُتے اشفاق دی شفقتاں۔ (۱۴۹) اذان: داخل مسجد یا خارج مسجد؟ (۱۵۰) شبینہ مدارس تے تعلیم بالغاں دا نصاب۔ (۱۵۱)حج دے چند ضروری مسائل۔ (۱۵۲) پانی اسلام دی نظرماں۔ (۱۵۳) تعلیمات رسول تے مفلوج طبقہ۔ (۱۵۴)سورہ سبا دا سرسری مطالعہ۔ (۱۵۵) زکات دے ضروری مسائل۔(۱۵۶) کچھ ضروری مسائل: فتاوی رضویہ دی روشنی وچ ۔ (۱۵۷) پاسباں مل گئے کعبے نوں صنم خانے تاں۔(۱۵۸) میری دادی جان۔ (۱۵۹) زماں کھا گئی آسماں کِداں کِداں ؟ (۱۶۰) نعتیہ شاعری دی حد بندیاں۔ (۱۶۱) اقتدا دے مسائل۔ (۱۶۲)حضرت سیدنا ابراہیم علیہ السلام۔ (۱۶۳) اجابت نے جھک کر گلے توں لگایا۔ (۱۶۴) اسلام وچ عورت دا مقام۔ (۱۶۵) زحافات دا جدول۔(۱۶۶) آہ! صلاحیتاں ۔ (۱۶۷)اقامت دے وقت کدوں کھڑے ہاں؟ (۱۶۸)فیس بک تے وہاٹس ایپ دا استعمال کتنا مفید، کتنا مضر؟ (۱۶۹) جی ہاں! ایہ وی فرض اے (میراث دے تعلق سے)۔ (۱۷۰)جدید ایجادات وچ قرآن کریم بھرنے تے اسنوں چھونے وغیرہ دے احکام۔(۱۷۱) فقہی فروعی اختلافات دی شرعی حیثیت۔(۱۷۲) لیجربک اُتے رقوم دا اندارج قبضہ اے یا نئيں؟ (۱۷۳) اردو تراجم قرآن نوں دوسری عجمی زباناں دے رسم الخط وچ لکھنے دا حکم۔ (۱۷۴) ضروریات دین تے ضروریات مذہب اہل سنت دی وضاحت۔(۱۷۵) پیر ہاشم علی دی شخصیت۔
ہندی مضامین :۔ (۱) نکاح دے ضروری مسائل۔ (۲)غیر مقلدین کاا صلی چہرہ۔(۳) پٹھاناں دا علمی اتہاس۔(۴) جنگ بدر۔ (۵) ماہ محرم: فضائل، مسائل تے کرنے دے کم۔ (۶)ہر سوال دا اک ہی جواب۔ (۷)یہ ساس بہو دا جھڑا۔(۸) آلسا (لالچ)۔ (۹) شکشا مانوندا دی سفلدا۔(۱۰) پردیس دی نوکریاں۔
غیر مقلدین دے رد وچ :۔(۱) ابن تیمیہ دا تعارف۔ (۲) ادھر دیاں گلاں ادھر فٹ کرنے والے۔ (۳) الزام شرک دینے والو، دیکھو! (۴) کيتا امام اعظم مرجئہ سن ؟ (۵) علم غیب اُتے کھلی حدیثاں، کھلا چیلنج۔ (۶) آمین بالجہر دا مسئلہ۔ (۷) ناف دے تھلے یا سینے دے اُتے؟ (۸) مسئلہ اقامت : احادیث دی روشنی وچ (۹)تشہد وچ انگلی ہلیانا۔ (۱۰) تعویذ شرک یا مباح؟ (۱۱) درود پاک پڑھنے والا ۔ (۱۲) رفع یدین: حقیقت کيتا اے ؟ ۔(۱۳) علم غیب اُتے اک شان دار فتوی۔(۱۴) فاتحہ دا کھانا۔ (۱۵) فتنےآں دی زمین نجد یعنی اج دا ریاض ہی اے۔(۱۶) فضائل رجب المرجب: بحوالہ: فضائل الاوقات للبیھقی۔(۱۷) شب براءت: حدیثاں دی روشنی وچ ۔ (۱۸) تقلید دا مسئلہاور سعودیہ عربیہ۔(۱۹) یزید تے غزوہ قسطنطنیہ۔ (۲۰) معراج مصطفیٰ ﷺ خواب وچ وی حقیقت وچ بھی۔ (۲۱) مغرب توں پہلے نوافل دا مسئلہ۔ (۲۲) قرآن دا جشن میلاد۔(۲۳)’’ اولوا لامر‘‘ کون نيں؟ (۲۴) يا محمداه۔ (۲۵) اہل حدیث، حدیثاں توں جواب داں! (۲۶) تعویذ: حدیثاں دی روشنی وچ ۔(۲۷)ماہ شعبان المعظم: احادیث دی روشنی وچ ۔ (۲۸) اج دے خوارج کون :حدیث دی روشنی وچ ۔
عربی مضامین:۔(۱) المفتی الأعظم :شخصیتہ الفذۃ و ماٰثرہ الکرام۔(۲) ماذا نصنع فی ھٰذا الشھر الحرام (المحرم)؟ (۳) نقائص المجتمع المنتشرۃ: بیانھا و حلھا۔(۴) مکانۃ الاولیاء الکرام ۔(۵) طراز الاعلام العصبیۃ و مسئولیاِنّا الصحفیۃ۔ (۶) مکانۃ الوقت فی ضوء الاسلام۔ (۷) المنھاج النبوی فی الدعوۃ الی اللہ تعالی۔ (۸) ھل یجوز للمحرم النکاح أم لا؟ (۹) یا اسفی! علی ضیعۃ الادب۔
ماہ نامہ ’’احساس ‘‘ دے اداریے ، مختلف کتاباں و رسالے اُتے تقریظات و تقدیمات، کتاباں اُتے تبصرے ، کئی سو فتاوی ،طلبہ دے لئی مکالمات، خطبات، سفر نامے، خطوط تے درسی مباحث وغیرہ انہاں دے علاوہ نيں۔
بیعت:۔دوران تعلیم مکرانہ وچ تاج الشریعہ حضرت علامہ اختر رضا خاں قادری ازہری دام ظلہ دے ہتھوں شرف بیعت حاصل ہويا۔
خلافت:۔ شیخ الاسلام حضرت علامہ سید محمد مدنی میاں اشرفی الجیلانی دام ظلہ ۔
اجازت قرآن و حدیث و فقہ:۔اجازت و سند حدیث: علامہ عبد الشکور شیخ الحدیث یونیورسٹی اشرفیہ، مبارک پور ۔ و۔ علامہ محمد احمد مصباحی صدر المدرسین یونیورسٹی اشرفیہ ، مبارک پور۔ اجازت و سند فقہ: مفتی محمد نظام الدین رضوی صدر شعبہ افتا یونیورسٹی اشرفیہ، مبارک پور۔ اجازت و سند قرآن کریم و احادیث نبویہ : مفتی محمد نظام الدین رضوی صدر شعبہ افتا یونیورسٹی اشرفیہ ، مبارک پور۔