معارف القرآن (عثمانی)
’’معارف القرآن‘‘ وچ مفتی محمد شفیع عثمانی دی اردو تفسیر قرآن اے۔ اس وچ مفتی صاحب نے اپنے طور اُتے کوئی ترجمہ نئيں کيتا، بلکہ مولانا محمود الحسن دا ترجمہ ہی اختیار کیتا اے۔ انہاں دے نزدیک ترجمہ تفسیر توں زیادہ نازک معاملہ اے تے چونکہ سلف دا ترجمہ موجود اے، اس لئی اس دی ضرورت نئيں کہ کوئی نواں ترجمہ کیتا جائے۔ تفسیر وچ انھاں نے سب توں پہلے لغت دے مسائل اُتے توجہ دتی اے، فیر خلاصۂ تفسیر دے تحت مختصراً قرآن دی تفسیر بیبن کے دتی اے۔[۱]
معارف القرآن دی چند خصوصیات
سودھومصنف موصوف دے پیش نظر ایہ سی کہ عوام جو علمی اصلاحات توں واقف تے دقیق مضامین دے متحمل نئيں نيں اوہ وی قرآن کریم نوں اپنے حوصلے دے مطابق سمجھ سکن، اس لئی تفسیر نوں لکھدے ہوئے اس دی پوری رعایت کيتی گئی اے کہ فنی اصطلاحات، دقیق بحثاں تے غیر معروف ومشکل لفظاں توں گریز کیتا جائے، تفسیر وچ سلف صالحین دی تفسیراں اُتے اعتماد کیتا گیا اے تے بے سندگلاں توں احتراز کیتا گیا اے ؛ چنانچہ جگہ بہ جگہ صحابہ وتابعین دے تفسیری اقوال تے متقدمین دی تفسیری کتاباں توں استفادہ کرکے انہاں دا حوالہ وی دتا گیا اے۔ لطائف ومعارف دے ضمن وچ متاخرین وچوں مستند مفسرین دے مضامین وی لئی گئے نيں، خصوصاً ایداں دے مضامین جو اللہ تعالی تے اس دے رسولﷺ دی عظمت ومحبت نوں بڑھاندے ہاں تے انہاں دی وجہ توں اعمال صالحہ انجام دینے دی تحریک ہُندی ہوئے متن قرآن دے ترجمہ وچ حکیم الامت اشرف علی تھانوی تے شیخ الہند دے ترجموں اُتے اعتماد کیتا گیا اے، ترجمہ دے بعد مکمل تفسیر وتشریح توں پہلے خلاصہ تفسیر لکھ دتا گیا اے جو اشرف علی تھانویؒ دی تفسیر بیان القرآن توں ماخوذ اے، اسنوں آیات اُتے مختصر نوٹ کہیا جاسکدا اے کہ جے کوئی مشغول آدمی اِنّا ہی دیکھ لے تاں فہم قرآن دے لئی اک حد تک کافی ہوئے جائے، آخر وچ آیات مندرجہ توں متعلق احکام ومسائل لکھے گئے نيں، اس وچ اس دا التزام کیتا گیا اے کہ صرف اوہ احکام ومسائل لئی جان جو کِسے نہ کِسے طرح لفظاں قرآن دے تحت آندے ہون، احکام ومسائل دا وڈا حصہ تفسیر قرطبی، احکام القرآن للجصاص، احکام القرآن لابن العربی، تفسیرات احمدیہ، تفسیرمحیط، روح المعانی، روح البیان تے بیان القرآن وغیرہ توں لیا گیا اے، جنہاں دے حوالے وی مذکور نيں، اُتے نويں عہد دے بعض نويں مسائل دا وی ذکر اے، قرآن وحدیث تے مجتہدین کرام دے اُصول نوں پیش نظر رکھیا گیا اے تے جس طرح مسائل واحکام وچ متقدمین نے اپنے اپنے عہد دے فرقےآں تے اس زمانہ دے مسائل نوں اہمیت دتی اے۔[۲]
حوالے
سودھو- ↑ Barr-e-Sagheer Mein Mutal'a Quran – Javed Ahmad Ghamidi
- ↑ معارف القرآن جلد اول مفتی محمد شفیع مکتبہ معارف القرآن کراچی