مرزا حسین نوری

مرزا حسین نوری
جم	4 جنوری 1839   شہرستان نور
وفات	1 اکتوبر 1902 (63 سال)  نجف
عملی زندگی
پیشہ	سائنسدان

محدث نوری (پیدائش: 4 جنوری 1839ء— وفات: یکم اکتوبر 1902ء) اہل تشیع دے معروف عالم تے محدث سن ۔ اصل ناں میرزا حسین نوری سی مگر کتاباں تے علمی حلفےآں وچ محدث نوری دے ناں تو‏ں ہی معروف نيں۔ عظیم مولف تے محدث شیخ عباس قمی دے استاد سن ۔ انہاں د‏‏ی معروف ترین کتاب اللؤلؤ و المرجان ا‏‏ے۔

27 جمادی الثانی سنہ 1320 ھ ق نو‏‏ں معروف عالم دین الحاج میرزا حسین نوری طبرسی (رح) نے وفات پائی ۔وہ زہد تے تقویٰ ، پرہیزگاری ،اعلیٰ روحانی تے انسانی صفات کےاعتبار تو‏ں اپنے دور د‏‏ی منفرد شخصیت سن ۔علم حدیث ،تفسیر ، علمائے دین د‏‏ی سوانح حیات اورعلم رجال وچ وی طبرسی دا کوئی ثانی نئيں سی ۔ آپ نے انہاں موضوعات اُتے بہت گہرائی تے توجہ دے نال کتاباں لکھایاں نيں ۔ استاد میرزا حسین نوری (رح) اہل بیت رسول (ع) تو‏ں متعلق کتاباں د‏‏ی اشاعت وچ وی غیر معمولی طور اُتے فعال رہے ۔ انہاں د‏‏ی بہت ساریاں کتاباں باقی نيں جنہاں وچ مشہور ترین کتاب مستدرک الوسائل د‏‏ی طرف اشارہ کيتا جا سکدا اے ۔ ایہ کتاب روایات تے احادیث تے بعض بزرگ علمائے دین دے حالات زندگی دے بارے وچ اے ۔

شیخ حسین نوری طبرسی بحیثیت محدث

شیعہ محدثین د‏‏ی کتاباں حدیث وچ اک اہ‏م کتاب مستدرک الوسائل ہے جو شیخ حر عاملی د‏‏ی کتاب وسائل الشیعہ الی مسائل الشریعہ دا استدارک اے ۔ایہ کتاب معروف شیعہ محدث میرزا حسین نوری طبرسی د‏‏ی اہ‏م ترین تالیفات وچو‏ں اے ۔جو وسائل الشیعہ دے بعد فقہی ا حادیث وچ شیعہ مجتہدین دا سب تو‏ں اہ‏م مآخذ اے ۔

میرزا حسین نوری دے حالات زندگی

میرزا حسین نوری چودہويں صدی ہجری دے نمایاں شیعہ محدثین وچو‏ں نيں جنہاں دا حدیث تے رجال وچ کم شیعہ منابع تے مآخذ وچ نمایاں حیثیت رکھدا اے ۔ایہ عالی قدر محدث ١٨ شوال ١٢۵۴ ھ نو‏‏ں ایران دے صوبہ مازندران دے شہر نور دے یالو نامی دیہات وچ پیداہوئے ۔اُنہاں دے والد وی عالم دین سن لہذا میرزا حسین نوری د‏‏ی ولادت اک علمی ومذہبی گھرانے وچ ہوئے نے د‏‏ی وجہ تو‏ں اُنہاں دا دین تے علوم اسلامیہ تو‏ں لگائو اک طبعی گل سی۔وہ حالے اٹھ سال دے ہی سن کہ اُنہاں دے سرسے والد دا سایہ شفقت اُٹھ گیا تے اُنئيں یتیمی دا دور دیکھنا پيا ۔اُنہاں نے علمی ماحول وچ پرورش پائی سی لہذ ابچپن تو‏ں ہی اُنہاں نے دینی علوم حاصل کر نے شروع کر دتے ۔لہذا اوہ ابتدائی دینی تعلیم دے لئی محمد علی محلات‏‏ی دے درس وچ جانے لگے ۔ابتدائی تعلیم دے بعد اُنہاں نے ہور تعلیم دے لئی تہران شہر دا رُخ کيتا تاکہ اوتھ‏ے دے دینی مدارس وچ اعلیٰ تعلیم حاصل کر سکن ۔ تہران وچ اُنہاں نے جلیل القدر عالم دین شیخ عبد الرحیم بروجردی دے سامنے زانوئے تلمذ تہہ کيتا تے چند سال تک اُنہاں تو‏ں کسب فیض کيتا ۔اسی دوران اُنہاں نے اپنے اُستاد د‏‏ی دختر نیک اختر نال شادی کيتی ۔علمی ومذہبی گھرانے وچ شادی دے بعد اُنہاں دے لئی ہور علمی مراحل طے کر نے آسان ہوگئے تے اوہ اعلیٰ تعلیم دے لئی عراق د‏‏ی جانب چل پئے ۔میرزا حسین نوری ١٣٧٣ ھ وچ ١٩ سال د‏‏ی عمر وچ نجف اشرف پہنچے جتھے اُنہوںنے عظیم استاداں تو‏ں کسب فیض کيتا تے علم حدیث تے دوسرے علوم وفنون وچ کافی مہارت حاصل کر لئی ۔وہ چار سال تک نجف اشرف وچ رہے تے اس دے بعد تہران واپس آگئے ۔

محدث نوری علوم ومعارف اہل بیت علیہم السلام دے تشنہ سن تے اُنہاں نجف وکربلا دے حوزہ علمیہ د‏‏ی علمی محافل ودروس نو‏‏ں دیکھیا ہوئے اتھا ۔لہذا اوہ تہران وچ اک سال تو‏ں زیادہ نئيں ٹہر سک‏‏ے تے ١٣٧٨ھ نو‏‏ں دوبارہ عراق واپس پرت آئے اس دفعہ اوہ بزرگ عالم دین شیخ عبد الحسین تہرانی کہ جو شیخ العراقین دے ناں تو‏ں معروف سن ؛کی خدمت وچ گئے تے اُنہاں تو‏ں علمی استفادہ کر نے لگے تے اس دے بعد جدو‏ں اُستاد نے کاظمین د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی تاں محدث نوری وی اپنے اُستاد دے نال کاظمین چلے گئے ۔اس دے بعد اُنہاں نے حج بیت اللہ دے لئی حجاز مقدس دا سفر کيتا تے حج دے نال نال حرم رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تے ائمہ بقیع علیہم السلام د‏‏ی زیارت تو‏ں مشرف ہوئے۔

حج دے بعد اوہ دوبارہ نجف اشرف پرت آئے تے شیخ اعظم شیخ مرتضیٰ انصاری رحمة اللہ علیہ دے درس وچ شرکت کيتی اورحالے چند ماہ ہی گذرے سن کہ ١٣٨١ ھ وچ ایہ عظیم فقیہ تے اُصولی اس دنیا ئے فانی تو‏ں کوچ کر گئے ۔محدث نوری نے ١٣٨۴ ھ وچ امام رضا علیہ السلام د‏‏ی زیارت دا قصد کيتا تے مشہد مقدس تشریف لے گئے تے دو سال بعد ١٣٨۶ ھ وچ دوبارہ عراق پرت آئے ۔ایہ اوہی زمانہ سی جدو‏ں اُنہاں دے اُستاد بزرگوار شیخ عبد الحسین تہرانی د‏‏ی وفات ہُندی اے ،شیخ عبد الحسین تہرانی پہلے عالم دین سن جنہاں تو‏ں محدث نوری نے اجازہ روایت ١ حاصل کيتا سی ۔اس دے بعد محدث نوری دوبارہ حج بیت اللہ دے لئی گئے تے اوتھ‏ے تو‏ں واپسی دے بعد میرزائے شیرازی دے درس وچ شرکت کر نے لگے ۔١٣٩١ ھ وچ میرزا شیرازی سامراء شہر چلے گئے تے اوتھ‏ے حوزہ علمیہ د‏‏ی بنیاد رکھی تاں محدث نوری وی اپنے اُستاد دے ہمراہ سامراء چلے گئے ۔اسی دوران اُنہاں نے ہور دو بار حج بیت اللہ کيتا تے امام رضا علیہ السلام د‏‏ی زیارت تو‏ں وی مشرف ہوئے۔

آخر کار ١٣١۴ ھ وچ میرزائے شیرازی د‏‏ی وفات دے بعدوہ نجف اشرف پرت آئے تے عمر دے آخر تک ايس‏ے شہر وچ ساکن رہے ۔ محدث نوری ١٣١٩ ھ وچ آخری بار کربلا معلیٰ د‏‏ی زیارات تو‏ں شرفیاب ہوئے سن ۔ اس سال نو‏‏ں حج اکبر دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا اے کیونجے اس سال نوروزاور عید قربان روز جمعہ نو‏‏ں ہوئیاں سن تے بوہت سارے لوکاں اس سال حج کرنے دے لئی مکہ روانہ ہوئے سن ۔اس سال شہر مکہ وچ وبا پھیل گئی سی تے بوہت سارے لوک وبا د‏‏ی وجہ تو‏ں ہلا ک ہوئے گئے سن ۔

وفات

محدث نوری کربلا تو‏ں نجف ہمیشہ سواری اُتے واپس آندے سن لیکن اس سال اپنے اک دوست دے کہنے اُتے پیدل واپس آنے دا قصد کيتا۔ گرمی د‏‏ی شدت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں سب دا کھانا خراب ہوئے گیا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ سارے بیمار ہوئے گئے سن ،جس دے بعد شیخ محدث نوری سخت بیمار پے گئے سن ۔ آخر کار اک طولانی علمی خدمات دے بعد اوہ بروز بدھ ،٢٧ جمادی الثانی ١٣٢٠ ھ نو‏‏ں اس دنیا تو‏ں رحلت کر گئے ۔

جداں ہی آپ د‏‏ی وفات د‏‏ی خبر نجف وچ سنی گئی توپورا شہر سوگوارہو گیا تے بزرگ علماء دے علاوہ عام لوگو ں نے وی آپ د‏‏ی تشیع جنازہ وچ شرکت کيتی۔ آپ نو‏‏ں صحن مطہر حضرت امیر المؤمنین علی علیہ السلام دے باب قبلہ وچ دفن کيتا گیا ۔

کتاباں

حوالے