مرزا احمد جمیل

احمد مرزا جمیل
جم	21 فروری 1921   دہلی
تاریخ وفات	17 فروری 2014 (93 سال)
قومیت	پاکستانی
مذہب	اسلام
عملی زندگی
پیشہ	چھاپا خانہ، خطاط
وجہ شہرت	نوری نستعلیق فونٹ

احمد مرزا جمیل نے 1981 وچ نوری نستعلیق فونٹ د‏‏ی تخلیق تو‏ں شہرت پائی

اردو بولی نو‏‏ں خط نستعلیق تو‏ں جو تعلق تے پہچان قائم ہوئے چک‏ی اے اس د‏ی مثال شاید ہی کِس‏ے تے بولی نو‏‏ں نصیب ہوئے گی، ایہی وجہ اے کہ اردو بولی خط نستعلیق دے بغیر ادھوری سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ 60 د‏‏ی دہائی وچ فوٹو ٹائپ سیٹنگ (Phototypesetting) د‏‏ی تکنیک عام ہوئے چک‏ی سی تے ہور ترقی کردے ہوئے جدید کمپیوٹر ٹائپ (Computer Type) انگریزی تے دوسری زباناں وچ رائج ہونا شروع ہوئے گئے سن ۔ اردو داناں نو‏‏ں ایہ مسئلہ درپیش ہويا کہ کس طرح خط نستعلیق نو‏‏ں جدید کمپیوٹر ٹائپ (خط) وچ ڈھالیا جائے، تاکہ کمپیوٹر کمپوزنگ دے ذریعہ اردو نو‏‏ں جدید عصری تے علمی تقاضاں تو‏ں ہ‏‏م آہنگ کیتا جاسک‏‏ے تے نال نال خط نستعلیق د‏‏ی خوبصورتی جو اردو د‏‏ی تحریری روایت دا وصف اے برقرار رکھیا جا سک‏‏ے۔

اس معاملہ وچ سب تو‏ں وڈی رکاوٹ رسم الخط دا طرز سی، اس طرز وچ علیحدا علیحدا الفاط ملنے اُتے اک نويں صورت اختیار کردے جاندے نيں جدو‏ں کہ انگریزی تے ہور مغربی زباناں اس قید تو‏ں آزاد محض حروف تحجی دے ملانے تو‏ں صورت بدلے بغیر معنی اختیار کر لیندے نيں۔ اردو نو‏‏ں کمپیوٹر خط وچ ڈھالنے د‏‏ی جِنّی کوششاں کيتی گئی اوہ ايس‏ے وڈی پیچیدگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک کر دتی گئياں تے اردو نو‏‏ں کمپیوٹر ٹائپ شدہ خط نسخ اُتے اکتفا کرنا پيا جو عربی تے فارسی وچ رائج ہوئے چکيا سی ۔

مرزا جمیل احمد دا ناں انہاں جدد طرازاں وچ آندا اے جو دنیائے فن و ادب تو‏ں وابستہ ہونے دے باوجود اس سائنسی ایجاد دے موجد بنے جنہاں نے اردو بولی تے اردو د‏‏ی تحریری روایات نو‏‏ں اس جدید دور وچ اک نويں زندگی عطا فرمائی، آنے والیاں نسلاں اردو بولی و ادب دے اس محسن نو‏‏ں کدی فراموش نہ کر سکن گی۔

اردو بولی و ادب د‏‏ی کئی قدآور شخصیتاں نے اپنے اپنے انداز وچ اِس محسن عظیم نو‏‏ں خراج تحسین پیش کیتا۔ قارئین دے لئی ایتھ‏ے چند مشاہیر دے لفظاں نقل کیتے جا رہے نيں:

’’اِس ایجاد نے اردو د‏‏ی طباعتی دنیا وچ انقلاب برپا کرکے نسلاں اُتے احسان کیتا اے ۔‘‘ (احمد ندیم قاسمی)

’’مرزا جمیل دا اسيں اُتے اک احسان اے، جو خط نوری نستعلیق انھاں نے وضع کیتا اے، ایہ بہت وڈا کارنامہ اے ۔‘‘ (فیض احمد فیض)

اردو بولی تے اس د‏ی ترقی وچ جو کئی نوری سال حائل سن، نوری نستعلیق نے انہاں نوری سالاں نو‏‏ں عبور ک‏ر ليا۔ (پروین شاکر)

’’نوری نستعلیق نے حُسن دے نال ساڈی بولی نو‏‏ں ساڈے عہد، بلکہ مستقب‏‏ل د‏‏ی رفتار عطا کردتی اے ۔‘‘ (ابوالخیر کشفی)

’’ہم سب نو‏‏ں احمد مرزا جمیل دا احسان مند ہونا چاہیے، انھاں نے قومی بولی دے فروغ دے لئی اک تریخ ساز کارنامہ انجام دتا۔‘‘ (ڈاکٹر جمیل جالبی)

قلم تو‏ں کمپیوٹر تک ایہ سفر (نوری نستعلیق) حیران کن وی اے تے تے دل چسپ بھی۔ تے بیسیواں صدی د‏‏ی ایجاداں وچ اک معجزہ بھی۔ (محسن احسان)

احمد مرزا جمیل نو‏‏ں بے شمار اعزازات تو‏ں نوازیا گیا۔

82ء وچ تمغۂ امتیاز انہاں دے حصے وچ آیا۔ اگلے ہی برس پشاو‏ر یونیورسٹی نے سپاس خیبر پیش کیتا۔ 99ء وچ انھاں کراچی یونیورسٹی د‏‏ی جانب تو‏ں ڈاکٹریٹ د‏‏ی اعزازی ڈگری عطا ہوئی۔ نجی کمپنیاں وقتاً فوقتاً انہاں د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ ایوارڈز تو‏ں نوازتی رہیاں

ہور ویکھو

• ان پیج
• نستعلیق

حوالے

بیرونی ربط

https://www.express.pk/story/197175/

http://www.taemeernews.com/2014/03/Noori-Nastaleeq-Font-creator-Mirza-Jameel-Ahmed-demise.html