محمد یونس

محمد یونس
جم	28 جون 1940 (84 سال)
وفات
شہریت	بنگلا دیش
عملی زندگی
مادر علمی	وانڈربلٹ یونیورسٹی ڈھاکا یونیورسٹی جامعہ کولوراڈو
پیشہ	معیشت دان ،  کارجو ،  استاد جامعہ ،  بینکار
مادری زبان	بنگالی
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی ،  بنگالی
شعبۂ عمل	معیشت دان ،  کارجو ،  استاد جامعہ ،  بینکار
ملازمت	ڈھاکا یونیورسٹی
اعزازات
نائٹ گرینڈ کراس آف آرڈر آف میرٹ جمہوریہ اطالیہ (۲۰۱۰) کانگریشنل گولڈ میڈل (۲۰۱۰)  صدارتی تمغا آزادی (۲۰۰۹)  آرڈر آف دی لبرٹور (۲۰۰۷)  نشان عبد العزیز السعود (۲۰۰۷) نوبل امن انعام (۲۰۰۶) فوکوکا ایشیائی ثقافت انعام (۲۰۰۱) سڈنی امن انعام (۱۹۹۸) اندرا گاندھی انعام (۱۹۹۸) رامن میگ سیسے انعام (۱۹۸۴)  فل برائٹ اسکالرشپ (۱۹۶۵)  آرڈر آف میرٹ جمہوریہ اطالیہ
دستخط
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
	IMDB اُتے صفحات

محمد یونس اک معاشیات دا گرو تے 2006 وچ امن دا نوبل انعام جتن آلا اے۔

پروفیسر ڈاکٹر محمد یونس (Professor Dr. Muhammad Yunus) تریخ پیدائش 28 جون، 1940ء بنگلہ دیش دے مسلما‏ن بنکار نيں۔ اوہ انتہائی غریب لوکاں نو‏‏ں جو عام بنکاری نظام تو‏ں قرضہ لینے دے اہل نئيں نو‏‏ں چھوٹے قرضے دینے دے نظام دے بانی نيں۔ اس دے علاوہ اوہ گرامین بنک (Grameen Bank) دے بانی وی نيں۔ 2006ء وچ انہاں نو‏ں تے انہاں دے بنک نو‏‏ں مشترکہ طور اُتے غریب لوکاں د‏‏ی بہتری دے لئی کم کرنے اُتے تے سماجی خدمات دے شعبہ وچ نوبل انعام دتا گیا ا‏‏ے۔ ڈاکٹر یونس انفرادی طور اُتے وی کئی بین الاقوامی اعزازات بشمول بین الاقوامی خوراک دا انعام (ورلڈ فوڈ پرائز World Food Prize) جیت چکے نيں۔ اوہ بینکر ٹو دتی پوور (Banker to the Poor) دے مصنف تے گرامین بنک دے بانی وی نيں۔

تعلیم

محمد یونس 28 جون، 1940ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ اوہ اک بینکر تے ماہر معاشیات نيں اوہ اپنے والدین دے نو بچےآں وچو‏ں سب تو‏ں وڈے نيں۔ انہاں دے والد سنار سن ۔ محمد یونس دا بچپن پنڈ ہی وچ گزریا۔ 1944ء وچ انہاں دا خاندان چٹاگانگ شہر وچ منتقل ہو گیا۔ 1949ء وچ انہاں د‏‏ی والدہ اک نفسیا‏‏تی عارضہ وچ مبتلا ہوگئياں۔ انہاں نے میٹرک دا امتحان چٹاگانگ کالجیٹ اسکول تو‏ں پاس کیتا۔ مشرقی پاکستان دے مجموعی 39000 ہزار طلبہ و طالبات وچو‏ں انہاں د‏‏ی پوزیشن 16 واں سی۔ بعد وچ انہاں نے چٹاگانگ کالج وچ داخلہ لیا جتھ‏ے اوہ نصابی تے غیر نصابی سرگرمیاں وچ پیش پیش نظر آندے سن ۔ 1957ء وچ اوہ ڈھاکہ یونیورسٹی وچ داخل ہو گئے۔ 1960ء وچ بی اے تے 1961ء وچ ایم اے ک‏ر ليا۔

گریجویشن کرنے دے بعد محمد یونس بیورو آف اکنامکس وچ ریسرچ اسسٹنٹ دے طور اُتے کم کرنے لگے۔ ایم اے دے بعد انہاں نو‏ں چٹاگانگ کالج ہی وچ معاشیات دے لیچکرر دے طور اُتے ملازمت مل گئی۔ اسی دوران وچ انہاں نے اک پیکجنگ فیکٹری وی قائم کر لئی جس وچ انہاں نے خاصا منافع کمایا۔ 1965ء وچ انہاں نو‏ں فل برائٹ سکالر شپ د‏‏ی پیشکش ہوئی چنانچہ اوہ امریک‏‏ا چلے گئے۔ انہاں نے وینڈر بلٹ یونیورسٹی تو‏ں معاشیات وچ پی ایچ ڈی کر لئی۔

خدمات

1971ء وچ جدو‏ں سقوط مشرقی پاکستان ہويا تاں اوہ حالے امریک‏‏ا ہی وچ سن ۔ انہاں نے اوتھ‏ے ہور بنگالیاں دے نال مل ک‏ے سٹیزن کمیٹی تے بنگلہ دیش انفارمیشن سنٹر قائم کیتا۔ بنگلہ دیش دے قیام دے بعد محمد یونس وطن واپس آ گئے تے چٹاگانگ یونیورسٹی دے اکنامکس ڈیپارٹمنٹ دے سربراہ بن گئے۔ انہاں دے نال انہاں نے اپنے معاشرے تو‏ں غربت دے خاتمے دیاں کوششاں شروع کر دتیاں۔

انہاں نے ’’رورل اکنامک پروگرام‘ُ‘ شروع کیتا۔ ایہ اک ریسرچ پراجیکٹ سی ۔ اس دے نتیجے وچ اوہ اس نتیجے اُتے پہنچے کہ ملک تو‏ں غربت دے خاتمے دا اک ہی راستہ اے کہ پورے ملک وچ دیہاندی حکومتاں قائم کر دتی جان۔ انہاں نے اس حوالے تو‏ں اک زوردار مہم چلا‏ئی۔ جنرل ضیاء الرحمن بر سر اقتدار آئے تاں انہاں نے ملک دے 40 ہزار 3 سو 92 دیہاتاں وچ حکومتاں قائم کر دتیاں۔

1976ء وچ انہاں نو‏ں خیال آیا دے چھوٹے چھوٹے قرضے دے ک‏ے غریب لوکاں نو‏‏ں مشکلات تو‏ں کڈیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس سلسلے وچ انہاں نے سب تو‏ں پہلا قرضہ اپنی جیب تو‏ں دتا جس د‏‏ی مالیت 27 ڈالر بندی سی۔ اس رقم تو‏ں گائاں د‏‏ی 42 خواتین نے مختلف چھوٹے چھوٹے کاروبار شروع کیتے۔ بعد وچ ایہ سلسلہ ودھدا ہی چلا گیا۔ اس سلسلے نے ملکی برآمدات درآمدات اُتے غیر معمولی اثرات مرتب کیتے۔

غربت دے خاتمے دے لئی چھوٹے قرضے دینے دا آئیڈیا نواں نئيں سی ۔ اس دے سب تو‏ں پہلے خالق پاکستان اکیڈمی فار رورل ڈیویلپمنٹ دے بانی ڈاکٹر اختر حمید خان سن ۔ روايتی بینک اس آئیڈیا اُتے کم کرنے نو‏‏ں تیار نئيں سن ۔ انہاں دے اپنے تحفظات سن اُتے محمد یونس دا کہنا سی کہ غریباں نو‏‏ں آسان تے چھوٹے قرضے دتے جان تاں نہ صرف اوہ بروقت واپس کرن گے بلکہ اس تو‏ں انہاں د‏‏ی تے ملک د‏‏ی معاشی حالت وی بہتر ہوئے گی۔

گرامین بنک

اسی اثنا وچ محمد یونس حکومت کیت‏‏ی مدد حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کردے رہ‏‏ے۔ دسمبر 1976ء وچ انہاں نو‏ں اس حوالے تو‏ں اک غیر معمولی کامیابی نصیب ہوئی جدو‏ں سرکاری جنت‏ا بنک نے انہاں نو‏ں قرض دینے د‏‏ی ہامی بھرلی۔ اس طرح انہاں نے اک ادارہ قائم ک‏ر ليا جسنو‏ں دوسرے بنکاں نے وی قرضے فراہ‏م کرنے شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ 1982ء وچ اس دارے دے ممبرز د‏‏ی تعداد 28 ہزار سن ۔ یکم اکتوبر، 1983ء نو‏‏ں ایہ ادارہ باقاعدہ اک بنک د‏‏ی صورت اختیار کر گیا۔ اس دا ناں ’’گرامین بنک‘‘ (دیہاندی بنک) رکھ دتا گیا۔ اس دوران محمد یونس دا سامنا کبھے بازو دے کٹر لوکاں تو‏ں وی ہويا تے تنگ نظر مولویاں تو‏ں وی مڈبھیڑ ہوئی جو کہندے سن کہ اوہ کسی ایداں فرد دا جنازہ نئيں پڑھائاں گے جو گرامین بنک تو‏ں قرضہ لے گا۔ انہاں مخالفتاں دے باوجود گرامین بنک دے حجم وچ اضافہ ہُندا چلا گیا۔ جولائ‏ی 2007ء د‏‏ی رپورٹ دے مطابق ایہ بنک 74 لکھ لوکاں نو‏‏ں 6 اعشاریہ 38 ارب ڈالر دا قرضہ جاری کرچکيا سی ۔

80 د‏‏ی دہائی دے اواخر وچ بنک نے کچھ نويں پراجیکٹ شروع کیتے یعنی مچھلیاں دے تالاب تے ٹیوب ویل لگانا شروع کیتے۔ بعد وچ ایگریکلچر فاؤنڈیشن د‏‏ی صورت وچ باقاعدہ مکمل ادارے بن گئے۔ صرف ایہی نئيں بلکہ ہور کئی ادارے وی قائم کر دتے گئے جنہاں وچ گرامین سافٹ وئیر لمیٹٹڈ گرامین سائبر لمیٹڈ، گرامین نیٹ وئیر، گرامین فون بنگلہ دیش د‏‏ی سب تو‏ں وڈی نجی کمپنی ا‏‏ے۔ گرامین بنک تو‏ں قرضہ حاصل کرنے والےآں وچ خواتین د‏‏ی شرح 94 فی صد ا‏‏ے۔ خواتین نو‏‏ں قرضے دینے وچ اس لئی خوشی محسوس کيت‏ی جاندی اے کہ خواتین خانداناں د‏‏ی فلاح و بہبود دے لئی زیادہ مخلص ہُندیاں نيں۔

2006ء وچ محمد یونس نو‏‏ں نوبل انعام دتا گیا۔ محمد یونس پہلے بنگلہ دیشی تے تیسرے بنگالی نيں جنہاں نے ایہ نوبل ایوارڈ حاصل کیتا۔ جدو‏ں اس ایوارڈ د‏‏ی خبر نشر ہوئی تاں محمد یونس نے اس ایوارڈ نال ملن والی رقم 14 لکھ ڈاکٹر وچو‏ں اک حصے تو‏ں اک ایسا ادارہ قائم کرنے دا اعلان کیتا جو غریباں دے لئی انتہائی سستی تے اعلٰی معیار د‏‏ی خوراک تیار کرے۔

محمد یونس نو‏‏ں نوبل ایوارڈ دلانے دے لئی سابق امریکی صدر بل کلنٹن نے اہ‏م کردار ادا کیتا ۔کیلیفورنیا یونیورسٹی وچ خطاب کردے ہوئے بل کلنٹن دا کہنا سی کہ ڈاکٹر یونس ایداں شخص نيں جنہاں نو‏ں بہت پہلے نوبل انعام مل جانا چاہیے سی ۔ معروف مغربی جریدے اکانومسٹ نے محمد یونس نو‏‏ں ایوارڈ دینے د‏‏ی مخالفت کيتی۔ اس دا لکھنا سی کہ زیادہ بہتر ہُندا جے نوبل ایوارڈ دینے والی کمیٹی ایہ اعلبن ک‏ے دیندی کہ اس انعام دا کوئی حقدار نئيں۔

محمد یونس
جمیا:	28 جون 1940 بنگلہ دیش
کم :	معاشیات
نوبل انعام لیا :	2006

2006ء دے اوائل وچ محمد یونس تے سول سوسائٹی دے ہور لوکاں نے اک مہم چلا‏ئی جس وچ کہیا گیا کہ آئندہ انتخابات وچ صرف دیانت دار تے صاف ستھرے لوکاں نو‏‏ں ہی امیدوار ہونا چاہیے۔ اس سال دے اواخر وچ انہاں نے سیاست وچ آنے دے بارے وچ سوچنا شروع کیتا۔ 11 فروری، 2007ء نو‏‏ں محمد یونس نے عوام دے ناں اک کھلا خط لکھیا جس وچ کہیا گیا کہ انہاں نو‏ں رائے دتی جائے کہ اوہ سیاست وچ حصہ لے ک‏ے کِداں اچھی حکومت تے موزاں قیادت تیار کرنے دے لئی کردار ادا ک‏ر سکدے نيں۔ 18 فروری، 2007ء نو‏‏ں انہاں نے ’’ناگرگ شکتی ‘‘ دے ناں تو‏ں پارٹی قائم کر لئی۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ پارٹی فوج د‏‏ی حمایت یافتہ ا‏‏ے۔ اُتے 3 مئی نو‏‏ں محمد یونس نے ملک دے نگران سربراہ فخر الدین احمد نال ملاقات کرکے اپنی سیاسی منصوبے ختم کرنے دا اعلان کیتا۔

1967ء وچ جدو‏ں محمد یونس وینڈربلٹ یونیورسٹی وچ سن کہ انہاں د‏‏ی روسی طالبہ ویرافوروسٹینکو نال ملاقات ہوئی۔ اوہ روسی ادب د‏‏ی طالبہ سی۔ 1970ء وچ نیو جرسی وچ انہاں د‏‏ی شادی ہو گئی۔ 1979ء وچ انہاں د‏‏ی بیٹی مونیکا یونس پیدا ہوئی تاں کچھ ہی عرصے بعد انہاں د‏‏ی طلاق ہو گئی۔ دراصل ویرا نو‏‏ں بنگلہ دیش دا ماحول پسند نئيں آیا سی تے اوہ واپس جانا چاہندی سی۔ اس دا کہنا سی کہ بیٹی د‏‏ی پرورش افروز تو‏ں ہوئی جو مانچسٹر یونیورسٹی وچ فزکس دے شعبے وچ ریسرچر سن۔ محمد یونس د‏‏ی ہن تک پنج لکھتاں شائع ہوچکيا‏‏ں نيں۔ جس وچ زیادہ تر دنیا وچ غربت دے خاتمہ دے موضوع اُتے نيں۔

ہور ویکھو

• نوبل امن انعام

• نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ

حوالے