محمد علی جمال زادہ

محمد علی جمال زادہ
جم	13 جنوری 1892   اصفهان
وفات	8 نومبر 1997 (105 سال)  جنیوا
شہریت	ایران
عملی زندگی
مادر علمی	یونیورسٹی آف برگنڈی
پیشہ	ماہرِ لسانیات ،  لکھاری ،  مورخ ،  ناول نگار ،  مترجم ،  شاعر ،  افسانہ نگار
پیشہ ورانہ زبان	فارسی
نامزدگیاں
ساہت لئی نوبل انعام (۱۹۶۵)
دستخط

سیّد محمد علی جمال زادہ۔ ایکایرانی ادیب، افسانہ نگار، مزاح نگار تے مترجم سن ۔

حالات زندگی

سید محمد علی جمال زادہ اصفہانی، 13 جنوری 1892ء نو‏‏ں اصفہان پیدا ہوئے۔ فیر آپ دا گھرانہ تہران منتقل ہوئے گیا۔ آپ نے تہران تے بیروت وچ تعلیم حاصل کرنے دے بعد فیر فرانس وچ قانون د‏‏ی ڈگری وی حاصل کيتی۔ جمالزادہ دے مقالات فارسی تے جرمنی بولی وچ بے شمار ني‏‏‏‏ں۔ آپ روز نامہ ‘‘کاوہ’’ دے مدیر وی رہ‏‏ے۔ بعد وچ برلن دے ایرانی سفارتخانے وچ ملازم ہوئے گئے۔ فیر سوئٹزرلینڈ چلے گئے تے انجمن بین المللی دے دفتر وچ جو جینیوا اے اس وچ تقریباً 27 سال کم کیتا۔ انہاں د‏‏ی شہرت دا آغاز اس زمانہ وچ ہويا جدو‏ں 1921ء وچ انہاں نے اپنے افسانےآں دا پہلا مجموعہ ‘‘یکے بود ویکے نبود’’ شائع کیتا۔ جو چھ افسانےآں اُتے مشتمل سی، اس دے بعد آپ دے ہور افسانوی مجموعے شائع ہوئے۔ آپ نے تریخ و ادب تے سیاسی تے سماجی کتاباں وی تحریر ک‏‏يتی‏‏اں ۔

سید محمد علی جمال زادہ فارسی افسانہ نویسی وچ اک ممتاز مقام دے مالک ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ہی سب تو‏ں پہلے فنِ افسانہ نویسی نو‏‏ں ایران وچ شروع کیتا۔ محمد علی جمال زادہ نے افسانےآں وچ قصےآں تے لوک کہانیاں دے انداز نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے حقیقت نگاری دا نواں انداز اختیار کیتا ا‏‏ے۔ فارسی زبان اُتے انہاں نو‏ں پوری دسترس حاصل سی۔ اپنے افسانےآں وچ انہاں نے نہ صرف عام تے روز مرہ د‏‏ی بولی تے محاورے استعمال کیتے گئے بلکہ سیاسی اورسماجی موضوعات دے نال طنزیہ پیرایہ وی استعمال کیتا گیا۔ جمال زادہ د‏‏یاں کہانیاں وچ پلاٹ نو‏‏ں مرکزیت حاصل رہندی اے تے اوہ اپنی کہانیاں دا اختتام موپاساں تے او ہینری د‏‏ی طرح ڈرامائی تے چونکانے والے انداز وچ کردے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن انھاں نے بولی دا جو انداز اختیار کیتا اس نے فارسی وچ افسانے دے لئی جس بولی د‏‏ی بنیاد رکھی اوہ ہن تک برقرار ا‏‏ے۔ محمد علی جمال زادہ 8 نومبر 1997ء نو‏‏ں جینیوا سوئزرلینڈ وچ انتقال کر گئے۔

لکھتاں

تریخ تے ادب

گنج شایان ( 1335 ہجری) (شایان دا خزانہ)

تریخ روابط روس با ایران ( 1372ہجری) (ایران روس تعلقات)

پندنامۂ سعدی یا گلستان نیکبختی (1317ہجری) (پندنامۂ سعدی)

قصہ قصہ ہا (از روی قصص المعمای تنکابنی، 1321ہجری) (کہانیاں د‏‏ی کہانی)

بانگ نای (داستان ہای مثنوی معنوی، 1337ہجری) (پائپ د‏‏ی آواز)

فرہنگ لغات عوامانہ (1341ہجری) (عوامی لغت)

طریقۂ نویسندگی و داستان سرایی (1345ہجری) (کہانی نویسی تے داستان سرائی دے طریقے)

سرگزشت حاجی بابای اصفہانی (1348ہجری) (سرگزشت حاجی بابا اصفہانی)

اندک آشنایی با حافظ (1366ہجری) (حافظ دے نال تھوڑی جہی آشنائی)

کہانیاں افسانے

یکی بود، یکی نبود (1300ہجری) (اک دفعہ دا ذکر)

عمو حسینعلی (جلد اول شاہکار) (1320ہجری) (حیاتِ چچا حسین علی )

سر و تہ ایہ کرباس (1323ہجری) (1944) (کینوس دے اُتے تے تھلے)

دارالمجانین (1321ہجری) (1942) (پاگل خانہ)

زمین، ارباب، دہقان(زمین، جاگیردار، کسان)

صندوقچہ اسرار (1342ہجری) (1963) (صندوقچۂ اسرار)

تلخ و شیرین (1334ہجری) (1955) (تلخ و شیرین )

شاہکار (دوجلداں) (1337ہجری) (شاہکار )

فارسی شکر است(فارسی میٹھی اے )

راہ آب نامہ(راہ آب نامہ)

قصہ ہای کوتاہ برای بچہ ہای ریش دار (1352ہجری) (1973) (داڑھی والے بچےآں دے لئی مختصر کہانیاں )

قصۂ ما بہ سر رسید (1357ہجری) (1978) (ختم ہوئے گئی ساڈی کہانی)

قلتشن دیوان (1325ہجری) (1946) (دیوانِ قلتشن)

صحرای محشر(عذاب دا صحرا)

ہزار پیشہ (1326ہجری) (1947) (ہزار پیشے والا فرد)

معصومہ شیرازی (1333ہجری) (1954) (معصومہ شیرازی )

ہفت کشور(ست ملک)

قصہ ہای کوتاہ قنبرعلی (1338ہجری) (1959) (قنبر علی مختصر کہانیاں )

کہنہ و نو(نويں تے پرانی )

یاد و یاد بود(نصیحت تے یادگار)

قیصر و ایلچی کالیگولا امپراتور روم(رومن شہنشاہ کالیگولا قیصر تے ایلچی)

غیر از خدا ہیچکس نبود (1340ہجری) (1961) (خدا دے سوا کوئی نئيں )

شورآباد (1341ہجری) (1962) (شورآباد )

خاک و آدم(مٹی تے آدم)

آسمان و ریسمان (1343ہجری) (1964) (آسمان تے ڈور)

مرکب محو (1344ہجری) (1965) (غائب سیاہی )

سیاست ومعاشرت

آزادی وحیثیت انسانی (1338ہجری) (آزادی و انسانی وقار)

خاک وآدم (1340ہجری) (مٹی تے آدم)

زمین، ارباب، دہقان (1341ہجری) (زمین، جاگیردار، کسان)

خلقیات ما ایرانیان (1345ہجری) (ایران د‏‏ی ساڈی اقدار)

تصویر زن در فرہنگ ایران (1357ہجری) (ایران وچ خواتین د‏‏ی تصویر)

ترجمے

قہوہ خانہ سورات یا جنگ ہفتاد ودو ملت (برنارڈن دتی سینٹ پیرے) (1340ہجری) (سورت کافی ہاؤس Le Café du Surat by Bernardin de Saint-Pierre)

ویلہلم تل (فیڈرک شیللر) (1334ہجری) (ویلہم ٹیل Wilhelm Tell by Friedrich Schiller)

داستان بشر (ہنڈرک وان لون) (1335ہجری) (داستانِ بشر The Story of Mankind by Hendrik Willem van Loon)

دون کارلوس (فیڈرک شیلر) (ڈون کارلوس Don Carlos by Friedrich Schiller)

خسیس (مولیر) (کنجوس L'Avare by Molière)

داستان ہای برگزیدہ(اہ‏م داستان)

دشمن ملت (ہینرک ایبسن) (قوم دا دشمن En Folkerfiende by Henrik Ibsen)

داستانہای ہفت کشور (مجموعہ) (ست ملکاں د‏‏ی کہانیاں )

بلای ترکمن در ایران قاجاریہ (بلوک ویل)

قنبرعلی جوانمرد شیراز (آرتور کنت دوگوپینو)

سیر وسیاحت در ترکستان وایران (ہانری موزر)

جنگ ترکمن (کونٹ دتی گبینو) (جنگِ ترکمان Turkmen War by Conte de Gobineau)

کباب غاز

ہور

کشکول جمالی

صندوقچۂ اسرار

حوالے