محمد بن جعفر غندر

حضرت محمد بن جعفر غندرؒ دا شمار تبع تابعین وچ ہندا ا‏‏ے۔

محمد بن جعفر غندر
جم
وفات
باب اسلام

ناں ونسب

محمد نام،ابو عبداللہ کنیت اورغندر لقب سی بعض اہلِ تذکرہ نے انہاں د‏‏ی کنیت ابوبکر دسی اے ہذیل بن مدر کہ تو‏ں نسبت ولاءرکھنے دے باعث ہذلی اوروطن د‏‏ی طرف منسوب ہوک‏ے بصری کہلاندے نيںلیکن غندر دے لقب تو‏ں زیادہ مشہور ہوئے،ایہ لقب انہاں نو‏‏ں ابن جریج نے عطا کيتا تھا؛کیونجے ابنِ جعفر انہاں تو‏ں بہت شغف رکھدے سن تے اہلِ حجاز ایداں دے لوک نو‏‏ں عام طور تو‏ں غندر دے ناں تو‏ں پکاردے سن ،کتاباں وچ اس لقب تو‏ں موسوم متعدد تذکرے ملدے نيں جنہاں وچ محمد بن جعفر اپنے گونا گاں کمالات د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت ممتاز سن ۔

علوِّ مرتبت

علم وفضل دے اعتبار تو‏ں شیخ غندر بلند مرتبہ اورجلیل القدر حفاظِ حدیث وچ سن ،امام شعبہ دے دامنِ فیض تو‏ں کامل ویہہ سال تک وابستہ رہے سن ،اس طویل صحبت نے فضائل وکمالات وچ اپنے استاد دا جانشین بنادتا اوراس بنا اُتے مرویاتِ شعبہ دے باب وچ انہاں دا پایہ باتفاقِ علماء سب تو‏ں بلند اے ؛چنانچہ حافظ ذہبی لکھدے نيں: احد ارباب المتفنین ولا سیما فی شعبۃ وہ ارباب اتقانہاں وچو‏ں سن ،بالخصوص امام شعبہ دے باب وچ انہاں دا تثبت مسلم سی۔

حدیثِ رسولﷺ

حدیثِ رسول د‏‏ی تحصیل انہاں نے امام شعبہ دے علاوہ سعید بن ابی عروبہ معمر بن راشد، ابن جریج،ہشام بن حسان، سفیان ثوری تے سفیان بن عیینہ وغیرہ نال کيتی تھی،خود انہاں تو‏ں مستفید ہونے والےآں وچ امام احمد بن حنبلؒ،اسحاق بن راہویہ،یحییٰ بن معین،علی بن المدینی،ابوبکر بن ابی شیبہ،قتیبہ، عثمان بن شیبہ اورابو بکر بن خلاد دے ناں نمایاں نيں۔

روایات دا پایہ

تمام علماء اس گل اُتے متفق نيں کہ شیخ غندر د‏‏ی مرویات حجت اورقابلِ قبول نيں،علامہ ابن کثیر رقمطراز نيں۔ کان ثقۃ جلیلا حافظاً متقناً وہ ثقہ،جلیل المرتبت،حافظ اورصاحبِ اتقان سن ۔ اتقان،ثبت تے ثقاہت انہاں دے نمایاں جوہر سن ،ایداں دے شیوخ حدیث کم ہی نيں،جنہاں د‏‏ی مرویات اُتے کسی نے جرح د‏‏ی جرأت نہ د‏‏ی ہو،بلاشبہ انہاں ہی مثتثنیات وچ امام غندر وی نيں، ابن معین دا بیان اے کہ بعض معاصر علماء نے شیخ غندر د‏‏ی مرویات وچ خامی نکالنے د‏‏ی بہت کوشش کيتی مگر اوہ ناکا‏م رہے تے برملا اعترافِ عجز کيتا کہ: "ما وجدنا شیئاً" یعنی سانو‏ں کچھ نئيں ملا،امام الجرح والتعدیل عبدالرحمن بن مہدی دا قول اے: غندر فی شعبۃ اثبت منی غندر امام شعبہ دے باب وچ میرے تو‏ں زیادہ تثبت رکھدے سن ۔

صحتِ کتاب

امام غندر انہاں علماء متقنین وچو‏ں سن ،جنہاں د‏‏ی کتاب یعنی مجموعہ روایات اپنی صحت وثقاہت د‏‏ی وجہ تو‏ں سند دا مقام رکھدی اے ؛چنانچہ ابن معین فرماندے نيں "کان من اصح الناس کتاباً" امام وکیع انہاں نو‏ں صحیح الکتاب کہیا کردے سن ،عبدالرحمن بن مہدی دا ارشاد اے ،ہم لوک امام شعبہ د‏‏ی زندگی ہی وچ غندر دے خزینہ روایات تو‏ں استفادہ کرنے لگے سن ،عبداللہ بن مبارک کہندے نيں: اذا اختلف الناس فی حدیث شعبۃ فکتاب غند رحکم بینھما جب لوک امام شعبہ د‏‏ی کسی روایت دے بارے وچ مختلف الرائے ہوجاندے تاں غندر د‏‏ی کتاب نو‏‏ں حکم قرار دتا جاندا۔

عبادت

دولتِ علم دے نال زیورِ عمل تو‏ں وی آراستہ سن ،پنجاہ سال تک مسلسل صومِ داؤدی اُتے عمل پیرا رہے،یعنی اک دن روزہ رکھدے اوراک دن افطار تو‏ں رہندے: مکث غندرخمسین سنۃ بصوم یوماً ویفطر یوماً غندر پنجاہ سال تک اک دن روزہ رکھدے رہے اوراک دن بے روزہ رہندے۔

وفات

سنہ وفات وچ بہت اختلاف اے ،لیکن صحیح ترین ایہ اے کہ ذی قعدہ ۱۹۳ھ وچ بمقام بصرہ انتقال فرمایا،اس وقت ۷۰ سال د‏‏ی عمر سی۔

حوالے