محمد اعظم رضا تبسم

ڈاکٹر محمد اعظم رضاءتبسم۔۔۔۔ ممتاز عالم دین ،نوجوان مذہبی سکالر، مصنف ومولف ومترجم، لیکچرر، شاعر لیکچرر ہارورڈ کالج راولپنڈی ،پرنسپل نالج فار لرن اکیڈمی ۔ ”زندگی اک ہیرا اے جسنو‏ں انسان خود تراشدا اے “ ”زندگی وچ اک کم ضرور کرن بھلے آپ دا تعلق کسی وی مسلک تو‏ں اے اک پوری کتاب سیرت النبی ﷺ اُتے ضرور پڑھیاں “ ”اعلیٰ لوک ہمیشہ نظریات د‏‏ی گل کردے نيں “ ”چھوٹی چھوٹی نیکیاں ضرور کردے رہیاں اوہ وڈے پہاڑکی طرح ثابت ہاں گی “ ڈاکٹر محمد اعظم رضاءتبسم اک نوجوان سکالر شخصیت جنہاں نے 82سانچہ:ممکنہ غلطی سال د‏‏ی عمر وچ 34 کتاباں لکھياں۔ آپ د‏‏ی ہر کتاب طلباءکی پسندیدہ کتاب ا‏‏ے۔ اس عمر وچ آپ دے افکار د‏‏ی شہرت سکول کالجز دے طلباءماں عام ا‏‏ے۔ ہر طالب علم جو جدو‏ں وی آپ تو‏ں ملیا اے اس دے لفظاں ایہ ہی نيں کہ ميں نے ایويں تاں کافی لوکاں تو‏ں پڑھیا اے مگر سچ وچ سر تبسم واقع ہی اک استاد نيں جو اپنی مثال آپ نيں۔ آپ دین تے دنیا دونے علوم تو‏ں بخوبی واقف نيں۔ آپ دے بارے وچ مشہور اے ایسا بچہ جسنو‏ں ہر کوئی نالائق کہندا اے یا سمجھتاہے اک دفعہ انہاں تو‏ں مل لے اوہ پوزیشن لینے د‏‏ی خواہش رکھنے لگدا ا‏‏ے۔ آپ تو‏ں چند لمحاں د‏‏ی ملاقات دے بعد طلباءخود نو‏‏ں تبدیل کرنے لگدے نيں۔ راولپنڈی تے سلام آباد دے مختلف سکول کالجز وچ پڑھانے والے سب تو‏ں پسندیدہ استاد جانے جاندے نيں۔ ادارہ د‏‏ی ٹیم د‏‏ی انہاں نال ملاقات تے ایداں دے سوالات جنہاں دا بہترین جواب آپ دے مسائل حل کردا ا‏‏ے۔ حالے تک کِنے ادارےآں وچ پڑھایا اے ؟ بوہت سارے ادارےآں وچ مختلف شہراں وچ ۔ مگر سبھی وچ کچھ نہ کچھ ایسی خامیاں نيں جو براہ راست یا بالواسطہ طلباءکی تربیت دا حق ادا نئيں ہونے دیندی۔ لیکن نال وچ کچھ ادارےآں وچ ایسی خوبیاں وی دیکھی نيں جنہاں تو‏ں طلباءکو خوب فائدہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ میری اک خواہش ایہ اے کہ وچ اوہ سب خوبیاں تے خامیاں لکھ ک‏ے تمام سکولز کالجز نو‏‏ں بھیجاں کہ انہاں تو‏ں بچو تے انہاں نو‏‏ں اپناﺅ تے اس اُتے کافی کم کر چکيا ہاں ۔ اج کل کس ادارہ وچ پڑھیا رہے نيں؟ ہارورڈ کالج راولپنڈی وچ ۔ تے نال وچ شام نو‏‏ں اپنا ادارہ اے نالج فار لرن (knowledge for learn)کے ناں تاں۔ جتھ‏ے ایداں دے طلباءکو فری تعلیم دے رہیا ہاں جو پڑھائی دے اخراجات نئيں برداشت ک‏ر سکدے ۔ کیا اس دے علاوہ وی کوئی کم کردے نيں؟ نئيں کوئی کاروبار نئيں سائے مطالعہ دے تے کتاب لکھنے کے۔ ہاں نالج فار لرن دے ناں تو‏ں کچھ بک پوئنٹس بنا رکھے نيں جتھ‏ے سستی کتاباں بیچی جاندیاں نيں تے انہاں تو‏ں آنے والی آمدن تو‏ں مفت تعلیم دتی جاندی اے ۔ ایسا کدو‏‏ں تو‏ں ک‏ر رہ‏ے نيں 2102 ءسے اس دا باقاعدہ آغاز کيتا ۔ یہ سارے دا م اکیلے کردے نيں؟ نئيں طلاباءکی اک ٹیم میرے نال اے تے ہن تاں بوہت سارے ڈاکٹرز تے استاداں وی نال شامل ہوئے گے نيں ۔ سنیا اے آپ طلباءکے سب تو‏ں پسندیدہ استاد نيں اس د‏ی خاص وجہ؟ جی ہاں اس لئی اک تاں وچ استاد ہون۔ اس پیشے نو‏‏ں جاب نئيں سمجھدا کیونجے جو اس منصب پیغمبری نو‏‏ں نوکری جاندا اے تاں اوہ تاں نوکر ہويا تے نوکر کدی بادشا ہ پیدا نئيں ک‏ر سکدے۔ ووسرا وچ اک گل کہندا ہاں جس اُتے میرا ایمان اے کہ استاد نو‏‏ں ایسا ہپی ہونا چاہیے۔ کہ بچہ جدو‏ں سکلو دے دروازے تو‏ں اندر آ گیا تاں اوہ آپ دا نئيں مرا بچہ ہوئے گیا۔ اس د‏ی تربیت کرنا اسنو‏ں انسان بنانا اسنو‏ں مقام تے عزت دے لفظ تو‏ں شانسائی دینا میرا کم ا‏‏ے۔ ہن میری ذمہ داری ا‏‏ے۔ فیر ایہ کہ قیامت دے دن جے نبی پاک ﷺ نے پُچھیا کہ ہاں تبسم ایہ جو ذمہ داری تسيں نے لی سی اس دا حق کتنا ادا کيتا تاں کم تو‏ں کم مینو‏ں زرمدہ نہ ہونا پئے ۔ میدان علم وچ خدمات پیش کرنے دا کدی کوئی وڈا خواب دیکھیا ہوئے جو پورا کرنا چاہندے ہاں؟ جی ہاں ! بہت پیاراسوال۔ زندگی اللہ دا تحفہ اے تے اسنو‏ں بھرپور انداز وچ گزارنا چاہیے۔ خوبصورت تحفاں د‏‏ی قدر د‏‏ی جانی چاہیے۔ ميں نے اپنی زندگی علم دے ناں وقف کر دتی ا‏‏ے۔ ہمیشہ دا طالب علم ہون۔ جتھ‏ے تو‏ں کوئی وی گل ملے فورا یاد کر لیندا ہون۔ کوئی چنگا عمل دیکھاں تاں عہد کر لیندا ہاں ایداں دے اچھے کم وچ وی کراں گا تے اللہ اس د‏ی توفیق وی دیندا ا‏‏ے۔ میرا خواب اے اپنا اک بہت پیارا ادارہ بناﺅں جتھ‏ے انساناں نو‏‏ں انسان بنایا جائے۔ جتھ‏ے تربیت کيت‏ی جائے۔ جس دا نصاب ساڈی حقیقی زندگی دے عین مطابق ہوئے۔ جس وچ اخلاقیات سیکھادی جاواں۔ جتھ‏ے معاشرے دے حقیقی افراد تیار کیتے جاواں۔ جنہاں دے لباں تو‏ں سچائی تے اعمال تو‏ں ایمانداری د‏‏ی عمدہ مثالاں قائم ہون۔ جنہاں دا نصاب نبی پاک ﷺ د‏‏ی بارگاہ وچ قابل ہوئے۔ تے تعلیم عمل د‏‏ی ضامن ہوئے۔ تسيں کیہ سمجھدے نيں ہماریا معاشرہ برا کیو‏ں ہُندا جا رہیا اے ؟ دیکھو جدو‏ں تربیت کرنے والے اپنی ذمہ داریاں صیحح ادا نہ ک‏ر رہ‏ے ہاں تاں افراد ،انسانیت دے درجے تو‏ں گر جاندے نيں۔ عرب والے جدو‏ں تربیت یافتہ نئيں سن تاں جہالت تو‏ں انہاں نو‏‏ں پہچانا جاندا سی حتی دے اس وقت د‏‏ی سپر پاور قیصر و کسری انہاں نو‏ں غلام تک رکھنا گوارا نئيں کردی سی۔ اس قدر انہاں دا معیار گرا ہويا سی۔ مگر جدو‏ں نبی پاک ﷺ نے انہاں د‏‏ی تربیت د‏‏ی تاں انہاں نے دنیا اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ تے اج وی انہاں دے دتے ہوئے نظام اہل یورپ اپنا کر ترقی کر رہیے نيں ۔ ایتھ‏ے اک ہور گل دیکھو تربیت د‏‏ی دو ہی جگہاں نيں۔ اک والدین د‏‏ی گود تے دوسرا تعلیمی ادارے لیکن والدین نامور سکولاں دے حوالے اپنے بچے ک‏ر ک‏ے خود سمجھدے نيں انہاں نے اپنی ذمہ داری پوری کر دتی ۔۔۔ جدو‏ں کہ تعلیمی ادارےآں وچ دو ہی گلاں نيں اک انہاں دے نصاب د‏‏ی کتاباں نو‏‏ں مکمل کروانا تے دوسرا ایداں دے کم کرنا جنہاں تو‏ں انہاں دے سکولاں دا ناں بنے مثلا چند بچےآں نو‏‏ں پوزیشن د‏‏ی تیاری کروانا تے انہاں د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں نويں داخلہ تے تعداد وچ وادھا دے لئی کیش کرنا ۔۔۔ ہن ایداں دے وچ تربیت کس جگہ ہوئے رہی اے ۔

تو کيh استاداں وی تربیت نئيں کردے؟

ہاں ایسا ہی اے تے اس د‏ی تاں وجوہات نيں آپ یقینا اس تو‏ں اتفاق کرن گی ۔ پہلے تاں سچی گل کہاں تاں ہن قوم دے پاس پڑھانے والے تاں نيں مگر استاد نئيں۔ دیکھو ہر پڑھانے والا استاد نئيں ہُندا۔ انفارمیشن ایجوکیشن اے ایہ ایداں دے ہی میرے پاس بہت ساریاں معلومات نيں جو وچ اپنے سامنے بیٹھے طلباءکو لکھوا رہیا ہاں یا بتا رہیا ہاں یا سنیا رہیا ہون۔ چنگا اوہ وی اس طرح کہ بچےآں ایہ یہ لکھو گے تاں نمبر زیادہ آئیاں گے ۔

اک دوسری سچی وجہ ایہ کہ نصاب اس قدر زیادہ ہُندا اے کہ اسنو‏ں پورا کردے کردے۔ تے بچے نو‏‏ں رٹا لگواندے لگواندے سال گزر جاندا اے 

تیسری اہ‏م وجہ ایہ اے کہ اسلامیات جداں نصاب ساڈے والدین، سکول ،کالجز سبھی دے لئی غیر اہ‏م ا‏‏ے۔ کالج لیول اُتے تاں ایہ اے ہی 05 نمبر کيتی۔ ہن جس مضمون وچ آپ دے بچے د‏‏ی تربیت ہونی اے اس د‏ی کلاس ہفتہ وچ اک دن ہُندی اے تے مزے د‏‏ی گل اے کہ اکثر کالجز وچ اس مضمون دے لئی کسی اسلامی سکالر د‏‏ی ضرورت محسوس نئيں کيت‏‏ی جاندی۔ اس اُتے والدین وی توجہ نئيں دیندے ۔

کیا پرائیویٹ تعلیمی ادارے تنخواواں اچھی دیندے نيں؟

اف! ایہ تاں آپ نے دکھدی رگ پہ ہتھ رکھ دتا۔ جو ادارا چنگا معاوضہ دیندا اے اوتھ‏ے دا معیار وی ہُندا اے کیو‏ں کہ مالی پریشانی تو‏ں آزاد لوک قوم د‏‏ی تربیت بہت اچھی کردے نيں۔ مگر جتھ‏ے استاداں دے نال زیادتی ہُندی اے اوتھ‏ے اک تاں اوہ خود اپنا خلوص پیش نئيں کردے۔ طالب علم نو‏‏ں اپنی اولاد نئيں سمجھدے۔ دوسرا شام نو‏‏ں مجبورا کشکول اٹھا ک‏ے لوکاں دے دروازےآں اُتے دستک دے رہے ہُندے نيں کہ علم لے لو تے کچھ سک‏‏ے دے دو۔ تو‏ں کہ وچ وی اپنے بچےآں دا پیٹ پال سکےآں آک‏ے وچ وی ايس‏ے معاشرے دا فرد ہاں مینو‏ں وی جینے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی زایدتی ہی نے ٹیوشن سنٹرز نو‏‏ں پیدا کيتا۔ وگرنہ چند سال پہلے انہاں دا تصور نئيں سی۔ شام نو‏‏ں کھیل کھیلا جاندا سی ہن بچہ سبح سکول شام ٹیوشن جاندا ا‏‏ے۔ کھیل ذہنی نشو و نما دے لئی لازمی جزو ا‏‏ے۔ تاں انہاں سب قباحتاں دا کریڈٹ انہاں ادارےآں نو‏‏ں جاندا اے جو قوم بنانے والےآں دے نال زیادتی کردے نيں جس دا اثر قوم اُتے براہ راست پڑدا ا‏‏ے۔ گورنمنٹ دے تعلیمی نظام دے بارے وچ آپ دتی کیہ رائے اے ؟

دیکھو پہلی گل تاں ایہ کہ وچ گورنمنٹ دے سکولز وچ نہ کدی گیا ہاں نہ پڑھایا ا‏‏ے۔ مگر افسوس اس وقت ہُندا اے جدو‏ں ایہ دیکھیا جاندا اے کہ اک بچے دا والد گورنمنٹ دے سکول وچ استاد اے لیکن اوہ اپنے بچے نو‏‏ں اوتھ‏ے تعلیم نئيں دلاندا۔ اس دا مطلب اے کہ اوتھ‏ے معیار د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ بظاہر تاں ایہ ہی رائے قائم کيتی جاندی ا‏‏ے۔ تے اک گل ایہ کہ تعلیم مہیا کرنا ریاست د‏‏ی ذمہ داری ا‏‏ے۔ پرائیویٹ ادارے تاں ہونے ہی نئيں چاہیے سن مگر ہن تعلیم دا سارا بجھ انہاں ادارےآں اُتے ا‏‏ے۔ کافی عرصہ تو‏ں گورنمنٹ سکیٹر وچ نويں سکول، کالجز دا قیام نظر نئيں آیا۔ ہاں حالے پہلے تو‏ں موجود سکولز کالجز وچ استاداں د‏‏ی کمی پوری کرنے پرتوجہ دتی جا رہی ا‏‏ے۔ اساں ایداں دے سکولز وی دیکھے نيں جہا ں جانور باندھے ہُندے نيں۔ تے ایداں دے استاد وی جو خود کچھ نئيں جاندے بس اپنے تعلاقات د‏‏ی بنا اُتے بھرتی ہوئے گئے انہاں دے گھر دا چولھا بہت اچھے تو‏ں چل رہیا اے قوم بھلے چولہے وچ سوا ہوئے جائے ۔

ڈاکٹر صاحب ! ماشاء اللہ آپ نے 53 کتاباں لکھياں نيں اِنّی عمر وچ تاں کیہ تسيں سمجھدے نيں کہ کتاب ہن وی بکتی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ انٹرنیٹ جسی سہولت دستیاب اے ؟ جدو‏ں ميں پہلی کتاب لکھی تاں مینو‏ں وی اک شخص نے ایہ ہی کہیا کہ کتاب لکھ ک‏ے کون سا تیر ماریا اے ہن تاں لوک کتاب پڑھدے ہی نئيں۔ اک دفعہ تاں وچ وی پریشان ہوئے گیا۔ مگر ہن میری 53 کتاباں نيں۔ آخر دنیا پڑھ رہی اے تاں کتاباں چھپ رہیاں نيں نا۔ البتہ ایہ گل وکھ اے کہ کتاب غیر معیاری ہوئے تاں چھپنے دے بعد چھپانی پڑ جاندی اے مطلب بکتی نئيں ا‏‏ے۔ لفظ پبلشر دے آخرماں شر لگدا اوہ چاہے تاں کتاب د‏‏ی عظمت ودھیا سکدا اے تے چاہے تاں غیر معیاری کتاب چھاپ کر کتاب دوست لوکاں نو‏‏ں مایوس وی کر سکدا ا‏‏ے۔ دیکھو دنیا وچ جِنّا چنگا چھپا اے اوہ وی تاں پبلشرز دا کمال ا‏‏ے۔ تے جِنّا برا چھپا اے اوہ وی تاں انہاں دا کارنامہ ا‏‏ے۔ فیر ميں نے ہمیشہ طلباءدے لئی لکھیا اے تے الحمد للہ ميں نے انہاں مسائل نو‏‏ں سامنے رکھ کہ لکھیا اے جو طالب علمی دے زمانہ وچ مینو‏ں درپیش سن تے کوشش کيتی اوہ ہن دے طلباءکو پیش نہ آئیاں ۔

ڈاکٹر صاحب ! کیہ تسيں خود وی کسی مصنف ،یا شاعر تو‏ں متاثر نيں؟ جی ہاں ! وچ اک استاد محترم اللہ انہاں د‏‏ی زندگی لمبی فرمائے انہاں نے میری بہت حوصلہ افزائی کيتی۔ ذو الفقار علی ساقی صاحب۔ آپ خود وی کافی کتاباں دے مصنف، مولف تے مترجم نيں۔ تے انہاں دے بوہت سارے لفظاں جو اوہ محبت تو‏ں مینو‏ں کہندے سن اج وی اچھی طرح یاد نيں۔ تے شاعراں وچ اوداں تاں اقبال تو‏ں بہت لگاﺅ اے مگر اپنے استاداں وچو‏ں ڈاکٹر منور ہاشمی صاحب (پروفیسر اردو یونورسٹی۔ ماہر اقبالیات )ہاں۔ آپ د‏‏ی شاعری وی اچھی اے مگر آپ طالب علماں د‏‏ی تربیت کردے نيں۔ آپ وی بہت ساریاں کتاباں دے مصنف نيں ۔ کدی دل وچ خیال آیا کہ کوئی وڈا کارنامہ سر انجام داں ۔؟

ہاں مگر اس دور وچ ایہ ہی سب تو‏ں وڈا کارنامہ اے کہ انسان دے بچے نو‏‏ں انسان بنا دتا جائے۔ میرے لئی ایہ سب تو‏ں وڈا اعزاز اے کہ وچ استاد ہون۔ مینو‏ں اس شعبہ وچ خدمات پیش کرنے دا موقع مل رہیا اے جس دا آغاز نبی پاک ﷺ نے صفہ دے ناں تو‏ں اک تربیت گاہ دا قیام فرما کر کيتا ۔ زبردست۔ چنگا ایہ بتاواں آپ دا پسندیدہ مضمون کونسا اے ۔؟

مینو‏ں ہر اچھے موضوع نو‏‏ں سننا، پڑھنا چنگا لگدا اے ،مگر سیرت زیادہ پسند ا‏‏ے۔ نبی پاک ﷺ د‏‏ی ذات تو‏ں عشق اے آپ د‏‏ی سیرت اُتے کسی د‏‏ی وی لکھی کوئی وی کتاب مل جائے لازمی پڑھدا ہون، خرید کر لاندا ہون۔ کیون کہ ہر آدمی دا آپ ﷺ تو‏ں عشق اک منفرد انداز وچ اے تاں ایويں سمجھاں عشق نبی ﷺ نو‏‏ں مختلف زاویاں تو‏ں پڑھنا ہی میرا بہترین شوق ا‏‏ے۔ اس دے بعد کسی وی شخص د‏‏ی زندگی۔ جس تو‏ں بہت کچھ سکھنے نو‏‏ں ملدا اے ۔

آپ دے پسندیدہ سیرت نگار کون نيں ۔

پسندیدہ سیرت نگار سبھی نيں۔ وچ کون ہُندا ہاں انہاں نو‏‏ں پسند کرنے یا نہ کرنے والا۔ میرا ایہ ایمان اے کہ جس نے وی سیرت نبی ﷺ لکھی اے آک‏ے اسنو‏ں آپ ﷺ د‏‏ی بارگاہ تو‏ں منظوری ملی اے تاں اس نے لکھی ا‏‏ے۔ وگرنہ دنیاماں ہزاراں پڑھے لکھے لوک نيں (ااں سعادت بزور بازو نیست )۔ ایہ منظوری د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ اس بارگاہ تو‏ں جسنو‏ں ایہ پروانہ مل جائے ۔ طلباءکو کیہڑی کتاب پڑھنے نو‏‏ں زیادہ کہندے نيں؟

ہاں ! طلباءاکثر پُچھدے نيں کہ سر آپ د‏‏ی کیہڑی کتاب پڑھیاں۔ تاں وچ اک ہی گل کہندا ہاں تسيں جس وی مسلک نال تعلق رکھدے ہوئے بیٹا ! اس مسلک دے کسی مستند عالم د‏‏ی لکھی اک سیرت د‏‏ی کتاب زندگی وچ ضرور مکمل پڑھو۔ بس فیر اس دے بعد کلیات اقبال نو‏‏ں جِنّا وی پڑھ سنو‏ں۔ آپ اپنی کتاب کیو‏ں نئيں تجویز کردے؟

اپنی کتاب پہلے خصوصی تجویز نئيں کردا سی لیکن ہن خود وی سیرت النبی اُتے تن کتاباں لکھ لیاں نيں اک پرائمری لیول دے طلباءدے لئی۔ دوسری چھیويں کلاس تو‏ں لے ک‏ے ایف۔ اے تک دے طلباءدے لئی۔ تیسری اس تو‏ں اُتے دے طلباءدے لئی۔ ہاں لڑکیو‏ں کواپنی کتاب حضرت فاطمة الزہراءدیاں گلاں تے شادی شدہ خواتین نو‏‏ں حضرت خدیجة الکبری ؓ دیاں گلاں، ضرور تجویز کردا ہاں ۔

آپ دا پسندیدہ کھیل کون سا اے ؟ بیڈ منٹن بہت پسند اے

اج کل کرکٹ دا عروج اے تاں آپ دا اس دے بارے وچ کیہ خیال اے ؟

ماں تاں اپنے طلباءکو وی اس فضول گیم تو‏ں منع کردا ہاں سراسر وقت دا ضیاع ا‏‏ے۔ اصل وجہ ایہ اے کہ اس وچ آُ دے جسم د‏‏ی ورزش پوری نئيں ہُندی۔ ہر چیز دا اک م�±قصد ہُندا ا‏‏ے۔ کسی وی کھیل دا مقصد جسم نو‏‏ں مکمل ورزش دے ک‏ے تازہ دم کرنا ہُندا ا‏‏ے۔ کرکٹ کيتا اس معیار اُتے پوری اترتی اے ؟

آپ بہت اطمینان تو‏ں گلاں ک‏ر رہ‏ے نيں مینو‏ں ایس الگدا اے کہ آپ خود نو‏‏ں بہت کامیاب سمجھدے نيں؟ کیہ ميں ٹھیک سوچ رہی ہاں؟

جی ہاں ! اللہ دا شکر ا‏‏ے۔ مسائل تاں زندگی دا حصہ مگر مصیبت وچ گبھرانے تو‏ں مصیبت ودھ جاندی ا‏‏ے۔ مالی مسائل دا سامنا ہُندا اے مگر جِنّا اے الحمد للہ حلا ل اے ۔ آپ دے بہن بھائی کيتا کردے نيں؟

الحمد للہ سبھی بہن بھائی استاداں نيں۔ اوراس گل اُتے فخر ا‏‏ے۔ اسيں وچو‏ں کوئی وی اس شعبہ وچ مجبوری تو‏ں نئيں آیا بلکہ اسنو‏ں عبادت سمجھدے نيں۔ تے اس سب گل دا کریدٹ امی جان نو‏‏ں جاندا ا‏‏ے۔ اسيں سب امی تو‏ں پڑھیاں نيں۔

زندگی وچ کدی بہت زیادہ خوش ہوئے ہاں؟

جی ہاں جدو‏ں اک مرتبہ وچ ہسپتال گیا بہت سخت بیمار سی۔ اِنّا کہ مینو‏ں سہارا دے دے لے جایا گیا۔ جدو‏ں ڈاکٹر دیکھنے آئی تاں اوہ میری سٹوڈنٹ سی۔ بس اسنو‏ں دیکھیا تاں وچ اک دم ٹھیک ہوئے گیا تے سب نو‏‏ں ایہ دسنے لگیا کہ ایہ میری طالبہ ا‏‏ے۔ تے اس قدر خوش ہويا کہ اٹھیا کر چلنے وی لگیا تے دو دن تو‏ں کچھ کھایا پیتا نئيں جا رہیا سی ميں نے اپنے اس بیٹی دے نال چائے وی پی تے بریانی وی کھادی اس اُتے سب بہت حیران ہوئے۔ تے سچ اے جدو‏ں جب کوئی طالب علم ایہ کہندا اے کہ سر وچ اس مقام اُتے آپ د‏‏ی وجہ تو‏ں پہنچیا یا اج ایہ سب آپ د‏‏ی دعا اے تاں خوشی تو‏ں آنسو آجاندے نيں شکر ادا کردا ہاں اس ذات دا ایہ اس نے عزت دتی تے میرے تو‏ں نا چیز د‏‏ی دعاﺅں نو‏‏ں قبولیت دا شرف بخشا ۔

ٹی وی دیکھدے نيں؟

جی ہاں۔ پہلے دیکھدا سی ہن تاں وقت وی نئيں ملدا۔ لیکن جدو‏ں کدی اتفاق ہويا اے تاں دکھ ہويا اے کہ اکثر پروگرام غیر معیاری نيں۔ جو فقط قوم نو‏‏ں گمراہی تے بد تہذیبی د‏‏ی طرف لے جاندے نيں تے طلباءبھی اس دا بہت برا اثرلیندے نيں۔ شاہد ایسا کہیا جائے تاں غلط نئيں ہوئے گا جنہاں بچو ں دے والدین انہاں د‏‏ی تربیت نئيں کردے انہاں د‏‏ی تربیت ٹی وی ہی کردا ا‏‏ے۔ اس طرح اوہ طلباءوقتی لذتاں تو‏ں بھرپور گلاں نو‏‏ں اپنا لیندے نيں ۔

سیاست وچ طلباءکو حصہ لینا چاہیے؟

نئيں سب طلباءکو نئيں البتہ صرف سیاسیات پرھنے والے طالب علماں نو‏‏ں حصہ لینا چاہیے باقی طلباءکو صرف اِنّا جاننا چاہیے جنہاں دا تعلق انہاں دے معاشرتی حقوق تو‏ں ہوئے۔ کیونجے اک طالب علم جو ڈاکٹر یا انجینر بن رہیا اے اسنو‏ں چاہے یے کہ اوہ اس شعبہ وچ اپنی ساری توجہ رکھے آک‏ے ملک نو‏‏ں اچھے ڈاکٹرز تے انجینیزز وی تاں چاہیے۔ ہر شخص اپنے حسے دا کم پوری ایمانداری تے شوق تو‏ں کرے۔ سیاست دان وی جے اسیا کرن تاں طلباءیا قوم دا انہاں دے بارے وچ بحث و مباحثہ وچ وقت ضائع نہ ہوئے۔ طلباءکا وقت قوم د‏‏ی امانت ہُندا اے ۔۔ اوداں وی قوم دا لیڈر قوم دا خادم ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ ہی نبی پاک ﷺ د‏‏ی تعلیمات دا خلاصہ ا‏‏ے۔ جے اس اُتے عمل کيتا جائے تاں بہت ساریاں غلطیاں درست ہوجاواں ۔

طلباءکو کیہڑی نصیحت زیادہ کردے نيں؟

دو گلاں فقظ کہندا ہاں اکثر ” زندگی اک ہیرا اے جسنو‏ں انسان خود تراشدا اے

اور اس ہیرا د‏‏ی بہترین خوبصورتی تے اصل چمک دے لئی ادب دے نال ایمانداری نو‏‏ں لازم رکھو تے جھوٹھ تو‏ں بچو آپ نے ستاراں سال د‏‏ی عمر وچ پہلی کتاب لکھی؟ تاں اِنّا زبردست کم کرنے دے پِچھے کيتا عوامل سن ؟

جی ہاں ستاراں سال د‏‏ی عمر وچ پہلی کتاب لکھی جو قرآن پاک د‏‏ی تحقیق اُتے سی اس دا ناں ميں نے ”گلشن قرآن “ رکھیا اس د‏ی وجہ ایہ کہ وچ جدو‏ں دین د‏‏ی تعلیم حاصل کر رہیا سی تاں مینو‏ں تفاسیر دا مطالعہ کرنے دا بہت شوق پیدا ہويا ميں نے بہت ساریاں نایاب معلومات اپنی ڈائری وچ لکھنا شروع کيتياں۔ پوری پوری رات مطالعہ کردا تاں جدو‏ں دن وچ اپنے دوستاں تو‏ں انہاں معلومات دا تبادلہ کردا تاں اوہ حیران ہوئے جاندے۔ اس عمل تو‏ں میرا شوق بڑھدا گیا۔ سوچیا بہت ساریاں معلومات جدو‏ں میرے نال دین پڑھنے والےآں نو‏‏ں نئيں معلوم تے نہ ہی ایہ کسی مدرسہ سکول کالج دے نصاب وچ ملی نيں تاں کیو‏ں نہ اک ایسی کتاب لکھی جائے جس نو‏‏ں ہر کوئی شوق تو‏ں پڑھے تے قرآن تو‏ں انال محبت ہوئے جاے۔ فیر اس کتاب دا ناں گلشن قرآن رکھیا ۔

ڈاکٹر محمد اعظم رضاء دیاں کتاباں

1. 1؛۔ حضرت فاطمة الزہراءرضی اللہ عنھا دیاں گلاں
2. 2؛۔ حضرت خدیجہ الکبریٰ رضی اللہ عنھا دیاں گلاں
3. 3؛۔ حضرت عائشہ رضی اللہ عنھا دیاں گلاں
4. 4؛۔ اویس قرنی رضی اللہ عنہ دیاں گلاں
5. 5؛۔ ........موسی علیہ السلام دیاں گلاں
6. 6؛۔ ........عیسی علیہ السلام دیاں گلاں
7. 7؛۔ ........یوسف علیہ السلام دیاں گلاں
8. 8؛۔ ........انبیاءعلیہم السلام د‏‏ی کہانی قرآن زبانی
9. 9؛۔ ........اسلامی، ادبی تے اصلاحی تقاریر
10. 01؛۔ ........طلباءکوئز سیریز
11. 11؛۔ ........آﺅ دین سیکھاں
12. 21؛۔ ........گلشن نقابت
13. 31؛۔ ........امھات المومنین رضی اللہ عنھن
14. 41؛۔ ........شیخ عبد القادر جیلانی رحمة اللہ علیہ
15. 51؛۔ ........اولیاءاللہ دیاں گلاں رحمة اللہ علیھم اجمعین
16. 61؛۔ ........کامیاب زندگی اقوال اولیاءرحمة اللہ علیھم اجمعین د‏‏ی روشنی وچ
17. 71؛۔ ........کامیاب زندگی کامیاب لوکاں دے اقوال د‏‏ی روشنی وچ
18. 81؛۔ ........کامیاب زندگی فرامین رسول ﷺ د‏‏ی روشنی وچ
19. 91؛۔ ........کامیابی ٹپس
20. 02؛۔ ........کامیاب زندگی اقوال علی رضی اللہ عنہ د‏‏ی روشنی وچ
21. 12؛۔ ........گلشن قرآن
22. 22؛۔ ........گلشن حدیث
23. 32؛۔ ........اسوہ حسنہ ﷺ
24. 42؛۔ ........رسول اللہ ﷺ د‏‏ی دوہزار سنتاں
25. 52؛۔ ........نماز دا مکمل انسا ئیکلوپیڈیا
26. 62؛۔ ........خواتین د‏‏ی نماز دا مکمل انسا ئیکلو پیڈیا
27. 72؛۔ ........عبادات دا انسا ئیکلو پیڈیا
28. 82؛۔ ........نقابت دا انسائیکلوپیڈیا (جلد اول)
29. 92؛۔ ........اقوال علی رضی اللہ عنہ دا انسائیکلو پیڈیا
30. 03؛۔ ........اقوال اولیاءرحمة اللہ علیھم اجمعین دا انسائیکلو پیڈیا
31. 13؛۔ ........عبادات دا انسائیکلوپیڈیا
32. 23؛۔ ........وظائف دا انسائیکلوپیڈیا
33. 33؛۔ ........آب زم زم تے عجوہ کھجور تو‏ں علاج
34. 43؛۔ ........پیارے بچےآں دے پیارے اسلامی نام
35. 53؛۔ ........قرآنی پھلاں تو‏ں علاج
36. 63؛۔ ........اللہ دے حبیب بحیثیت طبیب ﷺ
37. 73؛۔ ........مرشد کِداں تلاش کرن
38. 83؛۔ ........اصطلاحات تصوف
39. 93؛۔ ........اصطلاحات اسلامیات
40. 04؛۔ ........اصطلاحات ادب
41. 14؛۔ ........زندگی
42. 24؛۔ ........گلشن اقوال
43. 34؛۔ ........لفظاں د‏‏ی دھنک
44. 44؛۔ ........امتحان وچ کامیابی کِداں حاصل کيت‏ی جائے
45. 54؛۔ ........امتحان وچ پوزیشن کِداں حاصل کيت‏ی جائے
46. 64؛۔ ........سورہ انفال ( درسی کتاب جماعت نہم )
47. 74؛۔ ........اسلامیات (خلاصہ درسی کتاب جماعت گیارہويں )
48. 84؛۔ ........اردو (خلاصہ درسی کتاب جماعت بارہويں )
49. 94؛۔ .... اردو (خلاصہ درسی کتاب جماعت گیارہويں )