لوک شاعری ہیئرا

ہیئرے دا شبدی مطلب

  “ہیئرا لوک شاعری دا اک نویکلا کاوَ روپ ہے۔ اس شاعری روپ دے نکاس بارے نشچے نال کجھ نہیں کیہا جا سکدا۔ جے ہیئرا شبد ‘ہی-را’ دے سنیوگ توں بنیا منیا جاوے تاں ایہہ گیت گھوڑی چڑھن سمیں دے بندے ہن۔ پر جے ایہہ شبد ‘ہیہ’ توں منّ لئیے، تاں ہیہ شبد دے ارتھ ‘کام ویگ’ ہے جاں سنیوگ لئی چیشٹا دے ہون کر کے ‘ہیہرے’ اوہ گیت بندے ہن، جو کوئی مرد کسے استری نوں سمبودھن کر کے الیل وچّ گائے جاں ایہناں وچّ پرتی چیشٹا جاں کام ویگ سنکیتک جاں پرگٹ روپ وچّ ہونا۔ ہیئرے دے گیتاں دے کاوَ ادھٔین توں پتہ لگدا ہے کہ ایہہ گیت جاں تاں بھرجائیاں گھوڑی تے چڑھے دیور نوں سمبودھن کر کے اپنے تیبر ویگوان پریم دی پردرشنی کر رہیاں ہندیاں ہن – 

سکھر دوپہر دیور جنج چڑھیا، کوئی دھپّ لگے کملا، جے میں ہوواں بدلی دیورا، سورج لواں چھپا۔ جاں پھر جنج دے پھکاؤ ویلے سالیاں گھوڑے تے چڑھے جیجے پرتی اپنی چیشٹا پرگٹ کردیاں ہن – جیجا جیجا کر رہی، توں میرے بلایاں بول، میں تیرے توں ایوں گھماں، جیوں لاٹو توں ڈور۔ جاں پھر ایہناں وچّ کڑیاں ولّ جھاکدے جاننجیاں اتے اوہناں نوں اگوں گھوردیاں کڑیاں دیاں چہیڈاں ہن – تینوں میں سٹہ توڑی دے وچّ، آئیاں مجھیاں چر گئیاں، تینوں پتھاں گوہے دے وچّ۔ اپروکت ساریاں ونگیاں وچّ ‘ہیئرے’ دا جو چرتر ابھردا ہے، اوہ اس نوں ‘ہیرے’ شبد نال ہی جوڑدا ہے۔ ”

ہیئرے -طبقاتی ونڈ

"ہیئریاں دے گائن دے مکھ حوالے

1. پتّ جاں دھی والے گھر وچّ نانکا میل دی آمد تے ودائگی سمیں۔ 2. عورتاں ولوں تھاں سر لگدے مرداں نوں۔ 3. جنج دی مٹھی روٹی خاص کر کے کھٹی سمیں کڑم اتے لاڑے نوں۔ 4. جنج بنھن اتے کھولن سمیں۔ 5. بندے موقعیاں اتے میلناں ولوں جاننجیاں نوں۔ 6. ویاہ دے اکٹھ وچّ اک اک سوانی ولوں تھاں سر لگدی دوجی سوانی نوں۔ 7. عورتاں دے اک گٹّ ولوں دوجے گٹّ نوں۔

شاعری پرکارجاں مطابق

ہیئرا، پرکارج مولک گیت ہے۔ ہریک نبھاؤ سندربھ وکھو وکھرے پریوجناں ہت ہیئرے گائے جاندے ہن۔ اس لئی ہیئرا بھنّ بھنّ سبھیاچارک پرسنگاں وچّ بھنّ بھنّ پرکارجاں والی کاوک بھومکا نبھاؤن والا گیت ہے۔ مالوے وچّ پرچلت ہیئریاں نوں وبھنّ کاوَ پرکارجاں دی درشٹی توں ہیٹھ لکھے ورگاں وچّ ونڈیا جا سکدا ہے: 1. ریتی مولک کاوَ-اچار جاں منتر-کاوَ وجوں۔ 2. منگلمئی بھاوناواں دے پرگٹاوے جاں جاں شبھ شگناں دے کاوَ وجوں۔ 3. خوشی دے سمیں منورنجنی بھومکا وجوں۔ 4. ہاس وینگ دے پرکارج وجوں۔ 5. گیان مولک کاوَ وجوں لوک سیانپاں دے پرگٹاوے ہت۔ 6. بجھا ول کاوَ وجوں بدھی دی پرکھ ہت۔ 7. پرتیک مئی کاوَ وجوں پرتبھا دی پرکھ وچّ۔ 8. وریچنی کاوَ وجوں عورتاں دے دمت آپے دے پرگٹاوے ہت۔ 9. شکرانہ کاوَ وجوں ترپت منوں بھاوناواں دے پرگٹاوے ہت۔

رشتیاں مطابق

جے سمبودھک-سمبھودھت رشتیاں دے آدھار تے ہیئریاں دی ورگ ونڈ کرنی ہووے تاں اس دے دو پرمکھ ورگ بندے ہن: پہلا خون دے رشتیاں دے اندر سمبودھن ہیئرے اتے خون دے رشتیاں توں باہر سنائے جان والے ہیئرے۔ ایہناں دی ورگ ونڈ ہیٹھ لکھے انوسار ہے:

ہیئریا وچّ شاعری سنواد

بہت ساریاں بجھارتاں، پرشن اتر والے کاوَ ٹوٹیاں، دوحیاں اتے ہیئریاں دے روپ وچّ ملدے ہن۔ پرانیاں سمیاں وچّ کسے دی بدھی دی پریکھیا لئی ہیئرے بولے جاندے ہونگے۔ کاوک پرکارج دے پکھ توں ہیئریاں دی نیڑلی سانجھ سلوکاں، دوحیاں اتے لوک بجھارتاں نال رہی ہوویگی۔ جویں: بجھارت:- اٹھ کھوہے، نوں پاڑچھے وے کوئی پانی گھمن گھیر جے توں ایڈا چتر ہیں دسّ پانی کنے وے سمجھ گیانیا وے – شیر۔ اتر:- اٹھے کھوہ نوں پاڑچھے وے کوئی پانی گھمن گھیر جنے تیرے عرش دے نی کوئی پانی اونے نی سمجھ گیاننے نی – شیر۔

پنجابی لاڑے دی مہما دا گان

ایہہ ہیئرے بھیناں ولوں ویر دے شگناں سمیں گائے جاندے ہن۔ ایہناں ہیئریاں وچّ پنجابی گھر پریوار وچّ بھراواں اتے پتراں دی مہما نوں اجاگر کیتا گیا ہے۔ خاندان دی لڑی پتراں دوارا اگے چلدی ہے۔ ہیئرے اس لڑی دے اگے ترن دا گن گان کردے ہن: پنجے بھائی چودھری ویرا پنجے بھائی وے ٹھانیدار مار پلاکی بیٹھدے وے کوئی اٹھدے پباں دے وے دیور جو منگیا وے – ہار۔

لاڈلے دیور نوں چہیڈاں

ایہہ ہیئرے بھرجائیاں ولوں لاڑے نال چہیڈاں کرن سمیں بولے جاندے ہن۔ ایہناں وچّ عامَ طور تے دیور بھرجائی دے پیار سنبندھاں نوں سبھ دے ساہمنے نشر کیتا جاندا ہے۔ جویں: پہلی سلائی دیورا رس بھری کوئی دوجی شگناں دے نال تیجی سلائی دیورا تاں پاواں جے توں گل نوں کراوے وے دیور جو منگیا وے – ہار۔

جیجے اتے سالیاں دے کامن

ایہناں ہیئریاں وچّ کڑیاں اصل وچّ اپنی بھین دا اسدھے طور تے گن گان کردیاں ہن اتے جیجے نوں سمجھوتیاں دندیاں ہن کہ اوہناں دی بھین نال پیار نال پیش آوے۔ جویں: 

چاندی دا میرا تختہ جیجا جی وے کوئی سونے دی میخ پیو میرے گھر ڈھکّ کے تیں تاں نویں لکھا لئے جی اج دن شادیئے وے – لیکھ۔

کڑماچاری دا ٹکراؤ اتے میل ملاپ

ایہناں ہیئریاں وچّ کڑم لئی ستکار بھاوَ وی ہے اتے ٹھٹھّ بھاوَ وی۔ اس دے نال ہی وچولے دی پرشنسا وی کیتی جاندی ہے اتے چیتاونی وی دتی جاندی ہے۔ جویں: 

بھجیا پھریں وچولیا وے کوئی بنیا پھریں وے توں مختیار چار دناں نوں وجنگے کھونسڑے وے وڈیا چودھریا وے – تیار۔

عورت مرد دے جنسی ٹکراؤ دا شعری -اچار

ایہہ ہیئرے کھٹی روٹی توں شروع ہو کے ڈولی دی ودائگی تک چلدے ہن۔ ایہناں وچّ سماج دی جات مولک تے آرتھک درجابندی دا ودھان پروان کیتا جاندا ہے۔ ایہناں وچّ کجھ ہیئرے جنج بنھن اتے کھولن سمیں وی گائے جاندے ہن: 

جاننجیؤ دل مانیؤ آ کے رہے مغرور میرا من تاں خوشی ہویا تھوڈی بنھاں جنج وے جاننجیؤ کنّ کرو وے – ضرور ”۔