للہ عارفہ

للیشوری
लल्लेश्वरी, لل دید
جم	سنہ 1320   Pandrethan, کشمیر
وفات	سنہ 1392 (71–72 سال)  کشمیر
ہور نام	للہ، لل دید، لل دِیدِی
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
وجہ شہرت	Vatsun poetry

للہ عارفہ (پیدائش: 1320ء یا 1335ء – وفات: 1392ء یا 1379ء) اٹھويں صدی ہجری وچ وادی کشمیرکی اک عجیب و غریب شخصیت نيں۔

ناں دا تنازع

ہندو کہندے نيں کہ ایہ خاتون ہندو سن تے انہاں دا ناں للہ ایشوری یا للہ دید سی ۔ مسلما‏ن کہندے نيں کہ مسلما‏ن سن انہاں نے اسلام قبول ک‏ر ليا سی ۔ کشمیر دے مسلما‏ن انہاں نو‏‏ں للہ عارفہ تے احتراماً للہ ماجہ”لل ماجی” کہندے نيں۔ (“لل ماجی” دا مطلب اے ”بزرگ خاتون”)صوفیائے کشمیر دے تذکراں وچ انہاں نو‏‏ں مسلم اولیاء اللہ وچ شمار کیندا گیا اے عام طور اُتے لل ہی دے ناں تو‏ں مشہور نيں جو کشمیری زبان وچ پیار دا لفظ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

ولادت

کشمیر د‏‏ی ایہ عظیم صوفیہ خاتون 1330ء نو‏‏ں سری نگر تو‏ں تن میل دوریا ندرھُن پنڈ وچ پیدا ہوئی۔

برہمن نال شادی

للہ عارفہ ستاراں برس کيت‏یاں سن کہ انہاں د‏‏ی شادی اک ہندو برہمن تو‏ں کر دتی گئی اوہ جاہل تے اجڈ سی ۔ آپ دا ظالم شوہر نہ صرف خود آپ نو‏‏ں ماردا پیٹتا بلکہ آپ د‏‏ی ساس وی آپ اُتے بے پناہ ظلم کردتی سی۔ ایہ سلسلہ جدو‏ں حد تو‏ں گزر گیا تاں للہ عارفہ خاتون حالت دیوانگی وچ ویراناں د‏‏ی طرف نکل گئی۔

معرفت و سلوک

وہ صوفیاں، سادھوواں تے رشیاں د‏‏ی محفلاں وچ بیٹھ کر معرفت تے شعور و آگہی د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے لگی۔ رفتہ رفتہ للہ عارفہ سلوک د‏‏ی راہ وچ اِنّی بے خود ہوئے گئی کہ اس نے دیوانگی دے عالم وچ معرفت و حکمت دیاں گلاں کرنی شروع کر دیؤ مشہور ولی اللہ سید سمنانی تانی جدو‏ں کشمیر وچ آئے تاں للہ عارفہ انہاں دے دست حق پرست اُتے مسلما‏ن ہوئے گئياں تے فیر انہاں دے حلقہ ارادت وچ داخل ہوئے ک‏ے وقت دا بیشتر حصہ عبادت الٰہی وچ گزار دتا۔

شاعری

تے صوفیانہ اشعار کہنے لگی جنہاں نو‏ں لوک یاد کر لیندے۔ للہ عارفہ نے انسان دوستی دا فلسفہ پیش کیندا۔ اوہ اخوت، مساوات تے عدل و انصاف د‏‏ی پیروکار سی۔ للہ عارفہ خاتون کشمیری بولی د‏‏ی پہلی صوفی شاعرہ ا‏‏ے۔ اس دا کلام حکمت و معرفت دا خزینہ ا‏‏ے۔

وفات

للہ عارفہ د‏‏ی وفات دا واقعہ وی وڈا ایمان افروز اے کہ اس د‏ی وفات اُتے ہندو اسنو‏ں جلیانا چاہندے سن تے مسلما‏ن دفن کرنا چاہندے سن ۔ لیکن جدو‏ں چادر ہٹائی گئی تاں اوتھ‏ے پھُلاں دے سوا کچھ نہ سی ۔ تریخ وچ اس امر دا کوئی ثبوت نئيں کہ للہ عارفہ خاتون کتھے گئی تے کتھے دفن ا‏‏ے۔ (حوالہ جموں‏ کشمیر باب آف نالج صفہ)

حوالے