لال سنگھ

لال سنگھ دل(14 اپریل 1943–14 اگست 2007) نکسلباڑی دور دا اک پرمکھ پنجابی کوی سی۔

جیون

لال سنگھ دل دا جنم 14 اپریل 1943 نوں ماتا چنت کور پتا رونقی رام، پنڈ گھنگرالی سکھاں، ضلع لدھیانہ وچّ ہویا۔ دلت پریوار وچّ پیدا ہوئے لال سنگھ دل نے زندگی نرباہ کرن لئی چھوٹے موٹے کم کیتے اتے کجھ دیر یو.پی. وچّ وی رہا۔ لال سنگھ دل نکسلباڑی کاوَ-لہر نال طوفان وانگ اٹھیا کوی سی۔

رچناواں

• ستلج دی ہوا (1972)
• بہت سارے سورج (1973)
• ستھر (1997)
• ناگ لوک (1998)
• بلا اج پھر آیا (لمی برتانتک کویتا)

سوے جیونی

• داستان (1999)

کاوَ کلا

لال سنگھ دل نکسلباڑی دور دا پرمکھ کوی ہے جو اپنے وکھرے انوبھوَ اتے وکلوتری کاوَ شیلی کارن لہر دے باقی کویاں نالوں وکھرے سہج دی سرجنا کردا ہے۔ شاید دل دی ولکھنتا دا کارن اس دے جیون انوبھوَ دی دین ہے۔ لال سنگھ دل دلت ورگ دا غریب یوک سی جو نکسلباڑی دور دی راجسی سمجھ نال اپنی ہونی جوڑدا ہے اتے تنگیاں ترشیاں دے باو جود ہین بھاونا دی تھاں سنگھرش بھاونا نال بھریا ہویا ہے۔ اس دی سنویدنشیل گریہن شیلتا اس نوں باقیاں نالوں وکھرا کردی ہے۔ ورگ سنگھرش دے اصلی ارتھ دلت اتے دمت ویکتی ہی سمجھ سکدا ہے۔ اس دیاں کویتاواں وچّ جماعتی دشمن پرتی پرچنڈ نفرت دکھائی دندی ہے۔ بھارت دی سماجک بنتر بڑی گنجھل دار ہے۔ اتھے کیول جماعتی ونڈ ہی نہیں سگوں جاتی ونڈ وی ہے۔ لال سنگھ اس تتھّ نوں چنگی طرحاں جاندا سی کہ جاتپات کویں سنویدنشیل منکھ نوں نپیڑدی ہے۔ اس دی کویتا پھالیاں توں تکھے دند وچلا وینگ بہت ہی تیکھن ہے۔ نکسلباڑی لہر دے ہور کویاں دے مقابلے لال سنگھ دل دی ولکھنتا ہے کہ اس نے پیار نوں جماعتی نظرئیے دے نالو نال جاتی نظرئیے وجوں وی ویکھیا: مینوں پیار کردیئے پر-جات کڑیئے ساڈے سکے مردے وی اک تھاں تے نہیں جلاؤندے۔ اتہاس/متھہاس نوں نوَ ارتھ دینے نکسلباڑی لہر دے کویاں دا سانجھا لچھن ہے۔ لال سنگھ دل دی کانگلا تیلی متھہاس ادھارت لمی برتانتک کویتا ہے جس وچّ ہوئی بیتی گھٹنا دے جماعتی ادھاراں نوں سپشٹ کردیاں کتھے راجا بھوج کتھے کانگلا دا جواب دتا ہے۔ اوہ اپنیاں کویتاواں وچّ جماعتی درشٹیکون نوں پرگٹاؤن لئی سنت رام اداسی وانگ سیاسی شبداولی دی ورتوں نہیں کردا سگوں اوہ چپّ چپیتے کویتا کہندا ہے جس وچوں سیاسی ارتھاں توں بنا ہور کوئی ارتھ نہیں لئے جا سکدے۔ دل اپنیاں شام دا رنگ، کڑیلی پنڈ دیاں واسناں، نامہ اتے جذبے دی خدکشی ورگیاں ولکھن انوبھوَ اتے پرگٹائ شیلی والیاں رچناواں کارن وکھرا ہی دسدا رہے گا۔

شعر-ونگی

اسیں وڈے وڈے پہلوان

اسیں وڈے وڈے پہلوان
سویرے ہی کس لیندے ہاں لنگوٹے
لڑن لئی بھکھ ننگ نال
جوڑ توڑ جوڑ توڑ کردے رہنا ساری کسرت ہے۔
داء بہت ڈاڈھے نے
بولن دی تھاں چپّ کر جانا

پین دی تھاں پیاسے مر جانا
کھان دی تھاں قسم کھانی لڑدے رہن دی۔
پچھاڑدے ہاں وڈے وڈے پہلوان
گردن تے گوڈا دھرکے
کھیت پئے گدھے والی جون بھگتدے ہاں
پر تاں وی اسیں وڈے وڈے پہلوان
سویرے ہی کس لیندے ہاں لنگوٹے۔

1اگست 2007 نوں اسدا آنتڑیاں دی بیماری کارن دیانند میڈیکل ہسپتال وچّ انتقال ہو گیا۔