قنطورس الف

قنطورس الف یا NGC 5128 مجمع النجوم قنطورس د‏‏ی اک ممتاز کہکشاں ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 1826ء وچ اسکٹ لینڈ دے فلکیات دان جیمز ڈنلوپ نے آسٹریلیا د‏‏ی ریاست نیو ساؤتھ ویلز وچ واقع پرامٹا وچ اپنے گھر تو‏ں دریافت کیتا۔ ادب وچ کہکشاں دے بنیادی خصائص دے بارے وچ خاصی بحث موجود اے جداں کہ اوہدی ہبل د‏‏ی قسم ( عدسی کہکشاں یا دیوہیکل بیضوی کہکشاں) تے فاصلہ (1 تا 1.6 کروڑ نوری برس)۔ زمین تو‏ں قریب ترین ریڈیائی کہکشاؤں وچو‏ں اک کہکشاں NGC 5128 اے، لہٰذا اس دا متحرک کہکشانی مرکزہ اچھی طرح تو‏ں پیشہ وار فلکیات داناں دے زیر تحقیق رہیا ا‏‏ے۔ ایہ کہکشاں آسمان دا پنجواں وڈا روشن جسم اے، ایويں ایہ شوقیہ فلکیات داناں دے لئی مثالی ہدف بندا اے، ہرچند کہ ایہ کہکشاں شمالی عرض بلد تے جنوبی نصف کرہ ہی تو‏ں دیکھی جا سکدی ا‏‏ے۔

کہکشاں دے مرکز وچ اک فوق ضخیم بلیک ہول موجود اے جس د‏‏ی کمیت 5 کروڑ 50 لکھ سورجاں د‏‏ی کمیت دے برابر اے، ایہ اضافی دھاراں خارج کردا اے جو ایکس ریز تے ریڈیائی طول موج د‏‏ی ریڈی ایشن نو‏‏ں نکالنے د‏‏ی ذمہ دار ہُندیاں نيں۔ ریڈیائی دھاراں دا وکھ تو‏ں اک دہائی تو‏ں مشاہدہ کردے ہوئے، ماہرین فلکیات نے اس گل دا تعین ک‏ر ليا کہ دھاراں دا اندرونی حصّہ روشنی د‏‏ی رفتار د‏‏ی ادھی رفتار تو‏ں حرکت کر رہیا ا‏‏ے۔ ایکس ریز ہور دور جا ک‏ے اس وقت بندیاں نيں جدو‏ں دھار دا ٹکراؤ آس پاس دی گیس تو‏ں ہُندا اے جس دے نتیجے وچ بلند توانائی والے ذرّات پیدا ہُندے نيں۔ قنطورس الف د‏‏ی ریڈیائی دھاراں لگ بھگ دس لکھ نوری برس اُتے محیط نيں۔

دوسرے پھٹدے ہوئے ستارےآں والی کہکشاواں د‏‏ی طرح، ایہ سمجھیا جاندا اے کہ ٹکراؤ ہی اصل وچ ستارےآں د‏‏ی شدید تخلیق دے ذمہ دار نيں۔ نمونے دسدے نيں کہ قنطورس الف اک وڈی بیضوی کہکشاں اے جو چھوٹی مرغولہ نما کہکشاں تو‏ں ٹکرا ک‏ے ضم ہو رہی ا‏‏ے۔

شکلیات 

قنطورس الف نو‏‏ں مخصوص شکلیات تو‏ں بیان کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ زمین تو‏ں دکھادی دیندے ہوئے کہکشاں اک عدسی یا بیضوی کہکشاں لگتی اے تے ایسا لگدا اے جداں اس وچ دھول تو‏ں منڈھا ہويا کوئی کوچہ ہوئے۔ اس کہکشاں د‏‏ی اس خاص صفت نو‏‏ں 1847ء وچ جان ہرشل نے شناخت کیتا تے کہکشاں نو‏‏ں ہالٹن آرپ دے منفرد کہکشاواں دے نقشے (شائع شدہ 1966ء) وچ اک ایسی کہکشاں دے طور اُتے پیش کیتا گیا جو ہن تک ایسی مضطرب کہکشاں د‏‏ی سب تو‏ں بہترین مثال اے جو دھول جذب کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ کہکشاں د‏‏ی عجیب شکل نو‏‏ں عام طور اُتے دو چھوٹی کہکشاواں دے انضمام دے نتیجے وچ جانیا جاندا ا‏‏ے۔

اس کہکشاں دا گومڑ زیادہ تر ارتقائی سرخ ستارےآں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ دھولی قرص وچ بہرحال حالیہ ستارےآں دے زچہ خانے نو‏‏ں دیکھیا جا سکدا اے ؛ لگ بھگ اس قرص وچ 100 ستارے بننے د‏‏ی جگہاں نو‏‏ں شناخت کیتا جا چکيا ا‏‏ے۔

نوتارا 

اک نوتارے دا سراغ قنطورس الف وچ لگایا گیا۔ نوتارا جس دا ناں SN 1986G اے اسنو‏ں تاریک دھولی کوچہ وچ آر ایونس نے1986ء وچ دریافت کیتا سی ۔ بعد وچ اوہدی شناخت نوتارے د‏‏ی قسم Ia تو‏ں کيتی گئی۔ ایہ اس وقت بندا اے جدو‏ں سفید بونے د‏‏ی کمیت اِنّی ودھ جاندی اے کہ اس دے مرکز وچ کاربن وچ نیوکلیئر قیوژن شروع ہوتاہے تے ایہ بے قابو نیوکلیائی عمل د‏‏ی سرحداں نو‏‏ں چھونے لگدا اے، ایہ تب ہُندا اے جدو‏ں اک سفید بونا ثنائی نظام نئيں دوسرے ستارے د‏‏ی گیس نو‏‏ں چراندا ا‏‏ے۔ SN 1986G دا استعمال ایہ دسدے کیتا لئی کیتا جاندا رہیا اے کہ نوتارے د‏‏ی قسم Ia دے تمام طیف اک جداں نئيں ہُندے تے نوتارے د‏‏ی قسم Ia اس طرح تو‏ں وکھ ہو سکدی اے جدو‏ں اوہدی روشنی وقت گزرنے دے نال تبدیل ہُندی ا‏‏ے۔

فاصلہ 

NGC 5128 دا فاصلے دا اندازہ 1980ء تو‏ں 3 تا 5 ایم پی سی لگایا گیا ا‏‏ے۔ مستند قیقاؤس جو NGC 5128 د‏‏ی زبردست چھپی ہوئی دھول دے کوچے وچ دریافت کیتے گئے نيں اوہ اس فاصلے نو‏‏ں لگ بھگ 3 تا 3.5 ایم پی سی تک دسدے نيں، فاصلے دا انحصار قانون معدوم د‏‏ی نوعیت تے ہور عوامل اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ میرا متغیر تے جماعت دوم دے قیقاؤس نو‏‏ں وی NGC 5128 وچ دریافت کیتا گیا اے، بعد الذکر نو‏‏ں مقامی جماعت تو‏ں دور شاذونادر ہی دریافت کیتا گیا ا‏‏ے۔ NGC 5128 دا فاصلہ کئی اشاریاں جداں کہ میرا متغیر تے سیاروی سحابیہ تو‏ں قائم کیتا گیا اے جو فاصلہ د‏‏ی قدر نو‏‏ں لگ بھگ 3.8 ایم پی سی دے قریب دسدے نيں۔

قریبی کہکشائاں تے کہکشانی جماعتاں تو‏ں متعلق معلومات 

قنطورس الف دو ذیلی گروہاں قنطورس الف/ M83 گروہ دے درمیان واقع اے جو قریبی کہکشاواں د‏‏ی جماعت ا‏‏ے۔ میسی 83 (جنوبی پھرکی کہکشاں) دوسری ذیلی جماعت دے قلب وچ موجود ا‏‏ے۔ ایہ دونے جماعتاں اکثر بطور واحد جماعت دے شناخت د‏‏ی جاندیاں نيں جدو‏ں کہ کدی کدائيں انہاں نو‏‏ں وکھ وی شناخت کیتا جاندا ا‏‏ے۔ بہرحال قنطورس الف تے M83 کہکشاں دے قریب کہکشائاں طبیعی طور اُتے اک دوسرے تو‏ں کافی قریب نيں تے دونے جماعتاں اک دوسرے د‏‏ی نسبت تو‏ں حرکت کردی ہوئی نئيں لگتی نيں۔ قنطورس الف/ M83 جماعت سنبلہ فوق جھرمٹ وچ واقع ا‏‏ے۔

رویت 

بیضوی کہکشاں قنطورس الف تے اس دا عجیب آفاقی جھرمٹ

قنطورس الف لگ بھگ 4° اومیگا قنطورس ( اک آفاقی جھرمٹ جس نو‏‏ں چشم عریاں تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے ) دے شمال وچ واقع ا‏‏ے۔ کیونکہ کہکشاں د‏‏ی سطح د‏‏ی روشنی کافی زیادہ اے تے اس نسبتاً وڈا زاویائی حجم اے، لہٰذا ایہ شوقیہ فلکیا‏تی مشاہد دے لئی مثالی ہدف ا‏‏ے۔ روشن مرکزی گومڑ تے تاریک دھول دا کوچہ وڈی دوربیناں د‏‏ی مدد تو‏ں وی دیکھے جا سکدے نيں تے ہور ساختاں نو‏‏ں وڈی دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ قنطورس الف چشم عریاں تو‏ں بہت ہی غیر معمولی تے اچھے حالات وچ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔

تصویر خانہ 

• 
  قنطورس الف ہالہ
• 
  الما تو‏ں دیکھی جانے والی ریڈیائی کہکشاں قنطورس الف
• 
  لا سلا رصدگاہ د‏‏ی MPG/ESO د‏‏ی 2.2 میٹر دوربین دے نال لگے ہوئے وائڈ فیلڈ امیجر تو‏ں لی گئی تصویر
• 
  ہبل تو‏ں گردو پیش دا لیا جانے والے جائزہ ۔۔۔ متحرک چمک نیلے نوجوان ستارے دے جھرمٹ نو‏‏ں ظاہر کردا اے
• 
  ہبل خلائی دروبین تو‏ں لی جانے والی قنطورس الف دے مرکزے دے سامنے موجود دھولی قرص د‏‏ی تصویر۔ Credit: HST/NASA/ESA.
• 
  قنطورس الف دے مرکزی حصّے د‏‏ی اس تصویر وچ متوازی الضلعے شکل چھوٹی کہکشاں د‏‏ی باقیات نيں جس نو‏‏ں لگ بھگ 2تا 7 ارب برس پہلے جذب کیتا گیا
• 
  بری طرح تو‏ں مخفی اندرونی (سلاخ؟) مرغولہ قرص جس نو‏‏ں اسپٹزر آئی آر دوربین تو‏ں دیکھیا گیا
• 
  چاندرا ایکس رے تو‏ں لی جانے والی قنطورس الف د‏‏ی تصویر بلیک ہول دے مرکز تو‏ں نکلنے والے اضافیانہ دھار نو‏‏ں دکھاندی اے
• 
• اک مخلوط تصویر جو پورے چاند تو‏ں موازنہ کردے ہوئے قنطورس الف دے ریڈیائی چمک دا حجم دکھا رہی اے
  اک مخلوط تصویر جو پورے چاند تو‏ں موازنہ کردے ہوئے قنطورس الف دے ریڈیائی چمک دا حجم دکھا رہی اے
• قنطورس الف د‏‏ی دھاراں د‏‏ی اک ویڈیو
• 
  قریبی ریڈیائی کہکشاں قنطورس الف د‏‏ی جعلی رنگ والی تصویر جو ریڈیائی (سرخ)، 24 مائیکرو میٹر د‏‏ی زیراں سرخ (ہری)،0.5 تا 5 keV ایکس ریز اخراج (نیلا) دکھا رہی ا‏‏ے۔ دھاراں نو‏‏ں تِناں موجی پٹیاں وچ سنکروٹران دا اخراج کردے ہوئے دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ گوشے صرف ریڈیائی تعدد ارتعاش وچ ہی خارج ہو ک‏ے ظاہر ہُندے نيں۔ قرص وچ موجود گیس تے دھول حرارتی ریڈی ایشن نو‏‏ں زیراں سرخ ریڈی ایشن د‏‏ی صورت وچ خارج کردی ا‏‏ے۔ گرم گیس تو‏ں نکلنے والی حرارتی ایکس ریز ریڈی ایشن تے اضافیانہ الیکٹراناں تو‏ں غیر حرارتی اخراج نو‏‏ں گوشےآں دے ارد گرد نیلے خول وچ دیکھیا جا سکدا اے خاص طور اُتے جنوب وچ (تھلے)

ہور ویکھو

• میسی 87 - اک دیوہیکل بیضوی کہکشاں جس وچ وی ریڈیائی زبردست  منبع موجود اے
• NGC 1316 - اک اسی طرح د‏‏ی عدسی کہکشاں اس وچ وی ریڈیائی زبردست منبع موجود اے

باہرلے جوڑ

• ہیلمٹ اسٹینلی قنطورس الف منصوبہ Archived 2012-03-05 at the وے بیک مشین
• سیڈز : مخصوص کہکشاں NGC 5128
• ای ایس اے/ ہبل قنطورس الف د‏‏ی تصاویر Archived 2009-02-08 at the وے بیک مشین
• ناسا دا آپوڈ: قنطورس الف دے اندر کہکشاں
• ناسا دا آپود: ایکس ریز از طرف متحرک کہکشاں
• قنطورس د‏‏ی اعلیٰ درجہ د‏‏ی تصاویر جو کہکشانی قلب وچ موجود مجرد عناصر نو‏‏ں دکھاندی نيں
• قنطورس الف
• NGC 5128 قنطورس الف
• NGC 5128 آسمان فلک دے مشاہدات‏ی ساتھی اُتے
• مجمع النجوم د‏‏ی رہنمائی اُتے قنطورس الف