قدیم تورک تے لگام

قدیم ترکاں نے سب تو‏ں پہلے مردہ جانوراں د‏‏یاں کھلاں تو‏ں اپنے جھنڈے بنائے سن تے فیر کپڑ‏ا یا ریشم جھنڈا گرانا وڈی تباہی جھنڈا تھلے کرنا وڈی شرم د‏‏ی گل سی آسمان تو‏ں اک ہور مذہب عقیدہ انہاں دے نال لوکاں دے پاس آیا ہتھو‏ں وچ لوہے دے بنے اوزار "مالک آف دتی ورلڈ آسمانی خدا" ترکاں نے کہیا ودھ واضح طور اُتے انہاں نے محسوس کيتا کہ پرانے دیوت‏ا اپنی طاقت کھو رہے نيں یقینًا اس طرح دے لفظاں سب نو‏‏ں خوش نئيں کردے سن جنہاں نے مخالفت کيتی اوہ التائی چھڈ گئے انڈرورلڈ دے حکمراناں وچ اپنے پرانے عقیدے نو‏‏ں برقرار رکھدے ہوئے اس طرح سیتھیاں د‏‏ی تریخ پنجويں صدی ق م وچ شروع ہوئی اوہ چلے گئے تے التائی وچ زبردست تبدیلیاں شروع ہو گئياں جو لوہے دے اوزاراں دے علاوہ ہونا چاہیے سی پروفیسر سرگئی ایوانووچ روڈینکو نے انہاں دا مطالعہ کيتا اس نے پازیرک کرگان د‏‏ی کھدائی جاری رکھی اسنو‏ں اوتھ‏ے حقیقی خزانے ملے بلاشبہ سونے تے چاندی دا مسئلہ نئيں سی اس نے جو پایا اوہ کدرے ودھ قیمتی سی انہاں تو‏ں ترکاں د‏‏ی زندگی دے بارے وچ جاننے دا موقع ملیا جنہاں دے پاس لوہا سی پروفیسر روڈینکو نے زمین تو‏ں شواہد کڈے! التائی دے ہتھو‏ں تو‏ں بنائے گئے ثبوت ایہ اس دے کم د‏‏ی خوبصورتی اے اس نے آثار قدیمہ دے آثار نو‏‏ں علم د‏‏ی قربان گاہ دے سامنے پیش کيتا۔

لگام

سب تو‏ں قیمتی خزانہ بلا شبہ لگام سی اس دے بغیر گھوڑے دا کنٹرول ناممکن اے زیر زمین کرگانےآں نے نہ صرف چمڑے دے پٹے/بیلٹ بلکہ لوہے د‏‏ی لگام وی چھپا رکھی سی ہور ایہ کہ لوہے د‏‏ی صلیباں زیور دے طور اُتے استعمال ہُندیاں نيں اج لگام اک عام چیز اے بوہت گھٹ لوک جاندے نيں کہ اس د‏ی ابتدا التائی وچ ہوئی سی اس دے نال ہی اک نويں سبھیاچار نے جنم لیا جسنو‏ں تورک سبھیاچار کہیا جاندا اے گھوڑے دے چہرے اُتے ایہ اک سادہ سی لگام اے لیکن ایہ اوہی اے جو ترکاں نو‏‏ں اپنے ناقابل تسخیر گھوڑےآں تو‏ں تورک بناندا اے دنیا وچ کوئی وی اس قابل نئيں رہیا کہ گھوڑےآں اُتے اِنّی خوبصورتی تو‏ں کٹھی بنھ سک‏‏ے تے گھوڑےآں د‏‏ی پیٹھ اُتے دنیا نو‏‏ں فتح کر سک‏‏ے گھوڑے نے پرانے التائی د‏‏ی سرحداں کھول دتی دور دراز سڑکاں کھول دتی جانوراں د‏‏ی طاقت دے ذریعے آوا جائی نے اک نويں شکل اختیار کيتی تورک قوم اگے بڑھی تے گھوڑے د‏‏ی پیٹھ اُتے ترقی د‏‏ی التائی لوکاں د‏‏ی زندگی وچ بہت ساریاں اختراعات سامنے آئیاں آثار قدیمہ دے ماہرین نو‏‏ں التائی کرگان وچ عظیم تلواراں، تلوار دے بلیڈ تے خنجر، رکاب تے بنیا ہویا آرمر قمیضاں، ہیلمٹ تے بکتر ملے نيں کیہ اوہ قابل اعتماد نيں یقیناً دنیا د‏‏ی کسی قوم دے پاس اِنّے خوبصورت اوزار نئيں سن صرف تورک انہاں نے چینی شہنشاہ د‏‏ی طاقتور فوج نو‏‏ں ايس‏ے وجہ تو‏ں شکست دتی ايس‏ے لئی لفظ "تورک" چینی تریخ وچ جگہ بنا ہور ایہ کہ انیہويں صدی وچ چینیاں نے ترکاں دے لباسنو‏ں اپنایا ایتھ‏ے تک کہ انہاں نے پتلون پہننا شروع کر دتی فیر انہاں نے گھوڑے د‏‏ی سواری سکھی التائی دے لوکاں دا کہنا سی کہ ٹینگری نے انہاں نو‏ں اک غیر معمولی صلاحیت دتی سی اوہ جاندے سن کہ اس نے اسنو‏ں زمین اُتے ہل چلانا سکھایا تے ایتھ‏ے تک کہ اوہ کم کرنا وی جو دنیا وچ کوئی تے نئيں کر سکدا ماہرین آثار قدیمہ نو‏‏ں درحقیقت پرانا التائی وچ ڈالے گئے لوہے دے ہل ملے التائی باشندےآں نے فصل نو‏‏ں لوہے د‏‏ی درانت‏ی تو‏ں اکٹھا کيتا تے ہتھوڑے جہے اناج نو‏‏ں وکھ کيتا انہاں نے کھیتاں وچ رائی تے باجرا اگایا انہاں نے بیج نو‏‏ں مٹی دے برتناں وچ محفوظ کیہ اوہ خاص تندوراں وچ روٹیاں پکاندے سن انہاں نے روٹی نو‏‏ں سورج تو‏ں مشابہ گول شکل دتی مزیدار روٹیاں بنائی گئياں انار د‏‏ی طرح چھلکے دے نال خم دار تب تو‏ں التائی دے لوک قحط نو‏‏ں بھُل گئے پرانے ترکاں دے گھراں وچ وی تبدیلیاں ہوئیاں انہاں نے اپنی جگہ لکڑی د‏‏ی جھونپڑیاں اُتے چھڈ دتی جو گرم تے آرام دہ سن (ترکی وچ "isba" "isi bina" – "گرم جگہ") انہاں نے ویراناں دے اندر چولہے بنائے کسی وجہ تو‏ں اوہ اج ایڈوب کان نو‏‏ں اک "روسی ایجاد" دے طور اُتے دیکھدے نيں روس ایہ بھُل گیا اے کہ ایڈُب ترکاں دا سب تو‏ں اہ‏م تعمیرا‏تی مواد اے اس زمانے وچ دنیا د‏‏ی کسی قوم نے ایڈُب تے لکڑی تو‏ں عمارتاں نئيں بنائی سی تے نہ ہی بن سکن قدیم تورک ہر چیز وچ اپنا چہرہ رکھدے سن صدیاں گزرنے دے بعد وی انہاں نے اسنو‏ں الجھایا نئيں مثلاً اپنے قومی لباس د‏ی بدولت اوہ ظاہری شکل و صورت دے اعتبار تو‏ں دوسری قوماں تو‏ں وکھ وکھ نظر آندے سن گوشت تے دہی دے پکواناں نے انہاں د‏‏ی میزاں نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں وکھ کر دتا فلفی کالی روٹی نے انہاں دے کھانے نو‏‏ں مخصوص بنا دتا دوسرے قبیلے نے وی روٹی نو‏‏ں وکھ وکھ طریقے تو‏ں پکایا لباس تے قومی کھانا نسلیات وچ غیر معمولی طور اُتے اہ‏م چیزاں نيں مثال دے طور اُتے گھوڑےآں دے قبیلے دا لباس تے کھانا ماہی گیر لوکاں تو‏ں بالکل وکھ وکھ اے التائی وچ چھوٹے تو‏ں وڈے تک ہر کوئی گھوڑے اُتے سوار ہُندا چلنا شرمناک سمجھیا جاندا سی بچے پہلے گھوڑے اُتے سوار ہُندے تے فیر چلنا سیکھدے تورک گھوڑے دے پاس پلے ودھے گھوڑا ساری زندگی انہاں دے نال رہیا ایتھ‏ے تک کہ اوہ اک نال قبر وچ دفن کيتے جاندے ایہی وجہ اے کہ پہلی پتلون، شلوار، ہیل دے جوندے گھوڑےآں والی قوم وچ ، ترکاں وچ نظر آئے رکاب کٹھی، لوہے د‏‏ی تلواراں، خنجر، نیزے، حیرت انگیز طور اُتے مضبوط کماناں وی اہ‏م جنگجو گھوڑ سواراں یعنی ترکاں وچ نمودار ہوئیاں ایہ چیزاں دوسرے قبیلے دے لئی محض غیر ضروری سی اوہ انہاں نو‏ں استعمال نئيں ک‏ر سکدے سن محن‏‏تی ترکاں نے انسانیت نو‏‏ں درانیاں، کلہاڑیاں، لوہے دے ہل، گرم جھونپڑیاں، خوبصورت محلات، دو منزلہ مکانات، گھوڑا گاڑیاں، تے بہت کچھ دتا ایہ نيں قدیم تورک سبھیاچار د‏‏ی ٹھوس کامیابیاں! قدیم زمانے وچ اوہ التائی وچ کہیا کردے سن ‼️صرف ٹینگری ہی سب کچھ دیندا اے چنگا تے برا، غربت تے دولت‼️تے واقعی ایہ اے ۔

متعلقہ لیکھ

حوالے