قاضی محمد عبد السبحان
قاضی محمد عبد السبحان ہزارہ دی علمی شخصیت معقول و منقول دے متبحر فاضل ، بے مثل مناظر تے قاضی غلام محمود ہزاروی دے والد نيں۔
ولادت
سودھوقاضی محمد عبد السبحان ابن قاضی مظہر جمیل ابن مولانا مفتی محمد غوث۔1315ھ/1898ء وچ موضع کھلابٹ (ہری پور توں چھ میل دے فاصلہ اُتے سی ، ہن تربیلا ہند وچ آگیا اے ) ضلع ہزارہ وچ پیدا ہوئے ۔
تعلیم و تربیت
سودھوآپ دے والد ماجد تے جدامجد تے جدا مجد اپنے دور دے اکابر علما وچوں سن ۔ آپ دے جد امجد نے رد تقویۃ الایمان تے تریخ وہابیہ وغیرہ کتاباں وی لکھی سن ﷺ مولانا علامہ سید برکات احمد ٹونکی توں مدرسہ خلیلیہ ، ٹونک وچ علوم وفنون دا استفادہ کیندا ، مولانا قطب الدین غور غشتوی تے مولانا حمید الدین مانسہروی آپ دے مشفق استاداں وچوں سن ، حدیث و تفسری دا درس اپنے چچا تے خسر مولانا محمد خلیل محدث ہزاروی توں لیا[۱]
درس و تدریس
سودھوقاضی عبد السبحان نے تکمیل علوم دے بعد تمام زندگی درس و تدریس ، تصنیف و تالیف تے مسلک اہل سنت دی حمایت وچ صرف فرمائی ۔ 1936ء وچ مدرسہ بیگم پورہ ( گجرات ) وچ قریباً تن سال قیام پزیر رہے ، بعد وچ شرقپور شریف ، احسن المدارس راولپنڈی تے دار العلوم اسلامیہ رحمانیہ ہری پور وچ بحیثیت صدر مدرس کم کیتا ، آخری دناں وچ اپنے پنڈ کھلابٹ وچ چلے گئے۔
بیعت
سودھوآپ سلسلۂ عالیہ قادریہ وچ مولانا قاضی سلطان محمود ( آوان شریف ) توں بیعت سن ۔
تالیفات
سودھوآپ نے تصنیف و تالیف کيتی طرف وی توجہ فرمائی ۔ آپ دیاں لکھتاں وچوں
- مواہب الرحمن رد جواہر القرآن
- انورا الاتیاء فی حیاۃ الانبیا ء
- انہاں دے علاوہ بخاری شریف ، مشکوٰۃ شریف ، شرح معانی الآثار ، امام طحاوی بیضاوی او ر ہور متعد د کتاباں درس نظامی اُتے شروح و حواشی لکھے جو زیادہ تر عربی وچ نيں تے حالے تک غیر مطبوع نيں [۲]
- ابن تیمیہ حرانی دی کتاب الوسیلہ دا رد لکھیا سی ۔
وفات
سودھواستاذ الافاضل قاضی عبد السبحان ہزاروی قدس سرہ 12شوال، 30 مئی (1377ھ/1958ء) نوں واصل جنت ہوئے تے کھلابٹ دی جامع مسجد وچ محو استرحت ابدی نيں ، افسوس کہ آپ دا مزر تربیلہ ڈیم وچ آگیا اے ۔ [۳][۴]