قازان خانیت دے دور وچ باشکیرستان

قازان خانیت دے دور وچ باشکیرستان
انتظامی تقسیم

باشقورتوستان (باشکیرستان)کے اس حصے د‏‏ی تریخ جو قازان خانات دا حصہ بنیا۔

گولڈن ہارڈ دے خاتمے دے بعد، تاریخی باشکورتوستان د‏‏ی زمیناں نوغائی ہورڈ ، کازان تے سائبیرین خانیت دا حصہ بن گئياں۔

چنگیز خانات دے تحت قازان خانیت 15ويں صدی دے وسط وچ ابھری۔ باشکیر-کازان تعلقات گولڈن ہارڈ د‏‏ی روایت دا تسلسل سن ۔ باشکیر لوکاں نے اپنے شہری حقوق کازان خاندے د‏‏ی زمیناں اُتے بھیجے، جو خان د‏‏ی شہریت نو‏‏ں قبول کرنے د‏‏ی بنیادی شرط سی خیال کيتا جاندا اے کہ گولڈن ہارڈ دے لئی اولگ محمد تے بارک دے درمیان جنگ دے دوران، باشکراں نے اولگ محمد د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے قازان خانیت د‏‏ی نیہہ رکھی۔ اپنی حکومت دے دوران، اس نے باشکورتوستان وچ اک فوجی سیاسی اڈا بنایا ۔ تکتمیش اولگ محمد دا آبا و اجداد سی۔

شہزادہ آندرے کربسکی دسدے نيں کہ بشکیر "عظیم دریائے چلمان تو‏ں اُچے" رہندے سن تے اوہ قازان خانات وچ رہنے والے لوکاں د‏‏ی زباناں نو‏‏ں موردوویان، سواش، سرمیش، ووٹیاک (آر) تے بشکیر وی سمجھدے سن ۔ ابتدائی طور پر، تاریخی باشکورتوستان دا اک اہ‏م حصہ، مشرقی باشکورتوستان د‏‏ی سرحداں دے علاوہ، جو سائبیرین خانات دا حصہ سی، کازان خانات تو‏ں وکھ وکھ طریقےآں تو‏ں یا کازان خانات دے نال منسلک تعلقات وچ تعلق سی۔

وصل-سینوریل تعلقات دے معاہدے دے تحت، چلمان-اقباشی باشکیر قبیلہ خان د‏‏ی رعایا سی تے شمالی، وسطی تے جنوبی علاقےآں دے باشکیر کازان خان دے نال قریبی تعلقات وچ سن ۔ کازان خاندے وچ مرکزی حکومت دے کمزور پڑنے تے نوگائی ہورڈے دے عروج دے نال، تاریخی باشکورتوستان دا شمال مغربی حصہ خان دے براہ راست دائرہ اختیار وچ رہیا۔ نوگئی باشکورتوستان د‏‏ی سرحد کازان خاندے دے نال آئیک تے چلمان ندیاں نو‏‏ں عبور کر گئی۔ بعد وچ چلمان-یک بشکیراں وچ سریش-کپچک، ٹینگاور ، آئیل، برجن، گارا، سپ، اراکٹے ، سوین-کیپچک، منگ، سینگران، تبین، تمیان، ٹوک، یورمی، کورپیچ-تابین، گینا، کرغیز، یانا شام‏ل سن ۔ قبائلی بھیڑیے تقسیم نيں۔ یو ایم۔ یوسوپوف دے مطابق، ایہ باشکیر قبیلے، جو کازان خانات دا حصہ سن، اکباشی طاس د‏ی مرکزی آبادی بناندی سی ۔ بعض علما نے ایہ قیاس کيتا اے کہ ایہ جگہ خانیت د‏‏ی اک وکھ انتظامی اکائی سی ۔

آر جی۔ کوزیوکا اس دے مطابق، وکھ وکھ قبیلے د‏‏ی وضاحت اس حقیقت نال کيتی گئی اے کہ کازان خان نے زمین حاصل کرکے تے انھاں ٹیکس د‏‏ی مراعات دے ک‏ے بشکراں نو‏‏ں فوجی خدمات دے لئی بھرتی کيتا۔ بشکیر قبیلے دے اوپری طبقے نو‏‏ں ترخان دے لیبل ملے، جس نے کازان خاناں نو‏‏ں اک اہ‏م فائدہ پہنچایا۔ ترخانلک نے کازان خانات аерым хокуклар ۔ مثال دے طور پر، XV-XVI صدیاں دے آغاز وچ ، ذیلی صحارا دے علاقے دے باشکیر - موروثی قبیلے دا حصہ - کازان خاندے د‏‏ی مشرقی سرحد د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے، جتھے انھاں بھرتی کيتا گیا تے اک نويں نسلی علیحدگی پسند نو‏‏ں حاصل کيتا۔ عراقی ("کرمان د‏‏ی خدمت وچ ") تے اوہ 1523 تو‏ں قازان خان صاحب گرے دے زیر تسلط سن ۔ ملکیت:

”

میرا لفظ ایہ ا‏‏ے۔ ایہ شیخ احمد ولد محمود، فیر شیخ احمد ابدال دا پُتر، فیر سعید احمد، اس دا بھائی محمد ولد موسیٰ، یعقوب ولد سعید، اس دا بھائی بولانے، اس دا بھائی ہائپ سید، ایہ ست لوک جو ساڈے پاس آئے، انہاں نے ماریا۔ مرچ کہ اوہ ساڈے سابق سردار خاناں دے ترکھان سن ۔ اک بار فیر اساں انہاں ہستیاں نو‏‏ں سلام پیش کيتا جنہاں دا ذکر خدائے بزرگ و برتر دے ناں تو‏ں کيتا گیا اے تے حضرت محمد صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خاطر انہاں نو‏ں ترکانی بنا دتا گیا اے ۔‘‘

“

اسی صاحب گرے لیبل وچ 13 قسم دے салым تے محصولات نيں: یاسک (10 فیصد انکم ٹیکس)، قبیلہ (خان تے انہاں دے خاندان دے حق وچ بالواسطہ الفا ٹیکس)، ٹیکس (ملٹری سروس ٹیکس)، کولش، کٹلیک، بچ (کسٹمز) فرائض)، سالا ہراجی (پنڈ دا ٹیکس)، زمین ہبلہ (زمین دا ٹیکس)، گٹیون ساکی (گھریلو ٹیکس)، سوسن (سڑک دے اہلکاراں دے لئی کھانا) تے گلف (اہلکاراں دے گھوڑےآں دے لئی мал азыгы )۔ ایہ وی معلوم ہويا اے کہ بشکراں نے حیدر غالی د‏‏ی طرف تو‏ں ابراہیم خان نو‏‏ں 1398 وچ جاری کردہ لیبل د‏‏ی منظوری دتی۔ ایہ ٹیگ بیوہ گولبوستان، اس دے بیٹےآں محمد گزیز تے اس دے نوکر محمدگلی خوشکلدے نو‏‏ں دتا گیا سی تے انھاں ترکھان دے حقوق دتے گئے سن، جس دا مطلب سی کہ انھاں بوائی، مہماناں د‏‏ی پارکنگ، ایسکارٹ ٹیکس تے وکھ وکھ پابندیاں تو‏ں چھُٹ دینا سی۔

بھانويں کازان خاندے د‏‏ی مرکزی آبادی اُتے салым салынса да بنیادی طور اُتے آزاد کمیونٹی دے افراد اُتے مشتمل سی بشکراں نے یاساک دے نال نال فوجی ، سڑک تے ہور کماں د‏‏ی ادائیگی کيتی۔ بی۔ ایل۔ خامدولین دے مطابق، خان بذات خود کازان خانات وچ باشکیر د‏‏ی زمیناں دا سب تو‏ں وڈا مالک سی تے اس دے حق وچ لوکاں تو‏ں ٹیکس وصول کيتا جاندا سی، لیکن زمیناں گورنراں وچ تقسیم کيتی جاندی سی تے باشکیر رقص، بدلے وچ ، انہاں دے جاگیردار

اے ن عثمانوف دے مطابق، قازان خان نے باشکورتوستان دے علاقے وچ اک شہزادے، اک مرزا یا کراچ نو‏‏ں گورنر مقرر کيتا۔ انہاں وچ اوفا دا شہزادہ وی شام‏ل اے، جسنو‏ں کلیمبت (Kilakhmet) تے باشکیر رقص کارا کلیمبٹ دے برابر کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1509 وچ محمد خان نے نو‏‏ں زار ایوان III دے سفیر دے طور اُتے ماسکو بھیجیا۔

1960 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، باشکراں نے خان د‏‏ی دو اہ‏م فوجی مہماں وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ 1467–1468 وچ ، خان نے روسی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں قازان خانات دے مارچ د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی بشکراں نو‏‏ں بلايا۔ 1468 وچ ، رونو تے شہزادہ ایوان زیوینٹسیف د‏‏ی کمان وچ ، نوقرات تے چلمان دے پِچھے، ماسکو دے دستےآں نے پِچھے ہٹنے والے خان دے دستےآں نو‏‏ں ستایا تے دریائے سفید ( وولوزکا ) دے کنارے اُتے بشکراں دا پِچھا کیتا، انہاں دے فوجی رہنما، تولیازے نو‏‏ں پھڑ لیا۔ ترکھان۔ 1469 وچ روسیاں دا خانات د‏‏ی طرف مارچ دہرایا گیا۔ ابراہیم خان نے مشرقی علاقےآں تو‏ں ہور جنگجو بھرتی کيتے تے اس جنگ وچ بشکراں د‏‏ی شرکت اک اہ‏م انجام نو‏‏ں پہنچی۔ علامات دے مطابق، 1552 وچ باشکیر نے وی قازان دے دفاع وچ حصہ لیا. ایہ گل قازان دے کرانیکلر نے وی کہی ا‏‏ے۔ روسی فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد، باشکیر دے دستے گھر واپس آگئے۔ انہاں وچ کازان خانات دے ترخان جنہاں دا ذکر اُتے کيتا گیا اے - عیسی خان (آسان خان) تے اراکتے دے کارا کیپچک قبیلے تو‏ں اکمان۔

ذرائع ایہ وی دسدے نيں کہ بشکراں نے قازان خانات دے خاناں دے خلاف جنگ لڑی سی اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں کہ ٹیکس دا بجھ ناقابل برداشت سی تے باشکیر ہورڈ خاناں دے درمیان تنازع وچ ملوث سن ۔ خانیتاں دے درمیان پورے باشکورتوستان اُتے قبضہ کرنے دے لئی جنگاں وی ہوئیاں ۔ مثال دے طور پر، باشکیر مہاکاوی "جیک مرگن" وچ مغربی باشکراں د‏‏ی کازان خان دے نال جیک مرگن بطر د‏‏ی قیادت وچ جدوجہد د‏‏ی عکاسی کيتی گئی اے ۔ قازان خانات دے درمیان وی اک تنازع اے جس د‏‏ی نیہہ باشکراں نے دریائے چلمان اُتے رکھی سی تے اس د‏ی ملکیت کون سی تے قازان خان جس نے فتوحات نو‏‏ں شائع کرنے د‏‏ی نیت تو‏ں منظم کيتا سی ۔

زار ایوان چہارم دا قازان اُتے قبضہ روسی ریاست تو‏ں باشکورتوستان دے الحاق دے لئی اک شرط سی اک ہی وقت وچ ، روايتی طور پر، باشکیر-قازان تعلقات دے بنیادی اصول باشکیر تے ماسکو دے گرینڈ ڈیوک دے درمیان تعلقات اُتے مبنی نيں۔

کازان خانات د‏‏ی تریخ وچ "روسی فوج دے لئی سورا باتیر د‏‏ی حمایت"، "امبت بطر"، "ایوان دتی ٹیریبل نے کازان سویازسک نو‏‏ں کِداں بنایا تے اس اُتے قبضہ کیا" وغیرہ شام‏ل نيں۔ ب بشکیر دے افسانےآں تے افسانےآں وچ جھلکتا ا‏‏ے۔

نوٹ

ادب

• https://bigenc.ru/domestic_history/text/2032779Archived 2017-07-02 at the وے بیک مشین وڈا روسی انسائیکلوپیڈیا۔ کازان خانیت

• باشکورتوستان دا انسائیکلوپیڈیا

• Ahmetzaki Validi Togan Bashkir تریخ / ترکی تو‏ں ترجمہ۔ اے ایم۔ یلداش بائیفا؛ aut تعارف اے دے مضامین ایم۔ یولداشبایف، آئی. Togan – Ufa: کتاب، 2010. - 352 ص. - ISBN 978-5-295-05000-8 ۔
• باشکیر کنودنتیاں تے کنودنتیاں. تالیف، تعارفی مضمون، فنوزا نادرشینہ دے تبصرے - اوفا: بشکیر بک پبلشنگ ہاؤس، 1985۔ بی۔ 95-98۔ - ص 288
• ینیکیف زیڈ I.، Yenikeev A. Z. باشکورتوستان د‏‏ی ریاست تے قانون د‏‏ی تریخ - اوفا: کتپ، 2007. - 432 ص. - ISBN 978-5-295-04258-4 ۔
• باشکورتوستان د‏‏ی تریخ: ابتدائی دور تو‏ں لے ک‏ے 19ويں صدی دے آخر تک۔ اٹھويں جماعت دے لئی نصابی کتاب۔ / جواب دتیاں ایڈ وچ . جی۔ اکمانوف - Ufa: Kitap، 2005. - 248 ص. - ISBN 5-295-03503-4 ۔
• باشکیر خاندان د‏‏ی تریخ۔ مفت. جلد 12/ص وچ . حمیدالن، یو۔ ایم۔ یوسپو، آر. آر شیخیف، آئی۔ آر Saitbattalov، V. جی۔ ولکوف، اے۔ اے کیریموف، اے۔ ایم۔ زینولن، بی۔ ایس۔ ارمانشین، وی. ن موراتووا، ایف۔ ایف۔ گیسینا، جی۔ یو گیلیوا، جی۔ ڈی Sultanova – Ufa: GUP RB Ufa Polygraph Plant، 2015. - 456 p. - ISBN 978-5-85051-645-1 ۔
• باشکیر لوکاں د‏‏ی تریخ: 7 t/ch وچ ۔ ایڈ ایم۔ ایم۔ کلشاریپوف؛ UNT RAS تریخ، بولی تے ادب دا ادارہ - Ufa: Gilem، 2012۔ --.t. II – 400 ص. - ISBN 978-5-91608-100-8 ۔
• مازیتوف این. A.، Sultanova A. ن باشکورتوستان د‏‏ی تریخ۔ قدیم دتی مڈل ایجز - اوفا: اک کتاب، 2010۔ بی۔ 450-453۔ - 496ص۔ - ISBN 978-5-295-05078-7 ۔
• یوسوپوف یو۔ ایم۔ Bashkortostan XV-XVI صدیاں د‏‏ی تریخ (سماجی سیاسی پہلو) - اوفا: گیلم، 2009. - 192 ص۔ - ISBN 978-5-7501-1014-8 ۔