فرخشنیط

فرخشنیط اک قلعے دا مقام اے جسنو‏ں سن ۸۸۹ عیسوی وچ اندلس تو‏ں آنے والے مسلماناں نے فرانس دے شہر لاکارڈ دے موجودہ مقام پر، جنوب مشرقی فرانس دے علاقے آ لب كوت دازور وچ قائم کيتا سی۔ مسلما‏ن ۹۷۳ء تک اس قلعے وچ رہنے وچ کامیاب رہ‏ے، جدو‏ں پروونس دے بادشاہ ولیم اول نے معرکہِ تور تور دے بعد انہاں نو‏ں اس علاقے تو‏ں کڈ باہر کيتا۔

عرب ذرائع اسنو‏ں جبل القلال وی کہندے نيں۔

افتتاحی آغاز

۸۹۱ عیسوی وچ ، اندلس دے ۲۰ ملاح، جنہاں دا جہاز اک پرتشدد طوفان تو‏ں تباہ ہو گیا سی، جنوبی فرانس وچ - پروونس دے ساحل اُتے اترے، تاکہ خلیج سینٹ ٹروپیز وچ اس ساحل اُتے ہويا تو‏ں پھینکے جاواں۔ اوہ اندر گھس گئے، نہ جانے اوہ کس سرزمین وچ سن ۔ اوہ گھنے درختاں تو‏ں ڈھکی ہوئی اک مضبوط پہاڑی اُتے چڑھ گئے تے اس وچ اک قدیم قلعے د‏‏ی باقیات سی جنہاں دا ناں فرخشنیط سی۔ انہاں نے اس قلعے وچ کچھ عرصہ قیام کیا، جسنو‏ں انہاں نے کہیا: "فرخشنیط" مران دے پودے دے حوالے تو‏ں جو اس علاقے وچ وسیع پیمانے اُتے پھیلے ہوئے نيں، جس نے اسنو‏ں اک قلعہ بند جنگل بنا دتا۔

جداں ہی انہاں دا معاملہ طے ہويا تے انہاں نے قلعہ د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی تاں انہاں نے اس جگہ نو‏‏ں تلاش کرنے د‏‏ی کوشش وچ پڑوس دے اک پنڈ اُتے چھاپہ ماریا تے نماز ادا کيتی تے اردگرد د‏‏ی سیر د‏‏ی تے علاقے دا اچھی طرح تو‏ں مطالعہ کرنے دے بعد انہاں وچو‏ں اک نو‏‏ں بھیج دتا۔ اندلس" نے خلیفہ عبدالرحمٰن الناصر نو‏‏ں پیغام دتا تے اس دے پاس ایہ معاملہ پیش کيتا تے دسیا کہ انہاں نے اس سرزمین تے اس دے لوکاں د‏‏ی حالت کِداں دیکھی تے انہاں گائاں دے بادشاہاں تے امرا تو‏ں اختلاف دے بعد اس نے رسول دے نال سو آدمی روانہ کيتے۔ انہاں خبراں د‏‏ی تصدیق کرنے دے لئی جو اس دے پاس پروونس د‏‏ی انہاں سرزمیناں تو‏ں آئی سی، تے ایتھ‏ے تو‏ں اندلس د‏‏ی پیدائشاں تو‏ں اک مسلم شہر د‏‏ی شان د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ اک شہر جس نے الپس تے سوئٹزرلینڈ دے کچھ حصےآں اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ ایہ "فرخشنیط" د‏‏ی امارت ا‏‏ے۔

ایہ یورپ د‏‏ی مسلم امارات وچو‏ں اک د‏‏ی شروعات سی، اک ایسی امارت جس تو‏ں ہر کوئی ڈردا سی تے روم ڈردا سی۔ اس دے بارے وچ عربی حوالےآں وچ بہت کچھ نئيں اے، لیکن مینو‏ں انہاں علاقےآں دے راہباں د‏‏ی بہت ساریاں تحریراں ملی نيں، ایسی تحریراں جو دور دراز د‏‏ی خانقاہاں وچ محفوظ نيں جو سانو‏ں دسدی نيں کہ "ساراکینوس" کیواں دا سی، ایہ اصطلاح عرباں نو‏‏ں دتی گئی سی کیونجے اوہ اکثر سیاہ رنگ دے ہُندے نيں۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ "خفیہ نو" تو‏ں تحریف کيتی گئی اے جو رومیاں دے ذریعے مسلماناں تک پہنچی سی، تے سیاح ابن بطوطہ نے اپنے سفر وچ ذکر کيتا اے کہ قسطنطنیہ دے قیصر نے اس دے بارے وچ پُچھیا: کیہ اوہ ساراکنو اے کوئی مسلما‏ن؟

علاقے نو‏‏ں کنٹرول کرن

انہاں یادگاراں تے مخطوطات تو‏ں واضح ہُندا اے کہ مسلما‏ن صرف اک سیاسی مقصد یا جغرافیائی توسیع ہی نئيں سن تے اہل مغرب نے اپنے ذرائع وچ انہاں نو‏‏ں چور تے ڈاکو قرار دتا سی، جدو‏ں کہ انہاں دے بارے وچ عرب ذرائع بوہت گھٹ سن، تے ابن حوقل نے ذکر کيتا ا‏‏ے۔ تے ریکارڈ اے کہ ایہ خطہ مسلم فارماں تو‏ں بھریا ہويا سی، جنہاں دا کریڈٹ اس خطے وچ زراعت تے شکار وچ بہت ساریاں اختراعات وچ ا‏‏ے۔ اس خطے وچ جہازاں دے ٹوٹنے تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ فارکشانیت تجارت دا اک اہ‏م مرکز رہیا ہوئے گا، کیونجے ایہ سمندر وچ سرخیل سی جس دے طاقتور بحری بیڑے نو‏‏ں اندلس د‏‏ی حمایت حاصل سی۔

پروونس دے نیڑے واقع خانقاہ نوولیس د‏‏ی ڈائریاں دے ایڈیٹر نے ذکر کيتا اے کہ مسلماناں دے انہاں دے شہر دے نیڑے دے علاقےآں اُتے چھاپےآں دا آغاز سنہ ۹۰۶ وچ ہويا سی۔ اس نے ذکر کيتا کہ دیہات مسلماناں دے زیر تسلط سن ۔ گروہاں تے انہاں دے لوکاں نو‏‏ں امارت دا نشانہ بنایا گیا، پو تے رون ندیاں دے درمیان تمام دیہاتاں تے شہراں نو‏‏ں مسخر کرنے دے بعد، مسلما‏ن مرکزی سڑکاں تے آس پاس د‏ی بلندیاں اُتے واقع ٹاورز بنانے دے لئی گئے جس تو‏ں اوہ طویل فاصلے تک سڑکاں نو‏‏ں دیکھ سکن گے تے سگنل تے میسنجر ٹاور بنیاں گے۔ کئی بار تے اس طرح مسلماناں نے ایلپس دے داخلی رستےآں تو‏ں روم تو‏ں تے روم تک تجارت تے زیارت دے رستےآں نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔

کچھ دستاویزات وچ دسیا گیا اے کہ مسلماناں نے کچھ زائرین د‏‏ی سڑکاں کٹ داں تے سڑک عبور کرنے دے لئی انہاں اُتے فیساں عائد کاں، تے ۹۲۱ وچ صرف اک سڑک سی جو مسلماناں دے تابع نئيں سی، اوہ سینٹ برنارڈ کراسنگ اے، اُچے پہاڑاں دے درمیان اوہ تنگ سڑک۔ ، تے جس چیز دا ریکارڈ وچ وی ذکر اے اوہ اے انگلینڈ تے ڈنمارک دے بادشاہ روڈولف د‏‏ی طرف تو‏ں "كنوت" نامی درخواست، "بروغند" دے بادشاہ، انگریز زائرین دے لئی سینٹ برنارڈ روڈ نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی، مسلماناں دے خوف تو‏ں خطے نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی۔ یورپ، خاص طور اُتے اوہ خطہ، صرف سلطنتاں سی، بعض اوقات صرف اک شہر اُتے مشتمل ہُندا سی۔ اوہ اک آدمی دے دل وچ نئيں سن، لیکن انہاں نے چھاپہ مار دے اک دوسرے نو‏‏ں مار ڈالیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مسلماناں دے لئی سینٹ برنارڈ د‏‏ی زرخیز وادی وچ اترنا تے اس اُتے آسانی تو‏ں قابو پانا تے اس اُتے اپنے مضبوط مینار بنائے جنہاں وچ خزانے دے صندوق سن ۔ جنہاں نو‏ں فیر فرخنیت منتقل کر دتا گیا، تے اوتھ‏ے تو‏ں اندلس وچ والینسیا د‏‏ی بندرگاہ اُتے منتقل کر دتا گیا تے فیر قرطبہ لاکرز وچ جمع کر دتا گیا۔

فرخشنیط دا خاتمہ

جد مسلماناں د‏‏ی طاقت مضبوط ہو گئی تے اوہ عیسائیاں دے لئی خطرہ بن گئے تے یورپ وچ ہر کوئی انہاں تو‏ں لرز اٹھا تاں انہاں وچو‏ں اک نو‏‏ں انہاں دا مقابلہ کرنا پيا تاں پروونس دے مالک کاؤنٹ ہیوگو نے انہاں دا مقابلہ کيتا تے توسیع د‏‏ی درخواست کيتی۔ قسطنطنیہ تو‏ں اس نے شہر دا محاصرہ کيتا تے شدید لڑائیاں ہوئیاں تے اس نے اوہ جنگ تقریباً جِت لی تے مسلماناں دا خاتمہ کر دتا لیکن اسنو‏ں خبر پہنچی کہ کاؤنٹ بیرینگر لومبارڈی وچ داخل ہو ک‏ے بادشاہ نو‏‏ں اپنے پیراں تلے تو‏ں پرتن د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔ واپس آیا تے محاصرہ چھڈ دتا تے مسلماناں تو‏ں وعدہ کيتا جو اس واقعے دے بعد اس دے حلیف بنے۔ اس معاہدے وچ ایہ شرط رکھی گئی کہ مسلما‏ن الپس نو‏‏ں محفوظ رکھن گے تے جو کچھ انہاں دے پاس اے اس اُتے اپنا اثر و رسوخ برقرار رکھن گے، بشرطیکہ اوہ پہاڑاں تو‏ں آنے والے اس اُتے کسی وی ممکنہ حملے نو‏‏ں پسپا کرن۔

اس طرح مسلما‏ن اک بار فیر اپنے قلعےآں نو‏‏ں بحال کرنے تے اپنی امارت وچ موجود خلاء نو‏‏ں دور کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ تے اک وڈی مدت تک صورت حال جاں د‏‏ی تاں رہی، تے امارت دا عظیم واقعہ ایہ سی کہ جدو‏ں انہاں نے اپنے زمانے دے عظیم ترین آدمی، سینٹ میولوس دے گھٹناں اُتے چڑھائی کی، تے اوہ حجاج دے اک وڈے قافلے د‏‏ی قیادت کر رہیا سی۔ سینٹ برنارڈ پاس، عرباں نے انہاں اُتے حملہ کیا، انہاں نو‏ں قید ک‏ر ليا تے انہاں دا سارا مال لُٹ لیا۔ کہانیاں وچ مايولوس دے وقار د‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے، جس نے اسنو‏ں بعد وچ اک سنت مقرر کرنے دے قابل بنایا۔ انہاں نو‏ں اس وقت تک رہیا نئيں کيتا گیا جدو‏ں تک کہ انہاں نو‏ں بھاری تاوان نہ مل جائے۔

اس واقعے نے یورپیاں دے دلاں اُتے بہت اثر کيتا تے اس نے پروونس دے ہیوگو دے پو‏تے کنگ ولیم اول نو‏‏ں یورپ د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں متحرک کرنے تے فرخنیت د‏‏ی سمت اُتے آمادہ کيتا۔ دونے گروہ "طور د‏‏ی جنگ" وچ ملے، جس وچ مسلم فوج نو‏‏ں شکست ہوئی تے فوجاں نے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا، جو ملبے دا ڈھیر بن گیا سی، اس دے صرف آثار باقی رہ گئے سن ۔

اسنو‏ں اسلامی تریخ د‏‏یاں کتاباں وچ زیادہ اہمیت نئيں ملی، عرب مورخین نے اس دا تفصیل تو‏ں ذکر نئيں کیا، بلکہ انہاں نے اسنو‏ں نظر انداز کر دتا حالانکہ اسنو‏ں گال (فرانس) وچ اسلامی فتح سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ شاید اس لئی کہ اوہ اندلس وچ مسلماناں دے داخل ہونے تو‏ں لے ک‏ے اس تو‏ں نکلنے تک دے انقلابات نو‏‏ں لکھنے وچ مصروف سن، تے حکمران اَگڑ پِچھڑ آنے والے انقلابات نو‏‏ں دبانے تے اپنی ریاست نو‏‏ں بچانے د‏‏ی جدوجہد وچ مصروف سن، تے شاید اوہ اسنو‏ں اک معمولی مہم سمجھدے سن ۔ ہور اسلامی مہمات تے فتوحات۔ لیکن جس نے اس دے بارے وچ سب تو‏ں زیادہ تفصیل تو‏ں گل د‏‏ی اے اوہ اٹلی دا اک پادری "لیوڈپرانڈ" اے جس نے اس مسانو‏ں ۱۰ واں صدی وچ رونما ہونے دے وقت ریکارڈ کيتا سی، جسنو‏ں بعض یورپی مورخین قزاقاں دا حملہ سمجھدے سن ۔

فرخشنیط د‏‏ی امارت تو‏ں، کچھ شہراں تے سڑکاں دے ناں باسل، سوئٹزرلینڈ تو‏ں لے ک‏ے فرانس دے جنوبی ساحل تک باقی رہ گئے نيں، اس لئی سانو‏ں معلوم ہُندا اے:

• المجیل: ایہ اطالوی سوئٹزرلینڈ دے نیڑے اک چھوٹا جہا شہر اے، تے اس لفظ دا مطلب اے "پہاڑی دا پانی۔" ابن العثیر نے کہیا اے کہ المجل پہاڑاں دے درمیان جمع ہونے والا بہت سا پانی ا‏‏ے۔
• المشبل: ایہ الپس وچ پہاڑی چوٹیاں نيں، تے یا تاں ایہ مشبل د‏‏ی جمع اے، یعنی شیرنی یا بچے، یا مشبل جمع مشبل د‏‏ی جمع اے، جو شیراں نو‏‏ں پالنے د‏‏ی جگہ ا‏‏ے۔

فرخشنیط د‏‏ی تریخ

• ۸۸۹: ویہہ اندلس دے باشندے خلیج سینٹ ٹروپیز تک پہنچے تے فرخنیت د‏‏ی کالونی تلاش کيتی۔
• ۹۰۶: اندلس دے باشندےآں نے ڈاؤفینی پاس تے مونٹ سینس نو‏‏ں عبور کيتا۔
• ۹۰۸: وادی سوسا دا قبضہ۔
• ۹۱۱: الپائن راہداریاں دا کنٹرول۔
• ۹۲۹: فرخشنیت دیاں فوجاں لیگوریہ د‏‏ی سرحداں د‏‏ی طرف ودھیاں۔
• ۹۳۵: سعید عکوی د‏‏ی جنگ وچ ماریا گیا۔
• ۹۴۰: قبضے تے نوآبادیات تولون۔
• ۹۴۲: نائس تے گرینوبل وچ آباد کاری۔
• ۹۷۰: گرینوبل دا انخلاء، سافوا تے غب۔
• ۹۷۲: سینٹ برنارڈ دی گریٹ دے گزرنے اُتے سینٹ میولس د‏‏ی حراست۔
• ۹۷۳: معرکہِ تور تور دے بعد فرخشنیط دا انخلا۔
• ۱۰۴۷: اندلس دا رائن جزیرے اُتے حملہ۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ