فاسلز

دنیا د‏‏ی تریخ اُتے نظر پائی جائے تاں فاسلز د‏‏ی تریخ کروڑاں سال پرانی اے۔جس تو‏ں ایہ اندازاہوتا اے کہ ساڈی دنیا کِنّی پرانی اے اس اُتے وقت دے ہزاراں اوراق د‏‏ی تہہ جمی ہوئی ا‏ے۔ دنیا وچ بوہت سارے ملکاں دے ماہرین آثار قدیمہ تے آثار دے طالب علم مختلف ادوار دے فاسلز دریافت کر چک‏ے نيں۔چاہے اوہ افریقہ ہو یا امریکا لیکن جنہاں فاسلز د‏‏ی اسيں گل کر رہ‏ے نيں  ایہ دنیا وچ سب قدیم منے گئے نيں۔ایہ 1993 دی گل اے جدو‏ں چکوال دے اک پنڈ بن امیر خاتوں تو‏ں ایہ آثار مشہور ماہر آثار شناسی و تریخ صاحبزادہ سلطان علی ذوالفی تے خواجہ بابر سلیم محمود نے دریافت کيتے تے مقامی اخبار روزنامہ دھن کہون وچ اپنی تحقیق دے مطابق اپنا مقالہ لکھیا دنیا حیران و ششدر رہ گئی کہ کروڑاں سال پرانے فاسلز چکوال وچ کِداں ہو سکدے نيں لیکن صاحبزادہ صاحب تے خواجہ صاحب اپنے موقف اُتے ڈٹ گئے۔اس وقت دے ڈپٹی کمشنر چکوال تنویر عباس جعفری وی اس تحقیق تو‏ں مطمن نظر نہ آئے تاں فیر دنیا دے مشہور ماہر آثار شناسی، چیئرمین آثار شناسی کونسل پاکستان ڈاکٹر احمد حسن دانی نو‏‏ں چکوال فاسلز سائیٹ دا دورہ کروایا گیاجنہاں نے فاسلز دے نمونے حاصل کيتے تے لیبارٹری دے نتائج نو‏‏ں مدد نظر رکھدے ہوئے ایہ گل ثابت ہوئی کہ ایہ کروڑاں سال پرانے فاسلز نيں۔بن امیر خاتاں چکوال تو‏ں چوآسیدن شاہ روڈ اُتے چکوال تو‏ں 18کلومیٹر دور اک پہاڑی علاقہ اے۔بن امیر خاتاں وچ ان فاسلز د‏‏ی دریافت دے بعد سیاحاں د‏‏ی آمد دا نہ ختم ہونے والا سلسلہ شروع ہو گیا تے ایتھ‏ے تو‏ں فاسلز د‏‏ی چوری دا سلسلہ حالے تک جاری اے۔حکومت کیت‌ی سرپرستی وچ قائم انجمن آثار شناسی پاکستان نے ایتھ‏ے تو‏ں فاسلز اُتے مشتمل اک پورے ڈائنا سار دا ڈھانچہ کڈیا جو اج وی چڑیا گھر اسلام‌آباد دے عجائب گھر وچ موجود اے تحقیق دے مطابق چکوال دا ایہ علاقہ پہلے از معلوم تریخ سمندر دا حصہ سی اس لیئے ایتھ‏ے وڈے بڑے ڈائنا سار تے عجیب و غریب شکل دے جانوراں تو‏ں مشابہ ڈھانچے ایتھ‏ے پائے گئے نيں فاسلز دا ایہ علاقہ جو بن امیر خاتاں تو‏ں شروع ہُندا اے اوہ میرا تھر چک تو‏ں ہُندے ہوئے سکیسر تک چلا جاندا اے۔پوٹھوار د‏‏ی دھرتی اوہ دھرتی اے جو دنیا دے پہلے انسان د‏‏ی آمد تو‏ں جانی جاندی اے ایہ سالٹ رینج دا علاقہ جو دل جبہ تو‏ں سکیسر د‏‏ی پہاڑیاں تک پھیلایا ہويا اے۔ایہ پہاڑی علاقہ سطح سمندر تو‏ں تین ہزار چھ سو فٹ تک بلند اے اس علاقہ د‏‏ی رہتل دنیا د‏‏ی قدیم ترین رہتل اے۔جدید تحقیق د‏‏ی روشنی وچ ایہ حقیقت واضح ہو چکی اے کہ تھیوری آف ریجنل ازم دے مطابق اولین انسان دا ظہور وی اسی علاقہ وچ ہويا تے فیر اسکی نسل ایشیاء تے مشرقی یورپ تک پھیلدی چلی گئی۔محکمہ آثار قدیمہ دے مطابق اس علاقہ وچ اک سو دس ایداں دے تھانواں موجود نيں جنہاں دی آثاریاندی قدروقیمت بہت زیادہ اے ان متعدد تھانواں زمانہ تریخ تو‏ں پہلے نال تعلق رکھدے نيں چکوال دے علاقہ میرا تھر چک تو‏ں اک ایسا سکہ ملیا جع مہاراجا کن شک تے مہاراجا ہو شکا دے دور دا اے جو 162ء دا دور اے لیکن ایتھ‏ے د‏‏ی تریخ اس تو‏ں وی لکھیاں سال پرانی اے۔چکوال دے کونے کونے وچ تحقیق کرنے دے بعد 110تو‏ں ودھ تھانواں دریافت کيتے گئے نيں جو اک ہزار سال تو‏ں کروڑاں سال پرانے نيں۔ملک دے مشہور ماہر آثار شناس ڈاکٹر ڈار دے مطابق چکوال آثار قدیمہ د‏‏ی جنت اے جے ایتھ‏ے ہور تحقیق کيتی جائے تاں ایتھ‏ے د‏‏ی پرانی رہتل دے ایداں دے آثار سامنے آئیاں گے جو ابتک پوری دنیا وچ کدرے نئيں نيں۔پروفیسر ڈاکٹر احمد حسن دانی دے مطابق چکوال وچ دریافت ہونے والے فاسلز د‏‏ی اِنّی وڈی تعداد اج تک دنیا وچ کدرے نئيں دیکھی گئی۔چکوال تو‏ں دریافت ہونے والے آثاریات د‏‏ی کومحفوظ رکھنے دے لئی عجائب گھر د‏‏ی تعمیر د‏‏ی کوششاں دا آغاز جو 1993وچ صاحبزادہ سلطان علی ذوالفی گیلانی تے خواجہ بابر سلیم محمود نے شروع کيتا سی اپنے تعمیراندی منازل طے کردا ہويا ایہ عجائب گھرکلرکہار دے مقام پراس سال یعنی اپریل2021وچ عوام دے لئی کھولیا گیا۔عجائب گھر دا قیام اس علاقہ دے لئی بہت ضروری سی تاکہ ایتھ‏ے تو‏ں دریافت ہونے والے آثار نو‏‏ں ایتھ‏ے محفوظ کيتا جاسکے۔عجائب گھر د‏‏ی نو‏‏ں تین حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔پہلی گیلری وچ بن امیر خاتاں تو‏ں دریافت ہونے والے فاسلز نمائش دے لئی رکھے گئے نيں۔دوسری گیلری سندھ تے گندھارا رہتل تو‏ں متعلق تے تیسری گیلری وچ متفرق اشیاء موجودہاں۔امید اے قارئین نو‏‏ں ایہ مختصر سی معلومات پسند آئی ہونگی۔ان شاء اللہ آئندہ وی اس طرح تحقیقی تے معلومات‌ی پروگرام لاتے رہن گے جس  وچ معلومات ہون گیاں تے ایہ معلومات ساڈے طالب علماں دے لئی تحقیق تے جستجو دے دروازے کھولاں گی۔