عیسی چرن صدا
عیسی چرن صدا دا شمار اردو دے مسیحی شاعر وچ ہُندا اے۔ اس دا تعلق آگرہ دے اک معزز خاندان کائستھ توں سی ۔ ایہ پیدائشی مسیحی نئيں سی بعد وچ مسیحت قبول کيتی سی۔ اس دا اردو شاعری وچ اہم خدمت نغمہائے صدا اے جو نظماں اُتے مشتمل اک کتاب اے۔
تعارف
سودھوعیسی چرن صدا دا تعلق آگرہ دے اک معزز خاندان کائستھ توں سی ۔ اس دے والد ماجد دا ناں منشی اجورھیا پرشاد سی ۔ والد صاحب اک معزز وکیل سن تے مشرقی لٹریچر دے قدر دان سن ۔ عیسی چرن دی پیدائش یکم اپریل 1875ء نوں آگرہ وچ ہوئی۔ والدین نے اپنے بچے دا ناں دیبی پرشاد رکھیا۔
ابتدائی حالات
سودھوعیسی چرن نے بچپن وچ اک مکتب توں فارسی دی تعلیم حاصل کيتی۔ بچپن وچ ہی یتیم ہو گئے سن کیونجے والد صاحب 1881ء وچ فوت ہو گئے سن ۔ فارسی دے بعد انگریزی تعلیم دی تکمیل دے لئی سینٹ جانس کالج آگرہ وچ داخلہ لے لیا۔ کالج وچ ہی عیسی چرن نوں مسیحی تعلیم توں واقفیت ہوئی۔ اوہ اس تعلیم توں اس قدر متاثر ہوئے کہ کالج دے پرنسپل توں بتسپمہ لے کے مسیحت قبول کر لئی۔ مسیحیت قبول کر کے اپنا ناں دیبی پرشاد توں عیسی چرن رکھ لیا۔ کالج توں تعلیم مکمل کرنے دے بعد بیرنگ مشن اسکول ضلع بٹالہ امرتسر وچ داخلہ لے لیا۔ اس اسکول توں انٹرنس دا امحتان پاس کیتا۔ اس دے بعد ہور تعلیم دے لئی باقاعدہ داخلہ نئيں لیا۔
ملازمت
سودھوعیسی چرن 1892ء وچ لکھنؤ چلے گئے۔ لکھنؤ وچ مشن دی ملازمت کر لئی تے تعلیمی خدمات سر انجام دینے لگے۔ اس دے بعد جلد ہی شادی کر لئی۔ 1902ء وچ مشن دی ملازمت ترک کر دتی تے اس توں مستعفی ہو گئے۔ 1904ء وچ اناؤ گورنمنٹ اسکول وچ استاد دی ملازمت اختیار کر لئی۔ جلد ہی عیسی چرن نوں ترقی مل گئی تے 1904ء وچ ہی ضلع لکھنؤ دے سب ڈپٹی انسپکٹر دا عہدہ مل گیا۔ اس دے بعد فنچور وچ ڈپٹی انسپکٹر مدارس دے عہدے اُتے ترقی مل گئی۔ اپریل 1925ء وچ اس عہدے توں سبکدوش ہو گئے تے اس وقت ایہ شعر کہا
؎ خیر و خوبی سے ہوا ختم میرا کام خدا
مجھ سے محمود ہمیشہ ہو نام تیرا خدا
اس ملازمت دے بعد اسی سال ہی لکھنؤ وچ سوہن لال مرائی پاٹھیا شالا وچ ہیڈ ماسٹر منختب ہو گئے۔ 1930ء وچ ترقی ملی تے لکھنؤ کنٹونمنٹ بورڈ وچ سپرنٹنڈنٹ تعلیم مقرر ہو گئے۔
شاعری
سودھوعیسی چرن نوں اردو شاعری دا شوق بیرنگ مشن اسکول وچ تعلیم دے دوران پیدا ہويا۔ 1886ء وچ اک امریکن استانی نے طلبہ توں اک انگریزی نظم دا اردو وچ منظوم ترجمہ کرنے دی فرمائش کيتی۔ تمام ترجموں وچ عیسی چرن دا ترجمہ سب توں عمدہ سی ۔ اس اُتے انعام وی حاصل کیتا۔ اس وجہ توں شعر کہنے دا ذوق پیدا ہويا۔ کتب خانے جاندے تے اوتھے جا کے شعر و سخن دیاں کتاباں لے کے مطالعہ کردے سن ۔ عیسی چرن نے اپنے لئی صدا تخلص منتخب کیتا۔ لکھنؤ قیام دے دوران عیسی چرن نے اپنے ذوق سخن اُتے بہت زیادہ کم کیتا۔ اس دوران اسنوں اپنے لئی کامل استاد دی تلاش سی جو اس دی اصلاح کر سکے۔ بہت زیادہ جستجو دے بعد سید آغا حسین امانت دے دوسرے فرزند سید عباس حسن فصاحت دی خدمت وچ باریابی ہوئی۔ فصاحت صاحب دی صحبت وچ شعر و سخن دے گل بوٹے کھلنے لگے سن ۔ عیسی چرن دی شاعری وچ مذہبی جوش سی جو آخر عمر تک شاعری وچ برقرار رہیا۔ اس نے بائبل مقدس دے پرانے عہدنامے نوں منظوم کرنے دا عہد کیتا۔ اس دا ترجمہ کر رہے سن کہ جان ملٹن دی مشہور کتاب پیرا ڈائس لوسٹ (فردوس گمشدہ) دا ترجمہ کرنے دی جانب خیال گیا تاں اس دے ترجمے وچ مشغول ہو گئے۔ 1914ء وچ مکمل کے دے مطیع دلگراز لکھنؤ توں شائع کروایا۔ 1924ء وچ یوپی ٹیکسٹ بک کمیٹی توں اس ترجمہ نوں دوبارہ شائع کروایا۔ عیسی چرن نے اپنے مکان دے اک کمرے وچ دار المطالعہ فری ریڈنگ رومقائم کیتا جس وچ فارسی، اردو تے انگریزی دے مختلف موضوعات اُتے مشتمل کتاباں، رسالے تے اخبارات رکھے جاندے سن ۔ 1926ء وچ ملٹن دی دوسری کتاب سمسن اگونسٹس دا منظوم ترجمہ سمسون فخراں دے ناں توں شائع کیتا۔ 1928ء وچ اپنی کتاب نغمائے صدا نوں شائع کیتا۔
نمونۂ کلام
سودھوحمد
؎ رحمت تیری جہاں پہ خدائے عظیم ہے
مانند و مثل تیرا جہاں میں عدیم ہے
؎ ہیں تجھ سے خلق ارض و سما اور کائینات
خالق ہے ساری خلق کا تو اور نعیم ہے
؎ روشن ہیں تیرے فیض سے ارض و سما سبھی
عاصی ہیں سخت ہم تو مگر رحیم ہے
؎ ہر جا ہے تیرے نور سے معمور یہ زمین
حاجت روا ہمارا تو ہے اور کریم ہے
؎ غافل نہ نجات سے ہرگز ہوا صدا
اب تو جہاں کے واسطے فیض عمیم ہے
لکھتاں
سودھوعیسی چرن چکيا دی کچھ لکھتاں دے ناں درج ذیل نيں۔
- فردوس گمشدہ جو ملٹن دی کتاب پیرا ڈائس لوسٹ دا منظوم ترجمہ اے 1914 تے دوبارہ 1924ء وچ شائع کیتا گیا۔
- سمسون فخروں جو ملٹن دی دوسری کتاب سمسن اگونسٹس دا منظوم ترجمہ اے 1924ء وچ شائع کیتا گیا۔
- نغمہائے صدا دی اشاعت 1928ء وچ ہوئی۔ ایہ کتاب نظماں اُتے مشتمل اے۔
- بقول سید فخر موہانی وارثی مالک و مدیر رسالہ جام جہان نما لکھنؤ عیسی چرن صدا نے نغمائے صدا نوں شائع کر کے ملک و قوم، انسان دی اخلاقی، معاشرتی تے تمدنی اصلاحات دے لئی اک ایسا دستور عمل مرتب کیتا اے جس اُتے عمل پیرا ہونے توں انسان صحیح معنےآں وچ انسان کہے جانے دا مستحق ہو سکدا اے۔ اس دی نظماں مصنف دی دلی جذبات، عادات و اخلاق تے طرز عمل دا آئینہ اے۔ قومی محبت تے بادشاہ وقت توں وفاداری دا نقشہ اپنیاں تحریراں وچ اس طرح کھِچیا اے کہ دل بغیر متاثر تے اثر پزیر ہوئے نئيں رہے سکدا۔ ملک و قوم دی مروجہ برائیاں زر پرستی، زن مریدی، بت پرستی وغیرہ دی مکروہ تصویر دیکھیا کر اس درجہ انہاں افعال قبیحہ منفض توں کیتا اے کہ ہرکس و ناکس از خود انہاں توں کنارہ کش ہو جائے۔ استوں علاوہ ہور اخلاقی مضامین نوں نظم کر کے کتاب دی رونق نوں دوبالیا کے دے دکھایا اے۔ [۱][۲]
حوالے
سودھو- ↑ https://www.rekhta.org/ebooks/urdu-ke-maseehi-shoara-ebooks?lang=ur
- ↑ اردو دے مسیحی شاعر مولف ڈی اے ہیریسن قربان صفحہ 85 تا 88