عمرو خالد
30 اپریل 2006ء دی اشاعت وچ معروف امریکی اخبار نیویارک ٹائمز نے دنیا دے مقبول ترین افراد دا ذکر کردے ہوئے عمرو خالد نوں عرب دنیا دا سب توں موثر مسلمان مبلغ قرار دتا سی۔ بعد وچ معروف بین الاقوامی جریدے ’’ٹائم ‘‘ نے انہاں نوں دنیا دی پہلی 13 موثر شخصیتاں وچ شامل کیتا۔ ہن انہں دنیا دی چھیويں سب توں موثر شخصیت قرار دتا گیا اے۔ انہاں دے اندر روايتی مسلمان سکالرز ورگی خصوصیت نئيں اے۔ انہاں نے کِسے دینی مدرسے توں سند فضیلت حاصل نئيں کيتی۔
عمرو محمد حلیمی خالد 5 ستمبر 1967ء نوں مصر دے شہر اسکندریہ وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے 1988 وچ قاہرہ یونیورسٹی توں اکاونٹنگ وچ گریجویشن کیتا۔ 2001ء وچ اسلامک سٹڈیز انسٹی ٹیوٹ توں اک ڈپلومہ کیتا۔ 1990ء وچ اس وقت اتفاقیہ تبلیغ دا سلسلہ شروع کیتا جدوں اوہ اکاونٹنٹ سن ۔ دراصل انہاں دی برتھ ڈے پارٹی سی کہ حاضرین نے انہاں توں گفتگو دی فرمائش کيتی۔ انہاں نے چنگا خاص لیکچر دے دتا۔ سامعین اس قدر متاثر ہوئے کہ اس دے بعد آ نے والے دناں وچ انہاں نے عمرو خالد توں ہور لیکچرز دی فرمائش کيتی۔ ایويں اوہ ریگولر لیکچرر بن گئے۔ انہاں نے اپنے گھر وچ وی ایہ سلسلہ شروع کر دتا۔ فیر قاہرہ دے اپر کلاس طبقے نے وی انہاں دے لیکچرز دی فرمائش شروع کر دتی۔
انہاں دے لیکچرز دی شہرت ایويں پھیلی کہ الحسیری مسجد، قاہرہ وچ انہاں نوں لیکچر دے لئی بلايا گیا۔ اوتھے 40 ہزار افراد نے انہاں دا لیکچر سنیا۔ 1998 وچ انہاں نے ملازمت نوں خیر آباد کہیا تے سارا وقت تبلیغ دین دے لئی وقف کر دتا۔ سیٹلائٹ ٹی وی چینلز وچ انہاں دے لیکچرز بہت زیادہ مقبول ہوئے۔ انہاں دے سامعین تے ناظرین دی عمراں 15 توں 35 برس دے درمیان ہُندی نيں۔ ایہ گل وی دلچسپ اے کہ انہاں وچوں زیادہ تر دا تعلق اپر مڈل کلاس توں ہُندا اے۔ عمرو خالد دا کہنا اے کہ ایہی اوہ لوک نيں جو عالم اسلام وچ تبدیلی پدا کرنے دی صلاحیت رکھدے نيں۔
مصر دے دولت مند خانداناں تے موثر لوکاں وچ عمرو خالد دی پسندیدگی ودھدی چلی جا رہی اے۔ ایہی وجہ اے کہ مصری حکومت نے انھاں جلاوطنی دی زندگی گزارنے اُتے مجبور کر رکھیا اے۔ عمرو خالد وقتا فوقتاً اپنے ساتھیاں دے ہمراہ جنگل وچ جاکے ترتیبی کیمپ وی منعقد کردے نيں۔ انہاں کیمپاں وچ شریک افراد دسدے نيں کہ عمرو خالد انہاں دے نال ہی خیمےآں وچ سوندے نيں۔ اوہی غزا کھاندے نيں جو باقی لوکاں دے لئی ہُندی اے۔ برتن دھونے دا معاملہ ہوئے یا ہور امور اک عام فرد دی طرح اپنی ذمہ داریاں ادا کردے نيں۔ انہاں دی عمر محض چالیس برس اے۔ اوہ کِسے دی بہتری دے لئی کوشاں رہندے نيں۔ تے ہر روز 200 افراد دا فون سندے نيں۔
عمرو خالد دا کہنا اے کہ اسلام ساڈی زندگی دے سارے پہلوآں اُتے غالب آنا چاہیے۔ اس دے نتیجے وچ ہماریا رویہ بہتر ہونا چاہیے۔ ساڈے ہاں عموماً دو قسم دے لوک ہُندے نيں۔ اک اوہ جو عبادات دا خوب اہتمام کردے نيں لیکن انہاں دا رویہ چنگا نئيں ہُندا۔ دوسرے اوہ جنہاں دا رویہ چنگا ہُندا اے لیکن اوہ عبادات دے حوالے توں غافل ہُندے نيں۔ سوال ایہ اے کہ کیہ اسيں دونے خصوصیات اپنے اندر پیدا نئيں کرسکدے؟
انہاں دی نظر وچ مسلمان ملکاں دا سنگین مسئلہ بے روزگاری اے۔ اس لئی اوہ زراعت، سمال انڈسٹریز، تعلیم صحت دے شعبے سمیت ہور شعبہ جات وچ جدوجہد کر رہے نيں۔ اس جدوجہد وچ کئی علاقےآں وچ شاندار نتائج حاصل ہوئے نيں۔ 2003ء وچ عمرو خالد نے رائٹ سٹارٹ فاؤنڈیشن دے ناں توں اک خیراندی ادارہ قائم کیتا۔ ایہ اک نان پرافٹ فاؤنڈیشن اے۔ اس دا مقصد مغرب وچ ایداں دے پراجیکٹ شروع کرنا اے جس وچ عرب ملکاں دے نوجوان اپنے کردار ادا کر سکن۔ انہاں دے زیر نگرانی بوہت سارے تعلیمی ادارےآں دا وی اک جال بچھا ہويا اے جتھے مکمل تعلیمی سہولیات مفت فراہم کيتی جاندی اے۔ عمرو خالد دے لیکچرز پوری دنیا دے لکھاں لوک سندے نيں۔ انہاں دیاں کتاباں دے دنیا دی کئی زباناں وچ تراجم ہوئے چکے نيں۔ انہاں دی ویب سائیٹ دا شمار دنیا دی سب توں زیادہ دیکھی جانے والی ویب سائیٹس وچ ہُندا اے۔
عمرو خالد نوں اس گل دا مکمل یقین اے انہاں دے نال تعلق والے لوک اپنے خطے وچ اخلاقی، سائنسی، ثقافتی تے معاشی انقلاب لائاں گے۔ اوہ پہلے لوکاں نوں ایمان دی طرف دعوت دیندے نيں اس دے بعد انہاں نوں اس دے ذریعے ترقی دی شاہراہ اُتے سفر کرنے دی دعوت دیندے نيں۔ عمرو خالد سخت گیری دے حق وچ نئيں نيں اس لئی اوہ القاعدہ دے رہنما اسامہ بن لادن دی حکمت عملی توں اختلاف کردے نيں۔
اوہ اک جدید اسلامی سوچ رکھنے والی شخصیت نيں۔ لیکن مغرب تے مصری حکومت کیتی انہاں دے بارے وچ رائے مختلف اے۔ مصری حکومت دے فنڈز توں جاری ہونے والے لبرل جریدے ’’جمہوریہ‘‘ دی ایڈیٹر ہالا مصطفیٰ دا کہنا اے کہ خالد وی ایتھے دے روايتی علما ورگی سوچ تے نظریات رکھنے والی شخصیت نيں فرق صرف اِنّا اے کہ اوہ انہاں دا مسکراندا ہويا چہرہ نيں۔ انہاں دا سٹائل اخوان المسلمون جداں ہی اے۔ انہاں وچوں کوئی سخت موقف رکھنے والا ہوئے یا نرم خو، سب دا اک ہی مقصد اے۔
مغربی ذرائع ابلاغ دے مطابق چونکہ عمرو خالد حجاب دے حق وچ نيں اس لئی اوہ قدامت پسندی توں پِچھا کِداں چھڑا سکدے نيں۔ عمرو خالد کہندے نيں کہ حجاب دا اہتمام نہ کرنا سب توں وڈا گناہ اے۔ اس حوالے توں اوہ بہت زیادہ زور دیندے نيں۔ اپنے اک لیکچر دے دوران انہاں نے مسلمان لڑکیوں اُتے شدید تنقید دی جو مغربی طرز زندگی اختیار کردیاں نيں تے حجاب دا اہتمام نئيں کردیاں۔
خالد کہندے نيں کہ سانوں مغربی اقدار توں بچنا چاہیے۔ مغربی لوک ڈپریشن، خودکشیاں، منشیات تے خاندانی ٹُٹ پھوٹ دے شکار ہوئے چکے نيں۔ ساڈی خواہش اے کہ ایہ مغربی لوک واپس صراط مستقیم اُتے اللہ دے نظام دی طرف آ جان۔ انڈیپینڈنٹ دے ڈیورڈ ہارڈیکر دا کہنا اے کہ جدوں اک شخص دی سوچ اس طرح دی ہوئے گی تاں اوہ مشرق و مغرب دے درمیان پل دا کردار کِداں ادا کر سکدا اے۔ اس دا جواب دیندے ہوئے عمرو خالد کہندے نيں کہ پل دا کردار ادا کرنے دا مطلب ایہ نئيں کہ اسيں مغربی طرز زندگی نوں اپنا لاں۔ مغربی طرز زندگی دی بعض چیزاں نوں اسيں کِسے طور اُتے وی اپنا نئيں سکدے۔ ساڈے تے انہاں دے کلچر وچ بہت ساریاں ایسی چیزاں نيں جس اُتے اختلاف اے۔