عمرو بن دینار
عمرو بن دینار | |
---|---|
معلومات شخصیت | |
پیدائشی نام | عَمْرُو بنُ دِيْنَارٍ أَبُو مُحَمَّدٍ الجُمَحِيُّ المَكِّيُّ |
مقام پیدائش | |
مقام وفات | |
کنیت | أبو محمد |
عملی زندگی | |
پیشہ | محدث ، مفسرِ قانون |
ترمیم |
عمروبن دینار(عَمْرُو بنُ دِيْنَارٍ أَبُو مُحَمَّدٍ الجُمَحِيُّ المَكِّيُّ) کبائر تابعین وچوں نيں۔ عمرو نام، ابو محمد کنیت، باذان عجمی دے غلام سن ۔ 46ھ وچ پیدا ہوئے۔ [۱]
فضل وکمال
سودھوعلمی اعتبار توں مکہ دے اکابر علما وچ سن، حافظ ذہبی انہاں نوں حافظ، امام اورعالم حرم لکھدے نيں [۲]امام نووی دا بیان اے کہ انہاں دی جلالت، امامت اورتوثیق اُتے سب دا اتفاق اے، اوہ آئمہ تابعین وچ سن ۔ [۳]
حدیث
سودھوحدیث دے وڈے حافظ سن، علامہ ابن سعد لکھدے نيں کان عمرو ثقۃ ثبتا کثیر الحدیث صحابہ وچ انہاں نے ابن عمرؓ، ابن عباسؓ، ابن زبیرؓ، ابن عمروبن العاصؓ، ابو ہریرہؓ، جابر بن عبداللہ، طاؤس، عطاء محمد بن علی، مجاہد، ابن ابی ملیکہ، سلیمان بن یساء وہب بن عتبہ اورامام زہری وغیرہ اک کثیر جماعت توں استفادہ کيتا سی۔ [۴]
وسعتِ علم
سودھوحدیث وچ انہاں دا علم نہایت وسیع سی، اس عہد دے تمام علماء دا علم انہاں دے سینہ وچ محفوظ سی، طاؤس اپنے لڑکے نوں ہدایت کردے سن کہ جدوں مکہ جانا تاں ابن دینار دے پاس ضرور جانا، انہاں دے کان علماء دا خریطہ سن ۔ [۵]
رویات دا پایہ
سودھوان دی روایات دا پایہ، ارباب فن دے نزدیک نہایت بلند سی، امام زہری کہندے سن کہ ميں نے اعلیٰ درجہ دی حدیثاں وچ اس شیخ توںزیادہ انص نئيں دیکھیا، سفیان نے اک مرتبہ سعد توں سوال کيتا کہ تسيں نے حدیثاں وچ سب توں زیادہ متقن کس نوں دیکھیا انہاں نے کہیا عمرو بن دینار اورقاسم بن عبدالرحمن ناں، ابن عتبہ اورعمروبن جریر انہاں نوں ثقۃ ثبت صدوق اورکثیر الحدیث کہندے سن ۔ [۶]
روایت بالمعنی
سودھوروایت وچ احتیاط دے باوجود احادیث دے لفظاں دی پابندی ضروری نئيں سمجھدے سن تے بالمعنی حدیثاں روایت کردے سن ۔ [۷]
محدثین دا مرجوعہ
سودھوحدیث وچ انہاں دے وسعتِ علم دی بناء اُتے انہاں دی ذات شائقین حدیث دا مرجع بن گئی سی، لوک دوسرےآں توں پوچھ پوچھ کر انہاں دی مرویات لکھدے سن، سفیان دا بیان اے کہ ایوب میرے توں پُچھیا کردے سن کہ عمرو بن دینار نے فلاں شخص توں کیہڑی حدیث بیان کيتی نيں وچ انہاں نوں دس دے پوچھدا کیہ تسيں لکھنا چاہندے نيں اوہ کہندے ہاں۔ [۸]
تلامذہ
سودھوان دے فیض عام نے انہاں دے تلامذہ دا دائرہ خاصہ کردتا سی، اکابر علماء وچ جعفر صادق ابو قتادہ، مسعر، ابن ابی نجیح، حماد اورسفیان وغیرہ دے ناں لائق ذکر ہی انہاں دے علاوہ، عام تلامذہ دا دائرہ نہایت وسیع سی۔
فقہ
سودھوفقہ وچ وی انہاں نوں وڈی دستگاہ حاصل سی، تفریع واستنباط مسائل وچ انہاں نوں درجہ امامت واجتہاد حاصل سی، امام نووی لکھدے نيں کہ اوہ اصحاب مذاہب دے مجتہداں وچ سن [۹] مرکز علم مکہ دے ممتاز مفتی سن [۱۰] بعض علماء انہاں نوں طاؤس، عطاء اورمجاہد جداں اکابر علماء اُتے وی ترجیح دیندے سن ؛چنانچہ ابن ابی دینار انہاں نوں تِناں توں وڈا فقیہ مندے سن [۱۱] ابن عینیہ کہندے سن کہ اسيں لوکاں دے نزدیک عمروبن دینار توں وڈا فقیہ انہاں توں وڈا عالم اورحافظِ حدیث کوئی نہ سی۔ [۱۲]
احتیاط
سودھواحتیاط دی بنا اُتے حدیث تے فقہی مسائل دی کتابت پسند نہ کردے سن فرماندے سن کہ لوک اسيں توں سوالات کردے نيں، جدوں اسيں انہاں نوں دسدے نيں، تاں اوہ اسنوں لکھ کے پتھر اُتے نقش بنالیندے نيں، ممکن اے کل نوں اسيں انہاں توں رجوع کرلاں (اس وقت اوہ غلط نقوش باقی رہ جاواں گے) اک مرتبہ کسی نے آپ توں کہیا کہ سفیان آپ توں جو کچھ سندے نيں، اسنوں لکھ لیندے نيں، ایہ سن کر آپ رونے لگے اورکہیا جو شخص میرے توں لکھدا اے اوہ مینوں اُتے وڈی زیادتی کردا اے۔ [۱۳] اک مرتبہ کسی نے آپ توں کسی چیز دے متعلق کچھ پُچھیا، آپ نے کوئی جواب نئيں دتا، سائل نے کہیا اس دے بارہ وچ میرے دل وچ بعض شکوک نيں، اس لئی جواب مرحمت ہو آپ نے کہیا خدا دی قسم تواڈے دل وچ ابو قیس (پہاڑ) دے برابر شک ہونا مینوں اس دے مقابلہ وچ زیادہ پسند اے کہ میرے دل وچ بال برابر وی شک ہوئے۔ [۱۴] (یعنی اس دے جواب وچ )
عبادت وریاضت
سودھووڈے عبادت گزار سن، رات دا بیشتر حصہ عبادت وچ گزردا سی، اک تہائی شب سوندے سن، اک تہائی وچ حدیثاں پڑھدے سن اوراک تہائی نماز وچ بسر ہُندی سی۔ [۱۵]
جماعت دا اہتمام
سودھوجماعت دی پابندی وچ اِنّا اہتمام سی کہ عالم پیری وچ وی جدوں چلنے پھرنے دی طاقت باقی نہ رہ گئی سی، مسجد ہی وچ جوان دے گھر توں کافی فاصلہ اُتے سی، نماز پڑھدے سن، سفیان دا بیان اے کہ عمرو نے کسی زمانہ وچ مسجد دا آنا نئيں چھوٹا۔ پیری دے زمانہ وچ وی جدوں اوہ اٹھا کے سواری اُتے بٹھائے جاندے سن، وچ نےان نوں ہمیشہ مسجد جانے دے انتظار ہی وچ بیٹھیا ہويا پایا وچ صغیر سنی وچ انہاں نوں اٹھا کے سواری اُتے بٹھا نے دے قابل نہ سی لیکن فیر چند دناں دے بعد ہوگیاسی، انہاں دا گھر مسجد توں دور سی۔
مذہبی خدمات دا معاوضہ نہ لیندے سن
سودھومذہبی خدمات اُتے معاوضہ لینا چنگا نہ سمجھدے سن تے انہاں نوں حبۃ للہ انجام دیندے سن، ابن ہشام نے آپ توں خواہش دی کہ وچ آپ دا وظیفہ مقرر کیتے دیندا ہون، آپ اطمینان دے نال بیٹھ کر افتا دی خدمت انجام دیجئے آپ نے منظور نہ کيتا اوریاں ہی بلا معاوضہ جس طرح توں انجام دیندے چلے آرہے سن انجام دیندے رہے۔ [۱۶]
وفات
سودھو116 وچ وفات پائی۔ [۱۷]
حوالے
سودھو- ↑ (تذکرۃ الحفاظ:1/100)
- ↑ (ایضاً)
- ↑ (رہتل الاسماء:1، ق2، ص27)
- ↑ (ابن سعد:5/25)
- ↑ (رہتل الرہتل:8/29)
- ↑ (ابن سعد:5/353)
- ↑ (رہتل الرہتل:8/30)
- ↑ (ابن سعد:5/353)
- ↑ (رہتل :8/30)
- ↑ (رہتل الاسماء:1/27)
- ↑ (ایضاً، ق1، ص27)
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ:1/100)
- ↑ (ابن سعد:5/354)
- ↑ (ابن سعد:5/354)
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ:1/100)
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ ایضاً)
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ ایضاً)