عفیفہ بنت احمد اصفہانیہ
| عفیفہ بنت احمد اصفہانیہ | |
|---|---|
| معلومات شخصیت | |
| پیدائشی نام | عفیفہ بنت ابی بکر احمد بن عبد اللہ بن محمد بن عبد اللہ بن حسن بن مہران |
| تاریخ پیدائش | سنہ 1116
|
| تاریخ وفات | ستمبر 1209 (92–93 سال)
|
| شہریت |  ایران
|
| کنیت | اُم ہانیء |
| عملی زندگی | |
| طبقہ | الثانية والثلاثون |
| نسب | اصفہانیہ فارفانیہ |
| وجۂ شہرت: | مسندة الاصبہان |
اس توںروایت کردے نیں:
|
|
| پیشہ | عالم |
ترمیم  | |
عفیفہ بنت ابو بکر احمد بن عبد اللہ بن محمد بن عبد اللہ بن حسن بن مہران فارفانیہ (اک قول دے مطابق) فارقانیہ اصفہانیہ، کنیت ام ہانی اے۔ عالمہ، فقیہ، محدثہ تے حدیث دی راویہ نيں۔ پانچوی تے چھیويں صدی ہجری دی ایران وچ واقع اصفہان دے اک پنڈ فارفان یا فارقان توں نسبت اے، ايسے وجہ توں فارفانیہ یا فارقانیہ نسبت اے۔[۱]
ولادت و تعلیم
سودھو| ” | سانوں ابن سلامہ تے فخر علی نے بیان کيتا، انھاں نے عفیفہ توں نقل کيتا کہ: سانوں عبد الواحد بن محمد دشتج نے دسیا، کہ سانوں ابو نعیم اصفہانی نے دسیا، کہ سانوں محمد بن احمد نے دسیا، کہ اسيں توں محمد بن عثمان عبسی نے بیان کيتا، کہ اسيں توں محمد بن ابی لیلیٰ نے بیان کيتا، کہ میرے توں ابن ابی لیلیٰ نے اسماعیل بن امیہ توں، انھاں نے ثابت توں، انھاں نے انس مالک توں بیان کيتا کہ: ميں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں سنیا: کہ آپ حج تے عمرہ دونے وچ «لبیک» کہندے سن ۔[۱] | “ |
عفیفہ اصفہانیہ دا حافظہ انتہائی مظبوط تے قوی سی، احادیث دی لمبی لمبی اسناد انھاں حفظ سی، ايسے لئی انہاں توں مروی روایات لمبی اسناد اُتے مشتمل صحابہ تے رسول اللہ تک مرفوع ہويا کردیاں نيں، حالانکہ انہاں دا زمانہ بہت بعد دا اے تے اکثر روایات صحیح نيں۔
استاداں
سودھو- عبد الواحد بن محمد دشتج
- حمزہ بن عباس علوی
- اسحاق بن احمد اشنانی
- فاطمہ بنت عبد اللہ جوزدانیہ جو مسندۃ اصبہان (اصفہان دی سند) دے لقب توں مشہور سن، انہاں توں "المعجم الکبیر" مکمل، "المعجم الصغیر" تے "کتاب الفتن لنعیم بن حماد" حفظ کيتا سی۔[۱][۲]
- جعفر بن عبد الواحد ثقفی
اس دے علاوہ تے بعض استاداں حدیث تے شیوخ توں حدیث دی اجازت حاصل سی۔ مثلاً:
تلامذہ
سودھوبوہت سارے کبار محدثین تے راویاں نے انہاں توں روایت تے حدیث بیان کيتی اے۔
- ابو موسیٰ بن عبد الغنی
- شیخ الضیاء
- رفیع اسحاق ابرہوقی
- ابو بکر بن نقطہ
- احمد بن سلامہ
- برہان بن درجی
- ابن شیبان
- فخر علی
- خدیجہ بنت شہاب بن راجح [۱][۲]
علما دی آرا
سودھوعفیفہ اصفہانیہ دے بارے وچ بوہت سارے علما تے مؤرخین نے لکھیا اے، امام ذہبی نے اپنی کتاب سیر اعلام النبلاء وچ بتیسواں طبقہ وچ انہاں اُتے لکھیا اے تے انھاں "مسندۃ الاصبہان" یعنی اصفہان دی سند دا لقب دتا اے۔ تے انہاں دے بارے وچ کہیا اے: «عظیم شیخہ سن۔» اک دوسری جگہ لکھیا اے: «علو اسناد انہاں اُتے ختم ہوئے جاندیاں نيں۔»[۱]
ان دے شاگرد ابو بکر بن نقطہ کہندے نيں: «ميں نے انہاں توں المعجم الکبیر تے کتاب الفتن لنعیم وغیرہ دی سماعت کيتی اے »۔[۱][۲]
خیر الدین زرکلی نے انہاں دے بارے وچ کہیا اے: «فاضلہ سن، حدیث تے فقہ وچ انھاں خوب شہرت حاصل تھی»
عبد العظیم منذری نے کہیا اے: «اصفہان تے بغداد انھاں اعلیٰ اجازات احادیث حاصل سی، کہیا جاندا اے کہ انہاں دے پنج سو توں ودھ شیوخ حدیث سن »۔
انہاں توں مروی روایات
سودھوبہت ساریاں احادیث انہاں دی سند توں مروی نيں، اسيں چند احادیث مع سند دے پیش کردے نيں:
- کتاب "فائدے ابی علی الصواف" وچ اک روایت:
| ” | سانوں ام ہانی عفیفہ بنت احمد بن عبد اللہ بن محمد بن عبد اللہ بن حسین فارفانیہ نے قراءتاً بیان کيتا، وچ منگل دے روز 17 جمادی الاولی سنہ 599ھ نوں سن رہیا سی، کہیا گیا: تواناں ابو طاہر عبد الواحد بن محمد بن احمد بن ہیثم صباغ دشتج نے منگل دے روز 15 ربیع الثانی سنہ 517ھ نوں تے ابو علی حسن بن احمد حداد نے دسیا، دونے نے فرمایا: ابو نعیم احمد بن عبد اللہ بن احمد نے دسیا، انھاں ابو علی محمد بن احمد بن حسن صواف نے دسیا، انھاں ابو یعقوب اسحاق بن حسن بن میمون حربی نے دسیا، انھاں حسین بن محمد بن بہرام ابو احمد مروذی نے دسیا، انھاں شیبان بن عبد الرحمن تمیمی نے حضرت قتادہ توں بیان فرمایا: فرمایا انس بن مالک نے وی بیان کيتا: رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: «بندہ نوں جدوں قبر وچ رکھ دتا جاندا اے، تے لوک جدا ہوئے جاندے نيں تاں اوہ انہاں دے جوتاں دی آواز سندا اے » فرمایا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم: دو فرشتے آندے نيں، اسنوں بٹھاندے نيں، فیر کہندے نيں: اس آدمی دے بارے وچ کیہ کہندے ہو؟ مومن بندہ جواب دیندا اے: وچ گواہی دیندا ہاں کہ ایہ اللہ دے بندے تے اس دے رسول ہیں» فرمایا: کہیا جاندا اے: اپنا ایہ جہنم دا ٹھکانا دیکھو، اللہ اسنوں ہن جنت دے ٹھکانے توں بدل دتا اے، فرمایا: اوہ دوناں نوں دیکھدا اے۔ صحابی فرماندے نيں: اسيں توں حضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے بیان کيتا «اس دی قبر نوں ستر گز وسیع کر دتا جاندا اے، تے سر سبزی و شادابی توں بھر جاندا اے، اس تک دن جس دن لوکاں نوں اٹھایا جائے گا (قیامت دے دن)۔»[۳] | “ |
- اک حدیث محمد بن محمد بن محمد ابن فہد قرشی نے اپنی کتاب "لحظ الالحاظ بذیل طبقات الحفاظ" وچ روایت کيتا اے:
| ” | ہم توں خاتون بنت ابو بکر بن ایوب نے بیان کيتا، انھاں نے کہیا کہ: اسيں توں ام ہانی عفیفہ بنت احمد بن عبد اللہ فارقانیہ تے ام حبیبہ عائشہ نے اسعد بن سعید بن روح فاخر تے احمد بن محمد بن ابو نصر توں بیان کيتا کہ انھاں نے کہیا: سانوں ام الفضل فاطمہ بنت عبد اللہ بن احمد جوزدانیہ نے بیان کيتا کہ، سانوں ابو بکر محمد بن عبد اللہ بن ریذہ نے بیان کيتا کہ، سانوں ابو القاسم سلیمان بن احمد بن ایوب حافظ نے بیان کيتا کہ، سانوں ابو مسلم انصاری نے حمید توں انھاں نے انس بن مالک رضی اللہ عنہ توں بیان کيتا کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: «اپنے بھائی دی مدد کرو، خواہ اوہ ظالم ہوئے یا مظلوم» وچ کہیا: ائے اللہ دے رسول وچ مظلوم دی مدد کر سکدا ہون، لیکن ظالم دی مدد کِداں کراں؟ فرمایا:«تم توں ظلم کرنے توں روکو، ایہی تواڈی مدد اے »[۴] | “ |
- اک ہور حدیث ابن سید الناس نے اپنی کتاب "عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر" وچ نقل کيتا اے:
| ” | ميں نے خاتون بنت ابو بکر بن ایوب توں اجازتاً پڑھیا اے، انھاں کہیا کہ وچ تواناں ام ہانی عفیفہ بنت احمد بن عبد اللہ فارقانیہ توں خبر دے رہی ہاں اجازتاً، انھاں ابو طاہر عبد الواحد بن صباغ دشتج نے خبر دتا، انھاں ابو نعیم حافظ نے، انھاں ابن الصواف نے، انھاں بشر بن موسیٰ نے، انھاں محمد بن سعید یعنی ابن الاصبہانی نے، انھاں شریک نے، انھاں ابو وکیع نے، زید توں، انھاں نے عبد الرحمن بن ابی لیلیٰ توں، انھاں نے حضرت عمر رضی اللہ عنہ توں روایت کيتا اے کہ فرمایا: «سفر دی نماز دو رکعت اے، جمعہ دی نماز دو رکعت اے، عید دی نماز دو رکعت اے، پوری دی پوری اس وچ قصر نئيں اے، رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی زبانی» | “ |
وفات
سودھوعفیفہ اصفہانیہ دی وفات ربیع الثانی، اک قول دے مطابق جمادی الاولی وچ سنہ 606 ہجری وچ اصفہان، ایران وچ ہوئی، تقریباً 96 سال عمر پائی۔[۱][۲]
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ ۱.۶ ۱.۷ ۱.۸ ترجمة عفيفة في سير أعلام النبلاء للذهبي، إسلام ويب، اطلع عليہ في 22 جمادی الاولی 1436 هـ۔ Archived 15 جون 2016 at the وے بیک مشین
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ عفيفة بنت أحمد بن عبد اللہ الواعظ الفارقاني أم هانئ الأصبهانية - التقييد لمعرفة رواة السنن والمسانيد، المكتبة الشاملة، اطلع عليہ في 22 جمادی الاولی 1436 هـ۔ Archived 02 اپریل 2015 at the وے بیک مشین
- ↑ الحديث في كتاب فائدے أبي علي الصواف، إسلام ويب، اطلع عليہ في 22 جمادی الاولی 1436 هـ۔ Archived 05 مارچ 2016 at the وے بیک مشین
- ↑ لحظ الألحاظ بذيل طبقات الحفاظ - (جزء 1/صفحة 72)، المكتبة الشاملة، اطلع عليہ في 22 جمادی الاولی 1436 هـ۔ Archived 04 مارچ 2016 at the وے بیک مشین