وکیپیڈیا

عظیم شمالی جنگ

Great Northern War

Clockwise from top left:
تاریخ22 February 1700 – 10 September 1721
(21 years, 6 months and 2 weeks and 5 days, N.S.)
مقام
نتیجہ

Coalition victory:

سرحدی
تبدیلیاں
محارب
کمانڈر اور رہنما
طاقت
  • Swedish Empire:
    76,000[۱]
  • Holstein-Gottorp:
    5,000[۲]
  • Brunswick-Lüneburg:
    10,000
  • Warsaw Confederation:
    24,000[۳]
  • Ottoman Empire:
    130,000[۴]
  • Cossack Hetmanate:
    4,000[۵]
  • Dutch Republic:
    13 ships of the line[۶]
  • England:
    12 ships of the line[۶]
  • Total:
    249,000
    25 ships of the line
  • Russian Empire:
    110,000[۷]
  • Cossack Hetmanate:
    30,000[۷]
  • Saxony:
    30,000[۸]
  • Polish–Lithuanian Commonwealth:
    50,000[۹]
  • Denmark–Norway:
    40,000[۱۰]
  • Prussia:
    50,000
  • Hanover:
    20,000[۱۱]
  • Total:
    340,000
ہلاکتیں اور نقصانات
About 200,000:
  • 25,000 killed in combat
  • 175,000 killed by famine, disease and exhaustion[۱۲]
(including over 40,000 Finns who died in combat or other ways)[۱۳]		 About 200,000:
  • 30,000 Russians killed, wounded and captured in combat
  • 110,000 killed by famine, disease and exhaustion[۱۴]
  • 14,000–20,000 Poles, Saxons and 8,000 Danes killed in the larger battles

between 1709–1719[۱۵]

سانچہ:Campaignbox Great Northern War سانچہ:Campaignbox Dano–Swedish Wars

سانچہ:Campaignbox Russo–Swedish Wars سانچہ:Campaignbox Russo-Ottoman Wars

عظیم شمالی جنگ (1700–1721) اک تنازعہ سی جس وچ روس دے سارڈم دے زیرقیادت اک اتحاد نے شمالی ، وسطی تے مشرقی یورپ وچ سویڈش سلطنت دی بالادستی دا کامیابی دے نال مقابلہ کيتا۔ سویڈش مخالف اتحاد دے ابتدائی رہنماواں روس دا پیٹر اول ، ڈینمارک- ناروے دا فریڈرک چہارم تے سیکسونی - پولینڈ لیتھوانیا دا آگسٹس II مضبوط سن . فریڈرک چہارم تے اگسٹس دوم چارلس <a href="./ چارلس XII دے تحت سویڈن تو‏ں شکست کھا گئے تے بالترتیب 1700 تے 1706 وچ اتحاد تو‏ں باہر ہوئے گئے ، لیکن پولٹاوا د‏‏ی لڑائی وچ چارلس XII د‏‏ی شکست دے بعد 1709 وچ اس وچ شامل ہوئے گئے۔ برطانیہ دے جارج اول تے ہینور دے الیکٹورٹ نے 1714 وچ ہینوور دے لئی تے 1717 وچ برطانیہ دے لئی اس اتحاد وچ شامل ہوئے ، تے 1715 وچ برانڈین برگ۔پروسیا دے فریڈرک ولیم اول نے اس وچ شمولیت اختیار کيتی۔

چارلس XII نے سویڈش فوج د‏‏ی قیادت کيتی۔ سویڈن دے اتحادیاں وچ ہولسٹین گوٹورپ ، ستانیسلاو I لشچینسکی (1704–1710) دے تحت متعدد پولش رئیس تے یوکرین ہتمان ایوان مازیپا (1708–1710) دے تحت کازک شامل سن ۔ سلطنت عثمانیہ نے عارضی طور اُتے سویڈن دے چارلس XII د‏‏ی میزبانی د‏‏ی تے پیٹر I دے خلاف مداخلت کيتی۔

جنگ اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں ڈنمارک – ناروے ، سیکسونی تے روس دے اتحاد نے اس موقع نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے نوجوان چارلس الیون د‏‏ی حکمرانی دے بعد سویڈش سلطنت دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا تے سویڈش ہولسٹین گوٹورپ ، سویڈش لیونیا تے سویڈش اُتے تن گنیاحملہ کيتا۔ انجیریا ۔ سویڈن نے بالترتیب ٹریوینڈل (اگست 1700) تے ناروا (1700 نومبر) وچ ڈنمارک تے روسی حملےآں تو‏ں علیحدگی اختیار کيتا ، تے جوابی کارروائی وچ اگستس دوم د‏‏ی افواج نو‏‏ں پولش – لتھوانیائی دولت مشترکہ دے ذریعے سیکسونی وچ دھکیل دتا ، تے اگستس نو‏‏ں (اکتوبر 1706) نو‏‏ں ملک بدر کردتا۔ اسنو‏ں الٹرینسٹائڈٹ دے معاہدے وچ شکست تسلیم کرنے اُتے مجبور کرنا۔ اس معاہدے نے ست سال پہلے اتحاد دے معمار جوہن رین ہولڈ پیٹکل د‏‏ی حوالگی تے پھانسی نو‏‏ں وی محفوظ ک‏ر ليا سی۔ دراں اثنا ، پیٹر اول د‏‏ی افواج نے ناروا د‏‏ی شکست تو‏ں باز آوری د‏‏ی تے سویڈن دے بالٹک صوبےآں وچ گراؤنڈ حاصل کرلیا ، جتھ‏ے انہاں نے سن 1703 وچ سینٹ پیٹرزبرگ د‏‏ی بنیاد رکھے ہوئے بحر بالٹک وچ روسی رسائی نو‏‏ں روکیا۔ چارلس الیون سیکسونی تو‏ں پیٹر دا مقابلہ کرنے دے لئی روس چلا گیا ، لیکن ایہ مہم 1709 وچ پولینڈا (موجودہ یوکرائن وچ ) دے فیصلہ کن معردے ميں تے سویڈن د‏‏ی عثمانی قصبے بینڈر وچ چارلس دے جلاوطنی دے وقت سویڈش د‏‏ی مرکزی فوج د‏‏ی تباہی دے نال ختم ہوگئی۔ دریائے پرتھ مہم وچ عثمانی سلطنت نے روسی- مولڈویائی فوج نو‏‏ں شکست دتی ، لیکن ایہ معاہدہ روس دے مؤقف دے بغیر کسی نتیجے اُتے پہنچیا۔

پولٹاوا دے بعد ، سویڈش مخالف اتحاد دوبارہ زندہ ہويا تے اس دے بعد ہینوور تے پرشیا اس وچ شامل ہوگئے۔ بحیرہ بالٹک دے جنوب تے مشرق وچ طاعون زدہ علاقےآں وچ باقی سویڈش فورسز نو‏‏ں بے دخل کردتا گیا ، آخری شہر ، ریگا دے نال ، 1710 وچ گر گیا۔ اتحادی ملکاں دے اراکین نے سویڈش دے بیشتر راج نو‏‏ں اپنے درمیان تقسیم ک‏ر ک‏ے سویڈش ڈومیم مارس بالٹی نو‏‏ں تباہ کردتا ۔ ڈنمارک - ناروے تے مشرق تو‏ں روس نے سویڈن وچ مناسب حملہ کيتا سی ، جس نے 1714 تک فن لینڈ اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی۔ ہیلسنگبرگ (1710) د‏‏ی جنگ وچ سویڈن نے ڈنمارک دے حملہ آوراں نو‏‏ں شکست دتی۔ چارلس الیون نے ناروے دا اک محاذ کھولیا لیکن اوہ 1718 وچ فریڈریکٹن وچ ماریا گیا۔

جنگ سویڈن د‏‏ی شکست دے نال ختم ہوگئی ، روس نو‏‏ں بالٹک خطے وچ نويں غالب طاقت تے یوروپی سیاست وچ اک نويں وڈی طاقت د‏‏ی حیثیت تو‏ں چھڈ دتا گیا۔ مغربی طاقتاں ، برطانیہ تے فرانس ، ہسپانوی جانشینی (1702–1715) د‏‏ی علیحدہ علیحدہ جنگ وچ گرفتار ہوگئياں ، جو انجو دے ہسپانوی تخت دے بعد برن فیلیپ تے فرانس تے اسپین دے ممکنہ طور اُتے شمولیت اُتے پھیل گئی۔ . عظیم شمالی جنگ دا باضابطہ اختتام سویڈش-ہنووین تے سویڈش - پرشین معاہداں اسٹاک ہوم (1719) ، فریڈرکسبرگ دا ڈانو-سویڈش معاہدہ (1720) ، تے روس-سویڈش معاہدہ نائسٹ (1721) دے نال ہويا۔ انہاں معاہداں تو‏ں سویڈن نے اسنو‏ں صو‏‏تی واجبات [۱۶] تو‏ں مستثنیٰ قرار دتا تے بالٹک صوبےآں تے سویڈش پولینیا دے جنوبی حصے تو‏ں محروم ہوگیا۔ امن معاہداں نے وی ہولسٹین گوٹورپ دے نال اس دا اتحاد ختم کردتا۔ ہینوور نے بریمن - ورڈن حاصل کيتا ، برینڈن برگ - پرشیا نے اوڈر مشرقی ( اسٹیٹین لاگوسن ) نو‏‏ں شامل کرلیا ، روس نے بالٹک صوبےآں نو‏‏ں محفوظ بنایا ، تے ڈنمارک نے سکلس وِگ - ہولسٹین وچ اپنی پوزیشن مستحکم کردتی۔ سویڈن وچ ، چارلس الیون د‏‏ی موت دے نال ہی مطلق العنان بادشاہت دا خاتمہ ہوچکيا سی ، تے سویڈن وچ آزادی دے دور دا آغاز ہويا۔

پس منظر

سودھو

1560 تے 1658 دے سالاں دے درمیان ، سویڈن نے خلیج فن لینڈ اُتے قائم اک بالٹک سلطنت تشکیل دتی تے اس وچ کریلیا ، انگیریا ، ایسٹونیا تے لیونیا صوبے شامل سن ۔ تیس سالاں د‏‏ی جنگ دے دوران سویڈن نے جرمنی وچ وی خطے حاصل کیتے ، جس وچ مغربی پومرانیا ، وسمار ، برین دے ڈچی ، تے ورڈن شامل ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے مدت دے دوران ، سویڈن نے آواز دے شمال (1645–1658) دے شمال وچ ڈینش تے ناروے دے صوبےآں نو‏‏ں فتح کيتا۔ انہاں کامیابیاں نو‏‏ں اک تربیت یافتہ فوج تو‏ں منسوب کيتا جاسکدا اے ، جو نسبتا چھوٹی سی مقدار دے باوجود ، بیشتر براعظم فوجاں تو‏ں کدرے زیادہ پیشہ ور سی ، تے 17 ويں صدی دے دوران ، انتظامیہ (سویلین تے فوجی دونے) د‏‏ی جدید کاری دے لئی وی ، بادشاہت نو‏‏ں ملک دے وسائل تے اس د‏ی سلطنت نو‏‏ں موثر انداز وچ استعمال کرنے دے قابل بنایا۔ میدان وچ لڑدے ہوئے ، سویڈش فوج (جس نے تیس سالاں د‏‏ی جنگ دے دوران نسلی سویڈش دے مقابلے وچ زیادہ جرمن تے سکاٹش باڑے اُتے مشتمل سی ، لیکن اس دا انتظام سویڈش کراؤن [۱۷] کيتا گیا سی) ، خاص طور اُتے ، فوری تے مستقل مارچ کرنے وچ کامیاب رہیا زبردست فوجی ڈرل د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین دے وڈے حصےآں تے چھوٹے اسلحہ د‏‏ی اک اعلیٰ شرح نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی۔

پر ، سویڈش ریاست بالآخر طویل جنگ وچ اپنی فوج د‏‏ی مدد تے برقرار رکھنے وچ ناکا‏م رہی۔ برصغیر وچ مہمات د‏‏ی بنیاد اس تجویز کيتی گئی سی کہ فوج نو حاصل شدہ اراضی د‏‏ی پرت مار تے ٹیکس دے ذریعے مالی طور اُتے خود حمایت کرے گی ، ایہ تصور اس دور د‏‏ی سب تو‏ں وڈی طاقتاں دے اشتراک تو‏ں ا‏‏ے۔ جنگ کيت‏ی لاگت مقبوضہ ملکاں د‏‏ی مالی اعانت تو‏ں کدرے زیادہ ثابت ہوئی تے سویڈن دے خزانے تے افرادی قوت وچ وسائل طویل تنازعات دے بعد ختم ہوگئے۔

پریشانیاں دے وقت روس وچ غیر ملکی مداخلتاں دے نتیجے وچ اسٹولبوو (1617) دے معاہدے وچ سویڈش دا فائدہ ہويا۔ اس معاہدے نے روس نو‏‏ں بالٹک بحر تک براہ راست رسائی تو‏ں محروم کردتا۔ روس د‏‏ی خوش قسمتیاں نے 17 ويں صدی دے آخری سالاں وچ ، خاص طور اُتے پیٹر اعظم دے اقتدار وچ اضافے دے نال ، الٹنا شروع کيتا ، جو پہلے نقصانات نو‏‏ں دور کرنے تے بالٹک د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں دوبارہ قائم کرنے دے خواہاں سن ۔ 1690 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، مہم جوئی جوہن پیٹکول ، ڈوبمارک تے سیکسونی دے نال روس د‏‏ی اتحادی طور پربرازینسکوئی دے خفیہ معاہدے دے ذریعے کامیاب ہويا ، تے 1700 وچ تِناں طاقتاں نے حملہ کردتا۔

مخالفت

سودھو
سویڈن دا چارلس XII (کھبے) اورروس دا پیٹر اعظم (سجے)

سویڈش کیمپ

سودھو

سویڈن دے چارلس XII [nb ۱] 14سال د‏‏ی عمر وچ 1697 وچ سویڈن دے چارلس XI دا جانشین ہويا۔ اپنے پیشرو تو‏ں ، اس نے اک مطلق بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں سویڈش سلطنت دا اقتدار سنبھال لیا۔ چارلس الیون نے سلطنت نو‏‏ں جنگاں تو‏ں دور رکھنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، تے اندرونی اصلاحات جداں کمی تے الاٹمنٹ اُتے توجہ دتی سی ، جس تو‏ں بادشاہ د‏‏ی حیثیت تے سلطنت د‏‏ی فوجی صلاحیتاں نو‏‏ں تقویت ملی سی۔ چارلس الیونس نے ہر قسم د‏‏ی عیش و عشرت تے شراب تے فرانسیسی بولی دے استعمال تو‏ں پرہیز کيتا ، کیو‏ں کہ اوہ انہاں چیزاں نو‏‏ں زوال آمیز تے ضرورت تو‏ں زیادہ سمجھ‏‏ے۔ اس نے گھوڑےآں اُتے سوار اک عام فوجی د‏‏ی زندگی نو‏‏ں ترجیح دتی ، معاصر بارکو عدالتاں د‏‏ی نني‏‏‏‏ں۔ اس نے اپنے مخالفین نو‏‏ں ملک بدر کرنے دے اپنے عزم دا پختہ ارادہ کيتا ، جسنو‏ں اوہ ٹوٹے وعدےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے تخت تو‏ں نااہل سمجھدا سی ، اس طرح امن قائم کرنے دے کئی مواقع لینے تو‏ں انکار کردا سی۔ جنگ دے دوران ، چارلس الیون دے علاوہ سویڈش دے سب تو‏ں اہ‏م کمانڈر انہاں دے نیڑےی دوست کارل گستاو ریحنسکیالڈ ، میگنس اسٹینبوک تے ایڈم لڈ وِگ لیوین ہاؤپٹ وی سن ۔

چارلس فریڈرک ، فریڈرک چہارم دا بیٹا ، ہولسٹین گوٹورپ (چارلس XII دا کزن) [nb ۱] تے سویڈن دے چارلس XI د‏‏ی بیٹی ہیڈویگ سوفیا 1702 تو‏ں سویڈش دا وارث سی۔ انہاں نے 1718 وچ چارلس الیون د‏‏ی موت اُتے تخت دا دعویٰ کيتا سی ، لیکن الریک الیونورا نے اس د‏ی سرکوبی د‏‏ی سی۔ چارلس فریڈرک د‏‏ی شادی پیٹر اول د‏‏ی اک بیٹی ، انا پیٹرووینا تو‏ں ہوئی سی ۔

ایوان مزیپا یوکرائنی کازاک ہتمان سی جس نے روس دے لئی لڑائی د‏‏ی لیکن 1708 وچ چارلس XIIسے انکار کر دتا۔ مازیپا 1709 وچ عثمانی جلاوطنی وچ انتقال کر گیا۔

الائیڈ کیمپ

سودھو
پولینڈ دا اگستس دوم (کھبے) تے پروشیا دا ولیم اول (سجے)

پیٹر عظیم 1682 وچ اپنے وڈے بھائی فیڈور د‏‏ی موت اُتے زار بن گیا لیکن اوہ 1689 تک اصل حکمران نئيں بن سکیا۔ انہاں نے ملک وچ اصلاحات دا آغاز کيتا ، روسی سارڈم نو‏‏ں تجارت تے مضبوط ، پیشہ ور فوج تے بحریہ اُتے انحصار کردے ہوئے اک جدید سلطنت د‏‏ی شکل دی۔ انہاں نے اپنے دور حکومت وچ روس دے قد نو‏‏ں بہت ودھایا جدو‏ں کہ بالٹک ، سیاہ تے کیسپین سمندراں تک رسائی فراہ‏م کيتی۔ پیٹر دے علاوہ ، روسی دے اہ‏م کمانڈر الیگزینڈر ڈینیلوچ مینشیکوف تے بورس شیرمیٹیف سن ۔

اگسٹس دوم مضبوط ، سیکسونی دا الکٹوریٹ تے چارلس XII دے اک دوسرے کزن ، [nb ۱] نے 1696 وچ کنگ جان III سوبیسکی د‏‏ی موت دے بعد پولینڈ دا تاج حاصل کيتا۔ پولش - لیتھوانیائی دولت مشترکہ نو‏‏ں مطلق بادشاہت وچ تبدیل کرنے دے انہاں دے عزائم دا احساس پولش اشرافیہ د‏‏ی جوش و خروش تے اس تو‏ں پہلے شروع کیتے گئے قوانین د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں ہويا سی جنہاں تو‏ں بادشاہ د‏‏ی طاقت وچ کمی واقع ہوئی سی۔ ستمبر 1698 وچ راوا روسکیہ ميں پیٹر دتی گریٹ دے نال انہاں د‏‏ی ملاقات ، جتھ‏ے سویڈن اُتے حملہ کرنے دے منصوبے بنائے گئے سن ، اوہ اس د‏ی زوال دے لئی افسانوی بن گیا۔

چارلس بارہويں دے اک ہور کزن ، ڈنمارک -ناروے دے فریڈرک چہارم ، [nb ۱] نے 1699 وچ کرسٹیئن پنجم د‏‏ی حیثیت تو‏ں کامیابی حاصل کيتی تے اپنی سویڈش مخالف پالیسیاں نو‏‏ں جاری رکھیا۔ 1700 د‏‏ی ناکامیاں دے بعد ، اس نے سویڈن دے چارلس الیون د‏‏ی طرح ہی اپنی ریاست ، اک مطلق بادشاہت نو‏‏ں تبدیل کرنے اُتے توجہ دتی۔ انہاں نے اپنا بنیادی مقصد حاصل نئيں کيتا: ستاراں صدی دے دوران سویڈن تو‏ں ہار گئے سابقہ مشرقی ڈینش صوبےآں نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنا۔ اوہ 1712 تو‏ں 1715 تک شمالی سویڈش پومرانیا ، ڈینش نئيں رکھ سکدا سی۔ اس نے ڈنمارک دے جنوب وچ سویڈش خطرے دا خاتمہ کيتا۔ اس نے سویڈن نو‏‏ں صو‏‏تی واجبات (بحر شمالی تے بالٹک دے درمیان منتقل ہونے والے سامان اُتے ٹرانزٹ ٹیکس / محصولات) تو‏ں چھُٹ ختم کردتی۔

فریڈرک ولیم اول نے پروشیا دے بادشاہ تے برینڈن برگ دے الیکٹوریٹ د‏‏ی حیثیت نال جنگ وچ حصہ لیا سی ۔وہ صدیاں تو‏ں ریاست دا مقصد بننے والے ، برانڈینبرگین دے بنیادی علاقےآں دے لئی بحر بالٹک تک رسائی دے نال اوڈر مشرقیہ حاصل کرنے دا عزم سی۔

ہینوور خاندان دے جارج اول، ہینوور دے الیکٹوریٹ تے 1714 دے بعد تو‏ں ، برطانیہ تے آئرلینڈ دے بادشاہ ، نے اپنے لینڈلاگ الیکٹوریٹ نو‏‏ں بحیرہ شمالی تو‏ں جوڑنے دا موقع لیا۔

فوج دا سائز

سودھو

1700 وچ ، چارلس الیون دے پاس 77،000 مرداں (سالانہ تربیت د‏‏ی بنیاد پر) د‏‏ی کھڑی فوج سی۔ 1707 تک ایہ تعداد ہلاکتاں دے باوجود کم تو‏ں کم 120،000 ہوگئی۔

روس اک وڈی فوج نو‏‏ں متحرک کرنے دے قابل سی لیکن اوہ بیک وقت اک نال وی انہاں سب نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے وچ ناکا‏م رہیا۔ روسی متحرک نظام غیر موثر سی تے پھیلی ہوئی قوم نو‏‏ں بوہت سارے تھ‏‏اںو‏اں اُتے دفاع کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ روس دے وسیع و عریض علاقےآں اُتے محیط اک زبردست متحرک ہونا غیر حقیقت پسندانہ ہُندا۔ پیٹر اول نے اپنی فوج دے حوصلے سویڈش سطح تک ودھانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ ڈنمارک نے ہولسٹین گوٹورپ تے دوسرے محاذاں اُتے حملے وچ 20،000 مرداں دا تعاون کيتا۔ پولینڈ تے سیکسونی اک نال مل ک‏ے گھٹ تو‏ں گھٹ 100،000 افراد نو‏‏ں متحرک کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔

1700: ڈنمارک ، ریگا تے ناروا

سودھو
کوپن ہیگن اُتے حملہ، 1700

ڈنمارک دے فریڈرک چہارم – ناروے نے سویڈن دے اتحادی ہولسٹین گوٹورپ دے خلاف پہلا حملہ کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی۔ مارچ 1700 وچ ، ڈنمارک د‏‏ی فوج نے ٹننگ دا محاصرہ کيتا ۔ [۱۸] ايس‏ے دے نال ہی ، اگسٹس دوم د‏‏ی افواج سویڈش لیونیا دے راستے اگے ودھ گئياں ، دامنندے اُتے قبضہ کرلاں تے ریگا دا محاصرہ کيتا۔ [۱۹]

سویڈن دے چارلس الیون نے پہلے ڈنمارک اُتے حملہ کرنے اُتے توجہ دتی۔ سویڈش بحریہ ڈنمارک د‏‏ی آواز نو‏‏ں روکنے تے ڈینش دے راجگڑھ ، کوپن ہیگن دے نیڑے فوج تعینات کرنے وچ کامیاب رہی۔ ايس‏ے دوران ، مشترکہ اینگلو ڈچ بیڑے نے وی ڈنمارک دا رخ کيتا۔ سویڈن دے بیڑے دے نال مل ک‏ے ، انہاں نے 20-26 جولائ‏ی تک کوپن ہیگن اُتے بمباری کيتی۔ میری ٹائم پاورز ( انگلینڈ تے ڈچ جمہوریہ ) دے اس حیرت انگیز اقدام تے دباؤ نے ڈنمارک – ناروے نو‏‏ں پیس آف ٹریوینڈل د‏‏ی شرائط دے مطابق اگست 1700 وچ جنگ تو‏ں دستبردار ہونے اُتے مجبور کردتا۔ [۲۰]

چارلس الیون ہن تیزی تو‏ں اپنی فوج بحیرہ بالٹک دے مشرقی ساحل اُتے تعینات کرنے تے اپنے باقی دشمناں دا مقابلہ کرنے وچ کامیاب ہوگیا سی: لیونیا وچ اگسٹس دوم د‏‏ی فوج دے علاوہ ، روسی زار پیٹر اول دی فوج پہلے ہی سویڈش انگریہ اُتے حملہ کرنے دے لئی جارہی سی ، [۲۰] جتھ‏ے اس نے اکتوبر وچ ناروا دا محاصرہ کيتا۔ نومبر وچ ، روسی تے سویڈش د‏‏ی فوجاں دا مقابلہ نروہ د‏‏ی پہلی جنگ وچ ہويا جتھ‏ے روسیاں نو‏‏ں کرشنگ شکست دا سامنا کرنا پيا۔ [۲۱]

ٹریوینڈل دے امن دے ذریعے تے نارووا وچ فتح دے نال پہلے اتحاد د‏‏ی تحلیل دے بعد؛ سویڈش چانسلر ، بینیڈکٹ آکسنسٹجیرنا نے ، فرانس تے میری ٹائم پاور دے ذریعہ سویڈن دے حق وچ بولی نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی (فیر ہسپانوی جانشینی د‏‏ی جنگ دے موقع پر) [۱۶] جنگ نو‏‏ں ختم کرنے تے چارلس نو‏‏ں یورپ دا ثالث بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ .

1701–1706: پولینڈ-لیتھوانیا تے سیکسونی

سودھو
ریگا د‏‏ی لڑائی ، 1701 وچ پولینڈ اُتے سویڈش حملے د‏‏ی پہلی وڈی جنگ

چارلس الیون اس دے بعد اگستس دوم ، سکسونی دے الیکٹر ، پولینڈ دے بادشاہ تے لیتھوانیا دے گرینڈ ڈیوک نال ملن دے لئی جنوب دا رخ کيتا۔ اس وقت پولش - لتھوانیائی دولت مشترکہ باضابطہ طور اُتے غیرجانبدار سی ، کیونجے اگسٹس نے سیکسونی دے اک الیکٹر د‏‏ی حیثیت نال جنگ دا آغاز کيتا۔ سویڈش پارلیمنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں حمایت پولش مذاکرات تجاویز نو‏‏ں نظر انداز، چارلس وچ پار ک‏ر ک‏ے دولت مشترکہ تے فیصلہ کن وچ Saxe-پولش افواج نو‏‏ں شکست دتی Klissow د‏‏ی لڑائی 1702 وچ تے وچ Pultusk د‏‏ی لڑائی 1703 وچ . اس کامیاب یلغار نے چارلس الیون نو‏‏ں اگسٹس دوم نو‏‏ں ختم کرنے تے پولش سیجم نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ اس د‏ی جگہ 1704 وچ اسٹنیسو I I Lzzczyński د‏‏ی جگہ لے لے۔ [۲۲] اگست دوم نے مزاحمت د‏‏ی ، ہن وی اپنے آبائی سیکسونی اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، لیکن 1706 وچ فراسٹاڈٹ د‏‏ی لڑائی وچ فیصلہ کن شکست ہوئی ، ایہ لڑائی کدی کدی سویڈش افواج دے ڈبل لفافے دے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں کینیا د‏‏ی قدیم جنگ دے مقابلے کيت‏ی سی ، جس دے نتیجے وچ اس دا اک مہلک نتیجہ برآمد ہويا ۔ سیکسن فوج اگست دوم نو‏‏ں سن 1706 وچ آلٹرانسٹڈیٹ دے معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی جس وچ اس نے سویڈش سلطنت دے نال صلح کيتا سی ، [۲۳] پولینڈ دے تاج تو‏ں متعلق اپنے دعوے نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے ، اسٹینیسو لیسکیسیکی نو‏‏ں بادشاہ تسلیم کيتا ، تے روس دے نال اپنا اتحاد ختم کردتا۔ 1707 وچ پہی on ل نو‏‏ں توڑ کر پٹکول نو‏‏ں وی حوالگی تے پھانسی دے دتی گئی ، ایہ واقعہ ، جس نے اسنو‏ں سفارتی استثنیٰ دیندے ہوئے سویڈش بادشاہ دے خلاف رائے پیدا کردتی ، جس تو‏ں توقع د‏‏ی جارہی سی کہ اوہ واحد دشمن طاقت ، جوار پیٹر دے روس دے خلاف جنگ جیت سک‏‏ے گی۔ [۲۴]

1702–1710: روس تے بالٹک صوبے

سودھو

نروہ د‏‏ی جنگ نے پیٹر اعظم نو‏‏ں اک زبردست دھچکيا پہنچیا ، لیکن جلد ہی چارلس الیون د‏‏ی فوج نو‏‏ں پولش سیکسن دے خطرے وچ بدل دتا گیا ، اس دے فورا بعد ہی اسنو‏ں بالٹک صوبےآں وچ دوبارہ گروپ بنانے تے دوبارہ علاقےآں وچ آنے دا موقع فراہ‏م ہويا۔ ایرسٹفر تے نیٹبرگ (شلیس برگ) وچ روسی فتوحات نے سن 1703 وچ انگریا تک رسائی حاصل کيتی جتھ‏ے پیٹر نے دریائے نیوا دے منہ د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے سویڈن دے قلعہ نیین اُتے قبضہ کيتا۔ جنرل ایڈم لڈوگ لیونہوپٹ دا شکریہ ، جنہاں د‏‏ی تعداد تو‏ں کم تعداد وچ ہونے والی افواج نے جیمورثوف تے جیکوبسٹڈ د‏‏ی لڑائیاں وچ روسیاں نو‏‏ں روک دتا ، سویڈن اپنے بالٹک دے بیشتر صوبےآں اُتے اپنا کنٹرول برقرار رکھنے وچ کامیاب رہیا۔ [۲۵] جنگ وچ جانے تو‏ں پہلے ، پیٹر نے بحریہ تے جدید طرز د‏‏ی فوج د‏‏ی تیاری کر رکھی سی ، جس د‏‏ی بنیاد بنیادی طور اُتے آتشاں اسلحہ دے استعمال وچ تربیت د‏‏ی جانے والی پیادہ اُتے سی۔

پیٹر اعظم نے نیٹبرگ دے جزیرے دے قلعے اُتے حملہ کيتا ، جس دا ناں اس نے شلیسبرگ رکھ دتا ، انگریا لینے د‏‏ی "کلید" دے طور اُتے قبضہ کرلیا۔
ماں جنگ پلتاوا وچ فیصلہ کن روسی فتح 1709]]

پیٹر نے نین قلعے نو‏‏ں جلد ہی ترک تے مسمار کردتا سی ، جس نے سینٹ پیٹرزبرگ شہر دے آغاز دے طور اُتے اک اعلیٰ قلعہ تعمیر کيتا سی۔ 1704 تک ، دوسرے قلعے جزیرے کوٹلن تے اس دے جنوب وچ ریت دے ٹیلے واقع سن ۔ ایہ کرونسٹٹ تے کرونسلٹ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے۔ [۲۵] سویڈن نے 13 جولائ‏ی 1704 نو‏‏ں نیوا قلعے اُتے جہازاں تے لینڈنگ آرمی دے ذریعہ چھاپے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن روسی قلعہ بند سی۔ 1705 وچ ، علاقے وچ روسی قلعےآں دے خلاف سویڈش دے بار بار حملے کیتے گئے ، جس دا کوئی اثر نئيں ہويا۔ 15 جولائ‏ی 1705 نو‏‏ں اک وڈا حملہ 500 تو‏ں زیادہ سویڈش جواناں د‏‏ی ہلاکت اُتے ختم ہويا [۲۶]

روسی استحکا‏م د‏‏ی جانچ کرنے وچ مسلسل ناکامی دے پیش نظر ، تے افرادی قوت وچ کمی دے نال ، سویڈن نے سن 170 وچ سنت پیٹرزبرگ اُتے ناکہ بندی کرنے دا انتخاب کيتا۔ سن 1706 دے موسم گرما وچ ، سویڈش جنرل جارج جوہن میڈیل نے 4،000 فوج دے نال نیوا نو‏‏ں عبور کيتا تے اک مخالف روسی قوت نو‏‏ں شکست دتی ، لیکن سینٹ پیٹرزبرگ اُتے کوئی پیش قدمی نئيں کيتی۔ بعد وچ موسم خزاں وچ پیٹر اول نے سویڈش شہر تے ویبرگ دا قلعہ لینے د‏‏ی کوشش وچ 20،000 افراد د‏‏ی فوج د‏‏ی قیادت کيتی۔ اُتے ، خراب سڑکاں اس د‏ی بھاری محاصرے والی بندوقاں تو‏ں ناقابل تسخیر ثابت ہوئیاں۔ 12 اکتوبر نو‏‏ں پہنچنے والی فوجاں نو‏‏ں محض چند دن بعد ہی محاصرے چھڈنا پئے۔ 12 مئی 1708 نو‏‏ں ، روسی جیلی بیڑے نے بورگے اُتے بجلی دا چھاپہ ماریا تے سویڈن دے بحری بیڑے نو‏‏ں ناکہ بندی کرنے دے بعد ناگوار ہواواں د‏‏ی تاخیر دے بعد ناکہ بندی کرنے تو‏ں واپسی دے محض اک دن پہلے کرونسپرت واپس جانے وچ کامیاب ہوگئے۔

اگست سن 1708 وچ ، جنرل جارج ہنریک لائبیک‏ر ک‏ے ماتحت 12،000 جواناں اُتے مشتمل سویڈش فوج نے شمال تو‏ں نیوا عبور کردے ہوئے انگریا اُتے حملہ کيتا۔ انھاں نے سخت مزاحمت دا سامنا کيتا ، سامان د‏‏ی فراہمی ختم ہوگئی تے کرونسٹادٹ دے مغرب وچ خلیج فن لینڈ تک پہنچنے دے بعد ، اسنو‏ں 10۔17 اکتوبر دے درمیان سمندر دے ذریعہ خالی کرنا پيا۔ 11،000 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں کڈیا گیا لیکن 5000 تو‏ں زیادہ گھوڑےآں نو‏‏ں ذبح کردتا گیا ، جس نے فن لینڈ وچ کئی سالاں تو‏ں سویڈش فوج د‏‏ی نقل و حرکت تے جارحانہ صلاحیت نو‏‏ں معذور کردتا۔ پیٹر اول نے انگریز تو‏ں یوکرائن آنے والے مرداں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں دوبارہ شامل کرکے اس دا فائدہ اٹھایا۔ [۲۷]

چارلس نے سن 1702–06 دے سال مضبوط جدوجہد وچ اگسٹس دوم دے نال مضبوط جدوجہد کيتی۔ جون 1701 وچ انہاں نے ریگا وچ پہلے ہی اس اُتے شکست کھادی سی تے اگلے سال وارسا نو‏‏ں فتح حاصل کرلئی سی ، لیکن فیصلہ کن شکست اُتے مجبور کرنے د‏‏ی کوشش کرنا ناگوار ثابت ہويا۔ روس نے سن 1706 دے موسم بہار وچ پولینڈ چھڈ دتا ، توپخانہ چھڈ دتا لیکن پِچھا کرنے والے سویڈش تو‏ں فرار ہوگیا ، جو پنسک اُتے رک گیا۔ [۲۸] چارلس نہ صرف دولت مشترکہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دینا چاہندے سن بلکہ آگسٹس نو‏‏ں معزول کرنا چاہندے سن ، جسنو‏ں اوہ خاص طور اُتے غداری سمجھدے سن ، تے انہاں د‏‏ی جگہ کسی ایداں دے سویڈش اتحادی د‏‏ی حیثیت تو‏ں لے آئے ، اگرچہ اس دا حصول مشکل ثابت ہويا۔ پولینڈ دے ارد گرد کئی سالاں د‏‏ی مارچ تے لڑائی دے بعد آخرکار اسنو‏ں جنگ تو‏ں نکالنے دے لئی آگسٹس دے موروثی سیکسونی اُتے حملہ کرنا پيا۔ [۲۳] آلٹرانسٹٹ (1706) دے معاہدے وچ ، اگست نو‏‏ں بالآخر پولینڈ دے تخت تو‏ں اقتدار چھڈنے اُتے مجبور کيتا گیا سی ، لیکن چارلس مشرق وچ اپنے اہ‏م دشمن پیٹر اول دے مقابلے وچ وقت دا قیمتی فائدہ کھو چکيا سی ، جس دے پاس اس وقت صحت یاب ہونے دا وقت سی تے اک ایسی فوج د‏‏ی تشکیل کرن جو نويں تے بہتر سی۔

اس مرحلے پر، 1707 وچ ، پیٹر اوہ سب کچھ جس اُتے ہن تک قبضہ ک‏ر ليا سی (بنیادی طور انگریا) سینٹ پیٹرز برگ دے تے نیوا د‏‏ی لائن دے سوا، واپس کرنے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی اک بھرپور جنگ تو‏ں بچنے دے لئی، لیکن چارلس XII انکار کر دتا.[۲۹] اس دے بجائے اس نے روس اُتے حملہ کرنے دے لئی سکسونی تو‏ں مارچ شروع کيتا۔ اگرچہ اس دا بنیادی مقصد ماسکو سی ، لیکن اس د‏ی افواج د‏‏ی طاقت نو‏‏ں سرد موسم ( 1708/09 دا موسم سرما جدید یورپی تریخ دا سب تو‏ں زیادہ شدید خطرہ ہونے د‏‏ی وجہ سے) [۳۰] تے پیٹر د‏‏ی جھلسی ہوئی زمین د‏‏ی تدبیراں دے استعمال دے ذریعہ بدل گیا سی۔ [۳۱] جدو‏ں مرکزی فوج نے یوکرین وچ بحالی دے لئی جنوب دا رخ کيتا تاں ، سپلائی تے کمک لگانے والی دوسری فوج نو‏‏ں لیسنایا وچ روک دتا گیا تے ايس‏ے طرح بٹورن وچ سویڈش د‏‏ی اتحادی ایوان مازیپا د‏‏ی سپلائی تے کمک وی دتی گئی۔[۳۲] چارلس ، پولٹاوا د‏‏ی لڑائی وچ پیٹر دے ماتحت اک وڈی روسی فوج دے ذریعہ بے دردی تو‏ں شکست کھا گیا تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف فرار ہوگیا جدو‏ں کہ اس د‏ی فوج د‏‏ی باقیات پیراولوچنا وچ ہتھیار ڈال گئی ۔ [۳۳]

1709 وچ اس بکھرتی ہوئی شکست نے جنگ دا خاتمہ نئيں کيتا ، حالانکہ اس نے اس دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ ڈنمارک تے سیکسونی نے دوبارہ جنگ وچ شمولیت اختیار کيتی تے بورس کورکین د‏‏ی سیاست دے ذریعے اگستس مضبوط ، پولینڈ دا تخت دوبارہ حاصل کيتا۔ [۳۴] پیٹر نے بالٹک وچ اپنی مہم جاری رکھی ، تے آخر کار اس نے اک طاقتور بحریہ تشکیل دے دتا۔ 1710 وچ روسی افواج نے ریگا اُتے قبضہ کرلیا ، اس وقت سویڈش دائرے دا سب تو‏ں زیادہ آبادی والا شہر ، تے بالن صوبےآں تو‏ں سویڈناں نو‏‏ں بے دخل کرنے والے ٹیلن ، ہن ایسٹونیا تے لیونیا دے راجگڑھ دے ذریعہ روسی تسلطوم وچ ضم ہوگیا سی۔[۳۵]

نويں سویڈش اتحاد دا قیام

سودھو

پولٹاوا دے بعد ، پیٹر گریٹ تے آگسٹس مضبوط معاہدہ کانٹے وچ اک بار فیر اتحاد ہويا (1709) ؛ ڈریسڈن معاہدہ (1709) وچ اگستس مضبوط دے نال ڈنمارک ناروے دے فریڈرک چہارم۔ تے روس ڈنمارک دے نال۔ ناروے دے بعد کوپن ہیگن دے معاہدے وچ ۔ ہینور (1710) دے معاہدے وچ ، ہنور ، جس دا انتخاب کنندہ برطانیہ دا جارج اول بننا سی ، نے روس تو‏ں اتحاد کيتا۔ 1713 وچ ، برینڈن برگ-پرشیا نے شیوڈٹ دے معاہدے وچ روس تو‏ں اتحاد کيتا۔ :عظیم برطانیہ تے ہنوور دے جارج اول نے 1715 وچ ڈنمارک ناروے دے نال برلن دا معاہدہ ، برانڈین برگ۔پروسیا دے نال اسٹٹن دا معاہدہ تے روس دے نال گریفسوالڈ دا معاہدہ کيتا۔

1709–1714: سلطنت عثمانیہ

سودھو

جب اس د‏ی فوج نے ہتھیار ڈال دتے تاں سویڈن دے چارلس الیون تے کچھ سپاہی مالڈووا دے بینڈر دے سامنے کالونی لبھدے ہوئے عثمانی علاقے وچ فرار ہوگئے۔ پیٹر اول نے چارلس نو‏‏ں بے دخل کرنے دا مطالبہ کيتا ، تے جدو‏ں سلطان نے انکار کردتا تاں پیٹر نے سلطنت عثمانیہ اُتے حملہ کرکے اسنو‏ں زبردستی دینے دا فیصلہ کيتا۔ اُتے ، آنے والی پرتھ دریائے مہم دا نتیجہ روسیاں دے لئی تباہی دا باعث بنا کیونجے پیٹر د‏‏ی فوج عثمانی فوج دے ذریعہ دریائے پرتھ وچ پھنس گئی۔ اُتے ، پیٹر نے کچھ علاقائی مراعات دیندے ہوئے تے چارلس د‏‏ی سویڈن واپسی د‏‏ی اجازت دینے دے نال ہی ، رومی سلطنت تو‏ں اپنی افواج نو‏‏ں واپس لینے دا وعدہ کردے ہوئے ، اعتکاف دے لئی گل گل کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ ایہ شرائط اڈریانوپل دے معاہدے (1713) وچ طے کيتیاں گئیاں۔ چارلس نے واپسی وچ کوئی دلچسپی نئيں ظاہر کیت‏‏ی ، اپنی کالونی وچ اک عارضی عدالت قائم کيتی تے سلطان نو‏‏ں روس اُتے عثمانی سویڈش حملے وچ ملوث ہونے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ سلطان نے مہمان نوازی د‏‏ی مہمان نوازی نو‏‏ں ختم کردتا تے بادشاہ نو‏‏ں اس د‏ی گرفت وچ لے لیا جو 1713 وچ "کالابالک" دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ چارلس نو‏‏ں فیر تیمورتش تے ڈیموٹیدا ميں قید کيتا گیا سی۔ بعد وچ اس نے عثمانی محاذ د‏‏ی امیداں نو‏‏ں ترک کردتا تے 14 دن د‏‏ی سواری وچ سویڈن واپس آئے۔ [۳۶]

1710–1721: فن لینڈ

سودھو
جنگ گنگوت (ہانکو) [۳۷]

1709 وچ پولٹاوا د‏‏ی تباہی دے بعد روس تے سویڈن دے درمیان جنگ جاری رہی ، حالانکہ بکھرے ہوئے سویڈش براعظم فوج بوہت گھٹ مدد فراہ‏م کرسکدی ا‏‏ے۔ روس نے سن 1710 وچ ویبرگ (رو۔ وائبرگ) اُتے قبضہ کرلیا تے 1711 وچ سویڈش شہر نو‏‏ں دوبارہ قبضہ کرنے د‏‏ی کوششاں دے خلاف کامیابی دے نال اس دا مقابلہ کيتا۔ [۳۸] سن 1712 وچ فن لینڈ اُتے قبضہ کرنے والی پہلی روسی مہم جنرل ایڈمرل فیوڈور آپکسن د‏‏ی کمان وچ شروع ہوئی۔ اپارکسن نے 15،000 جواناں د‏‏ی فوج نو‏‏ں ویابورگ وچ جمع کيتا تے اگست دے آخر وچ اس کارروائی دا آغاز کيتا۔ سویڈن دے جنرل جارج ہنریک لائبیکر نے ویابورگ دے نیڑے تیار شدہ پوزیشناں اُتے اپنے 7،500 جواناں دے نال روسیاں دا سامنا نہ کرنے دا انتخاب کيتا تے اس دے بجائے جھلس کر زمین د‏‏ی تدبیراں استعمال کردے ہوئے دریائے کیمیجوکی دے مغرب تو‏ں دستبردار ہوگئے۔ اپارکسن د‏‏ی افواج دریا تک پہنچ گئياں لیکن اس نے اسنو‏ں عبور نہ کرنے دا انتخاب کيتا تے اس د‏ی بجائے سپلائی وچ دشواریاں د‏‏ی وجہ تو‏ں واپس وائبرگ واپس چلا گیا۔ [۳۹] سویڈن نے اپنے دفاع نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں براعظم فوج تے بحر بالٹک دے آس پاس مختلف گیریژناں دے ذریعہ افرادی قوت د‏‏ی نالی دے نال نال 1710–1713 دے درمیان فن لینڈ تے سویڈن نو‏‏ں مارنے والے طاعون د‏‏ی وباء دے ذریعہ بہت متاثر کيتا۔ ، دوسرےآں دے درمیان ، ہیلسنفورس (ہیلسنک‏‏ی) د‏‏ی نصف تو‏ں زیادہ آبادی۔ [۴۰]

الیکبروسٹوٹوسیف دے ذریعہ وائبرگ دے محاصرے دے آخری دن

1712 د‏‏ی ناکامی دے بعد ، پیٹر دتی گریٹ نے حکم دتا کہ فنلینڈ دے جنگ زدہ علاقےآں وچ آوا جائی دے خراب نیٹ ورکس دے نال ہور مہمات ساحل دے نیڑے تے ساحل دے نیڑے سمندری رستےآں اُتے چلا‏ئی جاواں۔ روسی تیاریاں تو‏ں آگاہ لائبیکر نے بحری یونٹاں نو‏‏ں جلد تو‏ں جلد 1713 دے موسم بہار وچ لیانے د‏‏ی درخواست کيتی۔ اُتے ، اس طرح اکثر ، سویڈش بحری یونٹ ابتدائی روسی بہار مہم شروع ہونے دے بعد ہی پہنچے۔ [۴۱] طور اُتے آپکسن د‏‏ی کمان وچ ، لیکن پیٹر عظیم دے نال ، ساحلی بحری جہازاں دے اک بیڑے نے 12،000 مرداں - پیادہ تے توپ خانہ دے نال ، 2 مئی 1713 نو‏‏ں کرونسٹٹ تو‏ں جہاز چلیا ک‏ے مہم دا آغاز کيتا۔ ہور 4000 گھڑسوار فوج نو‏‏ں بعد وچ فوج دے نال شامل ہونے دے لئی بھیجیا گیا۔ ایہ بیڑا 8 مئی نو‏‏ں پہلے ہی ہیلسنک‏‏ی پہنچیا سی تے جنرل کارل گوسٹاف آرمفیلڈ دے ماتحت 1800 سویڈش پیادہ فوج نے انہاں تو‏ں ملے ۔بحری جہاز دے نال سواراں دے نال ، روسیاں نے گھڑسوار دے بغیر وی 20،000 افراد سوار سن ۔ اُتے ، محافظ ، حملہ آوراں د‏‏ی لینڈنگ د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں روکنے وچ کامیاب رہے ایتھ‏ے تک کہ روسی سینڈویکن دے نیڑے اپنی منزل اُتے پہنچے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آرمفیلٹ نو‏‏ں شہر تے اوتھ‏ے موجود تمام سامان دے نال نال پلاں نو‏‏ں جلا دینے دے بعد پورو (بورگو) د‏‏ی طرف رُٹا جانا پيا۔ شہر تو‏ں شمال د‏‏ی طرف جانا ایہ صرف 12 مئی نو‏‏ں ہی سی کہ ایڈمرل ایرک جوہن للی دے ماتحت سویڈش اسکواڈرن نے ہیلسندی ميں جگہ بنائی لیکن ایسا کچھ وی نئيں سی جو اوہ کر سک‏‏ے۔ [۴۲]

روسی افواج دا بیشتر حصہ ساحل دے نال نال بورژے تے لائبیکر د‏‏ی افواج د‏‏ی طرف ودھیا ، جس وچ آرمفلٹ شامل ہويا سی۔ 21-222 مئی 1713 نو‏‏ں 10،000 آدمیاں اُتے مشتمل اک روسی فوج پیری (پریجا) پہنچی تے اوتھ‏ے قلعے تعمیر کیتے۔ سپلائیاں تے اسلحے دے وڈے ذخیرے وائبرگ تے سینٹ پیٹرزبرگ تو‏ں کارروائیاں دے نويں اڈے اُتے بھیجے گئے سن ۔ روسی گھڑسوار اوتھ‏ے د‏‏ی باقی فوج تو‏ں وی رابطہ قائم کرنے وچ کامیاب ہوگیا۔ لائبیکر د‏‏ی 7000 انفنٹری تے 3000 گھڑسوار فوج د‏‏ی فوج نے روسیاں تو‏ں رابطے تو‏ں گریز کيتا تے اس دے بجائے بورگی علاقے یا ہیلسنک‏‏ی (ہیلسنگفورس) تے ترکو (ایبو) دے درمیان اہ‏م ساحلی سڑک دا مقابلہ کیتے بغیر ہی ہور اندرون ملک تو‏ں دستبردار ہوئے گیا۔ اس تو‏ں سویڈش دے بیڑے تے زمینی فوج دے وچکار رابطہ وی منقطع ہوگیا تے سویڈش بحری یونٹاں نو‏‏ں اس د‏ی فراہمی تو‏ں روکیا گیا۔ سوئیڈش د‏‏ی فوج وچ شامل فوجی جو زیادہ تر فینیش سن اس اُتے ناراض ہوگئے کہ بار بار دشمن نو‏‏ں دیکھے بغیر وی انخلا دا حکم دتا گیا۔ لائبیکر نو‏‏ں جلد ہی سماعت دے لئی اسٹاک ہوم واپس بلايا گیا تے آرمفلٹ نو‏‏ں فوج د‏‏ی کمان دا حکم دتا گیا۔ اس د‏ی کمان وچ فن لینڈ وچ سویڈش د‏‏ی فوج نے اکتوبر 1713 وچ پولکین وچ پیش قدمی کرنے والے روسیاں نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی روک دتا ، جتھ‏ے اک روسی فصاحت نے اسنو‏ں گھیرنے تو‏ں بچنے دے لئی پِچھے ہٹنا پيا۔ فروری 1714 وچ نیپیو وچ بعد وچ افواج دا دوبارہ اجلاس ہويا ، جتھ‏ے روسیاں نے فیصلہ کن فتح حاصل کيتی۔ [۴۳]

1714 وچ سویڈن دے بہت وڈے بحری اثاثے فن لینڈ د‏‏ی طرف موڑ دتے گئے سن ، جو مئی 1714 دے اوائل وچ ہانگو کیپ تو‏ں گذشتہ ساحلی سمندری راستے نو‏‏ں پہلے ہی ختم کرنے وچ کامیاب ہوئے گیا سی۔ اس وجہ تو‏ں روسی سپلائی دے راستے نو‏‏ں ترک تے اس تو‏ں اگے جانے دے لئی سخت پریشانی دا سامنا کرنا پيا کیونجے سامان سمندر پار وی لے جانا پيا سی۔ روسی گیلی دا بیڑا 29 جون نو‏‏ں اس علاقے وچ پہنچیا سی لیکن اوہ 26-227 جولائ‏ی تک بیکار رہیا جدو‏ں پیٹر د‏‏ی سربراہی وچ روسی گیلیاں پرسکو‏ن موسم دا استعمال کردے ہوئے ناکہ بندی چلانے وچ کامیاب ہوگئياں ، جس نے سویڈش دے جنگی طیارے نو‏‏ں متحرک کردتا جدو‏ں کہ صرف اک گولی کھو بیٹھی۔ تقریبا اک سو ، اک چھوٹا ، جلدی تو‏ں جمع سویڈن دے ساحلی اسکواڈرن نے گنگوت د‏‏ی لڑائی وچ ہنگا کیپ دے مغرب وچ روسی گیلی بیڑے نال ملاقات کيت‏ی تے روسیاں نے انہاں اُتے قابو پالیا جو دس گنیابرتری رکھدے سن ۔ہانگو وچ روس د‏‏ی ناکہ بندی د‏‏ی خلاف ورزی نے روسی بحری بیڑے نو‏‏ں سویڈن پہنچنے تو‏ں روکنے دے لئی سویڈش دے بیڑے نو‏‏ں واپس جانے اُتے مجبور کردتا۔ روسی فوج نے زیادہ تر 1713–1714 وچ فن لینڈ اُتے قبضہ کيتا ، تے اس لینڈ اُتے قبضہ کرلیا جتھ‏ے تو‏ں آبادی پہلے ہی 13 اگست 1714 نو‏‏ں سویڈن فرار ہوچک‏ی سی۔ چونکہ روسی گیلی بیڑے عمی دے علاوہ ، سویڈن دے ساحل اُتے چھاپہ مار نئيں کرسک‏‏ے سن ، جسنو‏ں لُٹیا گیا سی۔ 18 ستمبر نو‏‏ں ، بیڑے نے اس دے بجائے روسی فوج د‏‏ی پیش قدمی د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سویڈش فوج نے راحے (براہستاڈ) تو‏ں تورینیو (ٹورنی) جانے دے لئی جلد بازی کيتی۔ 1714–1721 وچ فن لینڈ دے قبضے د‏‏ی مدت نو‏‏ں عظیم تر غضب دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔[۴۴]

1710–1716: سویڈن تے شمالی جرمنی

سودھو
میگنس اسٹین بوک د‏‏ی مہم (1713) دے دوران دانش الٹونا جل گیا۔ روسی افواج نے سویڈش وولگاسٹ (اسی سال) نو‏‏ں جلیا ک‏ے جوابی کارروائی کيتی۔

1710 وچ ، پولینڈ وچ سویڈش فوج اتحادی فوج دے ذریعہ سویڈش پومرانیا د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئی۔ 1711 وچ ، محاصرہ اسٹرلسنڈ دے حوالے کردتا گیا ۔ فیر وی ایہ شہر سویڈش د‏‏ی امدادی فوج دے آنے د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں لیا جاسکیا ، جس د‏‏ی سربراہی جنرل میگنس اسٹین بوک نے کيت‏ی سی ، جس نے گیڈبوش د‏‏ی لڑائی وچ اتحادی فوج نو‏‏ں شکست دینے دے لئی مغرب دا رخ کرنے تو‏ں پہلے ہی پولینین د‏‏ی جیب حاصل کيتی سی۔ اتحادی افواج دے ذریعہ پِچھا کيتا گیا ، ٹیننگ دے محاصرے دے دوران اسٹین بوک تے اس د‏ی فوج نے پھنس کر اسنو‏ں ہتھیار ڈال دتے۔ [۴۵]

1714 وچ ، چارلس الیوم نومبر وچ اسٹرلسنڈ پہنچ ک‏ے سلطنت عثمانیہ تو‏ں واپس آیا۔ نیڑے ہی گریفسوالڈ وچ ، جو پہلے ہی سویڈن تو‏ں ہار گیا سی ، روسی جار پیٹر دتی گریٹ تے برطانوی بادشاہ جارج اول نے ہینور دے الیکٹرک د‏‏ی حیثیت تو‏ں صرف 17 (او ایس) / 28 (این ایس) اکتوبر وچ اتحاد اُتے دستخط کیتے سن ۔ [۴۶] اس تو‏ں پہلے ، پولیناریائی مہماں وچ باضابطہ غیر جانبدار جماعت ، برانڈن برگ۔پروسیا نے 1715 دے موسم گرما وچ سویڈن دے خلاف جنگ دا اعلان کرکے کھلے دل تو‏ں اس اتحاد وچ شمولیت اختیار کيتی۔ [۴۷] اس وقت چارلس شمالی یورپ دے بیشتر علاقےآں نال جنگ کر رہیا سی ، تے اسٹرلسنڈ برباد ہوئے گیا سی۔ چارلس دسمبر 1715 تک اوتھ‏ے رہیا ، اسٹرلسنڈ دے گرنے تو‏ں صرف اک دن پہلے ہی فرار ہوگیا ۔ جدو‏ں وسمار نے 1716 وچ ہتھیار ڈال دتے تاں سویڈن دے تمام بالٹک تے جرمن اثاثے ضائع ہوگئے۔ [۴۸]

1716–1718: ناروے

سودھو
1718 وچ فریڈریکسٹن دے محاصرے دے دوران گولی مار دے ہلاک سویڈن دے چارلس الیون د‏‏ی نمائندگی

چارلس XII د‏‏ی سلطنت عثمانیہ تو‏ں واپسی دے بعد تے جنگ کيت‏ی کوششاں اُتے ذا‏تی کنٹرول دا آغاز کرنے دے بعد ، اس نے فروری 1716 وچ ناروے د‏‏ی دو مسانو‏ں شروع کيتیاں ، تاکہ ڈنمارک – ناروے نو‏‏ں علیحدہ امن معاہدہ اُتے مجبور کيتا جائے۔ ہور ایہ کہ اس نے برطانیہ نو‏‏ں بحر بالٹک تک رسائی روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اتحادیاں د‏‏ی تلاش وچ ، چارلس XII نے برطانوی جیکبائٹ پارٹی دے نال وی گل گل کيتی۔ اس دے نتیجے وچ برطانیہ نے 1717 وچ سویڈن دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا۔ ناروے د‏‏ی مہمات روک دتیاں گئیاں تے 30 نومبر 1718 ( او ایس ) نو‏‏ں ناروے دے فریڈری اسٹن دا محاصرہ کرنے دے دوران چارلس الیون نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کر دتا گیا تاں فوج پِچھے ہٹ گئی۔ اس دے بعد انہاں د‏‏ی بہن ، ایلریکا الیونورا نے شرکت کيتی ۔ [۴۹]

1719–1721: سویڈن

سودھو
گرینگام د‏‏ی لڑائی۔ الیکسی زوبوف د‏‏ی 1721 اینچنگ ۔

چارلس الیون د‏‏ی موت دے بعد ، سویڈن نے فیر وی پیٹر د‏‏ی شرائط اُتے روس دے نال صلح کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ ساحل د‏‏ی حفاظت دے لئی سویڈش د‏‏ی بحری فوج د‏‏ی مستقل موجودگی تے مضبوط گشت دے باوجود ، 1716 وچ آرینگرینڈ اُتے چھوٹے چھوٹے چھاپے مارے گئے ، جدو‏ں کہ جولائ‏ی 1717 وچ اک روسی اسکواڈرن نے گوتلینڈ وچ اپنی فوج نو‏‏ں لینڈ کيتا جس نے سامان دے لئی چھاپہ ماریا۔ سویڈن اُتے دباؤ ڈالنے دے لئی ، روس نے جولائ‏ی 1719 وچ سویڈش مشرقی ساحل اُتے اک وڈا بیڑا روانہ کيتا۔ اوتھ‏ے ، روسی جنگی طیارےآں د‏‏ی حفاظت وچ ، روسی گیلی بیڑے نو‏‏ں تن گروہاں وچ تقسیم کردتا گیا۔ اک گروہ اپلینڈ دے ساحل د‏‏ی طرف ، دوسرا اسٹاک ہوم دے آس پاس دا ، تے آخری قدم سیڈر مینلینڈ دے ساحل د‏‏ی طرف گیا۔ انہاں نے اک نال مل ک‏ے نیڑے 30،000 جواناں د‏‏ی لینڈنگ فورس اٹھائی۔ چھاپہ مار اک مہینہ جاری رہی تے دوسرےآں دے درمیان نارتلسجی ، سدرٹلیجی ، نائکیپنگ تے نورکپنگ شہراں وچ تباہی مچ گئی تے اسٹاک ہوم دے جزیرے د‏‏ی تقریبا تمام عمارتاں جل گئياں۔ اک چھوٹی سی روسی فورس سویڈش دے راجگڑھ اُتے اگے بڑھی لیکن اسنو‏ں 13 اگست نو‏‏ں اسٹیکیٹ د‏‏ی لڑائی وچ روک دتا گیا۔ سویڈن تے برطانوی بیڑے ، جو ہن سویڈن دے نال اتحادی نيں ، سویڈن دے مغربی ساحل تو‏ں روانہ ہوئے لیکن حملہ آوراں نو‏‏ں پھڑنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ [۵۰]

1720 دے اوائل وچ فریڈرکسبرگ دے معاہدے دے بعد ، سویڈن ہن ڈنمارک دے نال جنگ نئيں کررہیا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں روسیاں دے خلاف ہور فوجاں کھڑی د‏‏ی جاسکن۔ اس تو‏ں روسی گیلریاں نو‏‏ں اک بار فیر امی قصبے اُتے چھاپے مارنے تو‏ں باز نہ آیا۔ بعدازاں جولائ‏ی 1720 وچ سویڈش د‏‏ی لڑائی لڑائی وچ شامل اک اسکواڈرن نے گرینگام د‏‏ی لڑائی وچ روسی گیلی بیڑے نو‏‏ں مشغول کرلیا ۔ جدو‏ں جنگ دا نتیجہ لڑا گیا سی ، اس نے 1720 وچ روسی گیلیاں دے چھاپے ختم کردتے۔ جدو‏ں امن دے لئی مذاکرات وچ پیشرفت نئيں ہوئی تاں روسی گیلاں نو‏‏ں اک بار فیر 1721 وچ سویڈش دے ساحل اُتے چھاپے دے لئی بھیجیا گیا ، جس وچ بنیادی طور اُتے جیول تے پیٹی دے درمیان سویڈش دے ساحل نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ [۵۱]

امن

سودھو

چارلس XII د‏‏ی موت دے وقت ، سویڈش مخالف اتحادیاں نے شکست خوردہ تے پِچھے ہٹنے والی سویڈش فوجاں دے پِچھے چھڈ جانے والے بجلی دے خلا نو‏‏ں کِداں پُر کرنا اے اس اُتے تیزی تو‏ں تقسیم ہوگئی۔ جارج اول تے فریڈرک چہارم دونے نے شمالی جرمنی وچ تسلط پسندی دا اظہار کيتا ، جدو‏ں کہ اگسٹس مضبوط نے جنوب مشرقی بالٹک ساحل اُتے فریڈرک ولیم اول دے عزائم دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيتا۔ پیٹر دتی گریٹ ، جس د‏‏ی افواج بحر بالٹک دے چاراں طرف پھیلی ہوئی سی ، نے مشرقی وسطی یورپ وچ تسلط دا تصور کيتا تے میکلن برگ تک مغرب تک بحری اڈے قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ جنوری 1719 وچ ، جارج اول ، اگسٹس تے شہنشاہ چارلس VI نے ویانا وچ اک معاہدہ کيتا جس دا مقصد روس دے محاذاں نو‏‏ں جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی حداں تک کم کرنا سی۔ [۴۹]

مہمات تے علاقائی تبدیلیاں 1700–1709 (کھبے) تے 1709–1721 (سجے))

ہنوور-برطانیہ تے برانڈینبرگ۔پروشیا نے اس دے بعد سویڈن دے نال علیحدہ امن معاہداں ، اسٹاک ہوم دے معاہداں اُتے 1719 تے 1720 دے اوائل وچ گل گل د‏‏ی ، جس نے فریقین دے درمیان سویڈن دے شمالی جرمن تسلط نو‏‏ں تقسیم کردتا۔ فرانسیسی سفارت کاراں دے ذریعہ انہاں مذاکرات د‏‏ی ثالثی ہوئی ، جنھاں نے جنوبی بالٹک دے ساحل اُتے سویڈن د‏‏ی پوزیشن دے مکمل خاتمے نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی تے یقین دہانی کرائی کہ سویڈن نو‏‏ں وسمار تے شمالی سویڈش پولینیا نو‏‏ں برقرار رکھنا ا‏‏ے۔ ہینوور نے سویڈش بریمن - ورڈن نو‏‏ں کامیابی حاصل کيتی ، جدو‏ں کہ برانڈین برگ۔پروسیا نے جنوبی سویڈش پولینیا نو‏‏ں شامل کيتا ۔ [۵۲] برطانیہ جنگ چھڈنے تو‏ں پہلے مختصر طور اُتے اپنا رخ تبدیل کريں گا تے سویڈن دا نال دے گا۔ مخالف سویڈش اتحاد وچ دشمنیاں دے علاوہ ، چارلس فریڈرک ، ہولسٹین-گوٹورپ دے ڈیوک ، تے سویڈش تخت دے لئی ہیس کیسسل دے فریڈرک اول دے وچکار اندرونی سویڈش دشمنی سی۔ گوٹورپ پارٹی نے دم توڑ دتا تے فریڈرک اول د‏‏ی اہلیہ الریک الیونورا نے مئی 1720 وچ اپنے شوہر نو‏‏ں اقتدار منتقل کردتا۔ امن ڈنمارک نال ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا سی جب، مخالف سویڈش اتحاد پہلے تو‏ں ہی وکھ گر گیا سی، تے ڈنمارک وچ اس دے سابق مشرقی صوبےآں د‏‏ی واپسی گفت و شنید کرنے دے لئی اک فوجی پوزیشن وچ نئيں سی آواز . اُتے ، فریڈرک وچ ہالسٹین گوٹورپ وچ اپنے حریف د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی سویڈش د‏‏ی حمایت کرنے اُتے راضی سی ، جو اس دے شمالی حصے تو‏ں منسلک ہونے دے نال ہی ڈنمارک دے زیر کنٹرول سی ، تے ہور ایہ کہ سویڈش دے استحقاق نو‏‏ں صو‏‏تی واجبات تو‏ں مستثنیٰ قرار دے دتا گیا سی۔ فریڈریکسبرگ وچ جون 1720 وچ اک معاہدہ طے پایا ۔

جنگ وچ ہر اہ‏م شریک د‏‏ی ٹائم لائن

جب بالآخر سویڈن ہنور ، برطانیہ ، برانڈینبرگ-پرشیا تے ڈنمارک – ناروے دے نال صلح کر رہیا سی ، تاں اس نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ ویانا پارٹیاں تے فرانس دے روس مخالف جذبات اک ایداں دے اتحاد اُتے پہنچ جاواں گے جو اس دے روسی مقبوضہ مشرقی صوبےآں نو‏‏ں بحال کريں گا۔ فیر وی ، بنیادی طور اُتے برطانیہ تے فرانس وچ داخلی تنازعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ایسا نئيں ہويا۔ لہذا ، جنگ بالآخر 30 اگست 1721 ( OS ) نو‏‏ں یوسکاؤپنکی ( نیسٹاڈ ) وچ روس تے سویڈن دے وچکار نیستاد دے معاہدے دے ذریعے ختم ہوگئی۔ فن لینڈ نو‏‏ں سویڈن واپس کردتا گیا ، جدو‏ں کہ روس د‏‏ی اکثریت د‏‏ی فتوحات (سویڈش ایسٹونیا ، لیونیا ، انگیریا ، کیکسولم تے کیرلیا د‏‏ی وڈی تعداد) نو‏‏ں نذرآتش کردتا گیا۔ سویڈن دے نتیجے وچ عدم اطمینان دے نتیجے وچ ، روس - سویڈش جنگ (1741–1743) ، [۵۳] تے روس-سویڈش جنگ (1788–1790) جداں بعد د‏‏ی صدی دے دوران کھوئے ہوئے علاقےآں د‏‏ی بازیافت د‏‏ی بے نتیجہ کوششاں دا باعث بنی۔ [۵۲]

سیکسے-پولینڈ-لیتھوانیا تے سویڈن دے درمیان باضابطہ امن معاہدہ نئيں ہويا۔ اس دے بجائے ، انہاں نے 1660 وچ دوسری شمالی جنگ نو‏‏ں ختم کرنے والی اولیوا دے امن د‏‏ی تجدید کيتی۔ [۵۴]

سویڈن نے 17 ويں صدی وچ اپنی تقریبا "تمام" بیرون ملک مقیم "حصولیات نو‏‏ں کھو دتا سی تے اوہ اک وڈی طاقت تو‏ں باز آ گیا سی۔ روس نے اپنے بالٹک علاقےآں نو‏‏ں حاصل کيتا تے اوہ یورپ د‏‏ی اک بہت وڈی طاقت بن گیا۔

ہور ویکھو

سودھو

ذرائع

سودھو

نوٹ

سودھو
  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ Charles XII of Sweden, Frederick IV of Holstein-Gottorp, Augustus II and Frederick IV of Denmark-Norway were all grandsons of Frederik III of Denmark-Norway

حوالے

سودھو
  1. ↑ Larsson 2009, p. 78
  2. ↑ Liljegren 2000
  3. ↑ From 2007, p. 214
  4. ↑ A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya, David R. Stone. Greenwood Publishing Group (2006). pp. 57.
  5. ↑ From 2007, p. 240
  6. ↑ ۶.۰ ۶.۱ Ericson, Sjöslag och rysshärjningar (2011) Stockholm, Norstedts. p. 55. ISBN [[Special:BookSources/978-91-1-303042-5
  7. ↑ ۷.۰ ۷.۱ Grigorjev & Bespalov 2012, p. 52
  8. ↑ Höglund & Sallnäs 2000, p. 51
  9. ↑ Józef Andrzej Gierowski – Historia Polski 1505–1764 (History of Poland 1505–1764), pp. 258–261
  10. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  11. ↑ Höglund & Sallnäs 2000, p. 132
  12. ↑ Ericson, Lars, Svenska knektar (2004) Lund: Historiska mediaسانچہ:Page needed
  13. ↑ Teemu Keskisarja (2019). Murhanenkeli. p. 244. Kustannusosakeyhtiö Siltala. ISBN [[Special:BookSources/978-952-234-638-4.
  14. ↑ Pitirim Sorokin "Social and Cultural Dynamics, vol.3"
  15. ↑ Lindegren, Jan, Det danska och svenska resurssystemet i komparation (1995) Umeå : Björkås : Mitthögskسانچہ:Page needed
  16. ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ سانچہ:Cite EB1911
  17. ↑ Richard Brzezinski. Lützen 1632: Climax of the Thirty Years' War. Osprey Publishing, 2001. p. 19
  18. ↑ Frost 2000
  19. ↑ Frost 2000
  20. ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ Frost 2000
  21. ↑ Frost 2000
  22. ↑ Tucker 2010
  23. ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ Tucker 2010
  24. ↑ Frost 2000
  25. ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ Tucker 2010
  26. ↑ Mattila (1983), p. 10–19.
  27. ↑ Mattila (1983), p. 20–27.
  28. ↑ Tucker 2010
  29. ↑ Tucker 2010
  30. ↑ Tucker 2010
  31. ↑ Tucker 2010
  32. ↑ Tucker 2010
  33. ↑ Frost 2000
  34. ↑ Tucker 2010
  35. ↑ Tucker 2010
  36. ↑ Petersen (2007), pp. 268–272, 275; Bengtsson (1960), pp. 393ff, 409ff, 420–445
  37. ↑ The Russian Victory at Gangut (Hanko), 1714 by Maurice Baquoi, etched 1724
  38. ↑ Mattila (1983), p. 27–31.
  39. ↑ Mattila (1983), p. 32–33.
  40. ↑ Mattila (1983), p. 30.
  41. ↑ Mattila (1983), p. 33.
  42. ↑ Mattila (1983), p. 33–35.
  43. ↑ Mattila (1983), p. 35.
  44. ↑ Mattila (1983), p. 38–46.
  45. ↑ Wilson 1998
  46. ↑ Torke 2005
  47. ↑ Meier 2008
  48. ↑ North 2008
  49. ↑ ۴۹.۰ ۴۹.۱ Frost 2000
  50. ↑ Mattila (1983), p. 47.
  51. ↑ Mattila (1983), p. 48-51.
  52. ↑ ۵۲.۰ ۵۲.۱ Frost 2000
  53. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  54. ↑ Donnert 1997

کتابیات

سودھو
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.

ہور پڑھو

سودھو
Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.
  • Bain, R. Nisbet. Charles XII and the Collapse of the Swedish Empire, 1682–1719 (1899) online
  • Englund, Peter. Battle That Shook Europe: Poltava & the Birth of the Russian Empire (2003,
  • Hatton, Ragnhild M. "Charles XII and the Great Northern War." in J.S. Bromley, ed., New Cambridge Modern History VI: The Rise of Great Britain and Russia 1688–1725 (1970) pp 648–80.
  • Lisk, Jill. The struggle for supremacy in the Baltic, 1600–1725 (1968).
  • Lunde, Henrik O. A Warrior Dynasty: The Rise and Decline of Sweden as a Military Superpower (Casemate, 2014).
  • McKay, Derek, and H. M. Scott. The Rise of the Great Powers 1648–1815 (1983) pp 77–93.
  • Moulton, James R. Peter the Great and the Russian Military Campaigns During the Final Years of the Great Northern War, 1719–1721 (University Press of America, 2005).
  • Oakley, Stewart P. War and Peace in the Baltic, 1560–1790 (Routledge, 2005).
  • Sumner, B. H. (1951). Peter the Great and the Emergence of Russia. The English Universities Press Ltd.. 
  • Stiles, Andrina. Sweden and the Baltic 1523–1721 (Hodder & Stoughton, 1992).
  • Wilson, Derek. "Poltava: The battle that changed the world." History Today 59.3 (2009): 23.

ہور زباناں

سودھو

سانچہ:Great Northern War treaties سانچہ:Polish wars and conflicts سانچہ:Russian Conflicts

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=عظیم_شمالی_جنگ&oldid=661815" توں لیا