عبدالکریم سروش

Abdolkarim Soroush (فارسی: اصل عبدالكريم سروش‎)
پیدائشی نام	(فرانسیسی وچ: Hossein Haj Faraj Dabbagh)
جم	16 دسمبر 1945 (79 سال)  تہران، ایران
وفات
شہریت	ایران
مذہب	اسلام ،  شیعہ
مذہب	اسلام ،  شیعہ
عملی زندگی
مادر علمی	تہران یونیورسٹی
پیشہ	فلسفی ،  لکھاری ،  استاد جامعہ
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  انگریزی
شعبۂ عمل	اسلامی فلسفہ ،  مذہب کا فلسفہ ،  سیاسی فلسفہ
ملازمت	ہارورڈ یونیورسٹی ،  جارج ٹاؤن یونیورسٹی
مؤثر	مولانا جلال ‌الدین محمد بلخی رومی ،  فضل‌الرحمن ملک
اعزازات
اراسموس اعزاز (۲۰۰۴)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی تے فارسی )

عبد الکریم سروش دا اصل ناں حسین حاج فرج دباغ اے۔ تاہم اوہ اپنے قلمی ناں توں معروف نیں۔ اوہ 1945ء وچ تہران وچ پیدا ہوئے۔ ہائی اسکول تک تعلیم حاصل کرنے دے بعد فارمیسی دے طالب علم بن گئے۔ بعد ازاں اوہ لندن چلے گئے تاکہ مزید تعلیم حاصل کر سکن تے جدید دنیا توں آشنا ہو سکن لندن گریجویٹ اسکول توں انہاں نے کیمسٹری دی تعلیم حاصل کیتی تے فیر چیلسیا یونیورسٹی دے شعبہ تریخ تے فلسفہ سائنس وچ داخلہ لے لیا۔ اگلے ساڈھے پنج برس انہاں نے اسے درس گاہ وچ گزارے۔ انہاں برساں وچ انہاں دے دیس ایران وچ شاہ تے عوام دے درمیان تصادم سنگین توں سنگین تر ہو رہیا سی۔ ایران توں لوگ بھج کے امریکا، برطانیہ سمیت کئی یورپی ملکاں دا رخ کرن لگے ۔

انقلاب دے بعد

انقلاب برپا ہویا تاں سروش واپس وطن پرتے تے انہاں نے اپنی پہلی کتاب ’’علم تے قدرو قمیت‘‘ شائع کیتی۔ اس دے بعد اوہ تہران وچ ٹیچر ٹریننگ کالج وچ اسلامک کلچر گروپ دے ڈائریکٹر تعینات ہو گئے۔ اس دوران تہران ہی وچ فلسفہ تے تریخ دے تعلیمی ادارے وی قائم کیتے۔

اگلے سال ملک بھر دیاں یونیورسٹیاں بند ہو گئیاں تے ایران دی انقلابی قیادت نے ثقافتی انقلاب دا اک ادارہ قائم کیتا۔ اس دی ست رکنی باڈی پروفیسر سروش وی شامل سن۔ سب ارکان دی تعیناتی براہ راست امام آیت اللہ خمینی نے کیتی سی۔ اس ادارے دے مقاصد وچ نیا نصاب تشکیل دینا سی۔ 1983 وچ انہاں دے ٹیچر ٹریننگ کالج دی انتظامیہ توں اختلافات ہو گئے انہاں نے اپنا تبادلہ اسٹی ٹیوٹ فار کلچرل ریسرچ وچ کروا لیا۔ اوہ ہن وی اسے ادارے دے نال بطور ریسرچ ممبر دے وابستہ نیں۔

علمی سرگرمیاں

90ء دی دہائی وچ انہاں نے ملکی سیاست اُتے تنقید شروع کر دتی۔ انہاں دی زیر ادارت شائع ہونے والے جریدے ’’کیان‘‘ وچ انہاں دے تنقیدی مضامین شائع ہوئے۔ 1998 وچ ایران دے سپریم لیڈر دے براہ راست حکم دے نتیجے وچ ایہ جریدہ بند ہو گیا۔ تاہم اس وقت پروفیسر سروش دے ہزاراں تقریراں دیاں آڈیو کیسٹس پورے ایران وچ پھیل چکیاں سن۔ اس وچ انہاں نے مختلف سیاسی، مذہبی تے ادبی مسائل اُتے بحث کیتی سی۔ کچھ ہی عرصہ گزریا کہ پروفیسر سروش نوں ریاستی ادارےآں ولوں نہ صرف ہراساں کرنے دا سلسلہ شروع ہو گیا بلکہ انہاں نوں ملازمت توں وی سبگدوش کر دتا گیا۔ انہاں توں حفاظتی گارڈز وی واپس لے لئے گئے۔ ایران دیاں مختلف یونیورسٹیاں وچ انہاں دے لیکچرز دا سلسلہ جاری سی تاہم ہن انصار حزب اللہ نامی اک تنظیم دے کارکناں نے انہاں دے لیکچرز دی تقاریب نوں الٹنا شروع کر دتا۔ بعد وچ ہر جمعرات دے روز ہونے والے انہاں دے لیکچرز اُتے وی پابندی عائد کر دتی گئی۔ انہاں نوںں ہدایات جاری کیتیاں گئیاں کہ اوہ اپنا کوئی مضمون شائع نہ کروان۔ کئی مرتبہ ایرانی اینٹلی جنس حکام نے انہاں نوں طلب کرکے انٹرویوز دے ناں اُتے انہاں نوں طویل ترین تفتیشی عمل توں گزاریا ۔ اک عرصہ تک انہاں اُتے سفر دی پابندی رہی۔ تے انہاں دا پاسپورٹ ضبط کر لیا گیا۔ بعد وچ انہاں اُتے ایہ پابندیاں ختم کر دیاں گئیاں۔

ہارورڈ یونیورسٹی وچ آمد

2000ء توں ہن تک پروفیسر سروش ہارورڈ یونیورسٹی وچ مولانا روم دی شاعری، اسلام تے جمہوریت، مطالعہ قرآن تے اسلامی قانون دا فلسفہ پڑھا رہے نیں۔ 2002،3 وچ پرنسٹن یونیورسٹی وچ فلسفہ اسلامی ریاسیت دی تعلیم دیندے رہے نیں۔ 2003،4 وچ برلن دی اک یونیورستی نال وی وزیٹنگ سکالر دے طور اُتے منسلک رہے۔ انہاں دونے جارج ٹاؤں یونیورسٹی واشنگٹن ڈی سی دے برکلے سنٹر فار ریلیجن پیس اینڈ ورلڈ افئیرز وچ وزٹنگ سکالر دے طور اُتے کام کر رہے نیں۔

نظریات

اصلاح پسند پروفیسر سروش بنیادی طور اُتے فلسفہ سائنس، فلسفہ مذہب ،مولانا روم دے نظام فلسفہ تے مختلف فلسفیاں دے درمیان تقابل وچ گہری دلچسپی رکھدے نیں۔ مولانا روم تے ایرانی صوفیا دی شاعری اُتے انہاں دی مہارت نوں عالمی شہرت حاصل اے۔ پروفیسر سروش دی سیاسی فکر ہابس تے امریکی آئین بنانے والوں توں ملدی جلدی اے۔ اوہ شخصی آزادی تے جمہوریت دے زبردست حامی نیں۔ انہاں نے مذہبی جمہوریت دے ناں نال اک نیا طرز فکر متعارف کرایا۔ انہاں دا کہنا اے کہ سیکولر جمہوریت وی ہُندی اے تے مذہبی جمہوریت وی۔ قدیم یونان توں ہن تک جمہوریت دی مختلف اقسام دیکھنے نوں ملدیاں نیں۔ انہاں دے نظریے دے بابت ایران دے دانشوراں دے حلقےاں وچ مسلسل بحث و مباحثہ ہو رہیا اے۔ پروفیسر سروش دا کہنا اے کہ اللہ تعالٰیٰ دی خوبصورت تے شاندار مخلوقات وچوں اک آزادی فکر و عمل وی اے۔ انہاں دا کہنا اے کہ سانوں پھل دی خوبصورتی دا احترام کردے ہوئے کنڈے نوں وی برداشت کرنا چاہیدا ۔