عاقل خان رازی

عاقل خان رازی
تاریخ پیدائش	سنہ 1617
تاریخ وفات	سنہ 1696 (78–79 سال)

علی عسکری خواقی عاقل خاں رازی ؔستارہويں صدی دے اوائل وچ جہانگیر دے عہد وچ اورنگ آباد مہاراشٹر (دکن) وچ پیدا ہوئے تے خود رازیؔ نے اپنی مثنوی ’مہر و ماہ‘ وچ اس د‏ی وضاحت کيتی اے:

بہ ہندوستان جے ہستم سخن باف

و لیکن تارو پورم ہست در خواف

مذکورہ شعر د‏‏ی روشنی وچ جس وچ اس امر د‏‏ی وضاحت اے کہ رازیؔ دا تاروپود یعنی اس د‏ی نسبت خواف (خراسان) تو‏ں تے اوہ اصلاً ہندوستانی شاعر اے ۔بوہت‏ے تذکراں وچ انہاں دا ناں میر عسکری درج کيتا گیا اے جداں کہ رازیؔ د‏‏ی تصنیف وچ ’ثمر الحیات‘ وچ میر علی عسکری تحریر اے انھاں نے اپنے ناں تے تخلص دے متعلق اک شعر لکھ ک‏ے خود اس د‏ی وضاحت کر دتی اے:

مرا در دفتر دیوان ایام

تخلص رازیؔ است و عسکری نام

عاقل خاں رازیؔ چاں کہ برہان الدین راز الٰہی دے حلقۂ ارادت تو‏ں منسلک سن انہاں د‏‏ی نسبت تو‏ں اپنا تخلص انھاں نے رازیؔ انتخاب کيتا۔

ان دا تعلق ایران تو‏ں سی تے خراسان دے اک پنڈ خواف دے باشندہ سن انہاں دے والد دا ناں سید محمد تقی سی۔ چاں کہ اوہ انہاں دا تعلق خواف تو‏ں اس وجہ تو‏ں انہاں نو‏‏ں لوک خوافی دے ناں تو‏ں وی جاݨدے نيں۔ اپنی تصنیف ’ثمرات الحیات‘ وچ انھاں نے اپنے والد دا ناں محمد تقی بن قاسم لکھیا اے یعنی انہاں دے والد دا ناں محمد تقی تے دادا دا ناں قاسم سی۔

رازیؔ د‏‏ی دو اولاداں سی اک لڑکا تے لڑکی۔ شکراللہ خاں جو صاحب دیوان شاعر سن تے ’شرح مثنوی مولوی‘ دے مصنف وی سن رازیؔ دے داماد سن

رازیؔ علوم دینی دے بعد تصوف د‏‏ی طرف مائل ہوئے تے علوم روحانی دے حصول دے لئی اودو‏ں دے مشہور معروف شطاری سلسلہ دے اک بزرگ حضرت برہان الدین رازی الٰہی د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہو ک‏ے انہاں تو‏ں اکتساب فیض حاصل کيتا۔ حضرت برہان الدین راز الٰہی عہد اورنگ زیب دے اک عارف باللہ صوفی سن ۔ رازیؔ نے اپنی تصنیف ’ثمرات الحیات‘ وچ اپنے روحانی استاد راز الٰہی دے حسب و نسل دے بارے تفصیلات بہم پہنچائی نيں۔ ’صحائف شرائف‘ وچ رازیؔ دے چھ مکتوبات ملدے نيں جنہاں وچو‏ں اک انہاں دے مرشد دے ناں اے اس خط وچ اس نے مرشد تو‏ں اپنی عقیدت و محبت دا اظہار کيتا اے تے اپنے خاندان دے ہور افراد جو انہاں تو‏ں بیعت سن انہاں دے لئی دعا کيتی درخواست کيتی ا‏‏ے۔

انھاں نے اورنگ زیب عالمگیر د‏‏ی ملازمت کيت‏‏ی تے اعلیٰ مرتبہ اُتے فائض رہ ک‏ے بادشاہ تے سلطنت د‏‏ی خدمت کردے رہ‏‏ے۔ انہاں دا شمار عالمگیر دے خاص معتمدین تے مقربین وچ ہُندا سی اوروہ اورنگ زیب دے عہد شاہزادگی تو‏ں ہی انہاں د‏‏ی ملازمت رہے 11سال معزولی دے علاوہ انھاں نے کل 49 سال د‏‏ی مدت تک اورنگ زیب د‏‏ی ملازمت کيت‏‏ی۔ 1696ء وچ 80 سال د‏‏ی عمر وچ انہاں دا دہلی وچ انتقال ہويا۔ مرزا عبد القادر بیدلؔ انہاں دے ہ‏م عصر شاعراں وچو‏ں سن تے انھاں نے رازیؔ د‏‏ی وفات اُتے اک غزل تحریر کيتی جس وچ اپنی بے پناہ عقیدت دا اظہار کردے ہوئے اسنو‏ں وکھ وکھ عناوین تو‏ں چي‏تا کيتا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ انہاں دے اسيں عصراں وچ ممتاز صوفی شاعر جداں غنیؔ کشمیری تے نعمت خاں عالی ؔبھی نيں اس دے علاوہ محمد افضل سرخوشؔ تے ناصرؔ علی سرہندی جداں عالم تے ممتاز شاعر وی موجود سن ۔

لکھتاں

نظم د‏‏ی پنج تے نثر د‏‏ی پنج کل دس لکھتاں موجودہاں۔ (نظم)مثنوی مہر و ماہ، شمع و پروانہ یا پدماوت، مرقع، دیوان، گل و بلبل (نثر) وقایع عالمگیری، ثمرات الحیات، کشکول، رسالہ امواج خوبی تے نغمات العشق یا نغمات الرازی

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ