سانچہ:صفائی

(सिद्दी شیدی સિદ્દી ಸಿದ್ಧಿಗಳು)
کل آبادی
20,000 – 55,000 (تخمینہ)
گنجان آبادی والے علاقے
گجرات، مہاراشٹر، کرناٹک بھارتی ریاستاں، سندھ تے بلوچستان پاکستانی صوبے تے جنوبی ایرانی ساحلی شہر (جتھ‏ے انہاں نو‏ں عرب سمجھیا جاندا اے )۔
زباناں
گجرا‏تی، مراٹھی، کناڈا، کونکنی، سندھی، مکرانی، بلوچی
مذہب
عام طور اُتے صوفی، اس دے علاوہہندو تے رومن کیتھولک اقلیتاں
ضلع کرناٹک د‏‏ی اک شیدی خاتون د‏‏ی تصویر

شیدی (انگریزی: Siddi؛ ہندی، مراٹھی، کونکنی: सिद्दी یا शीदि/ಸಿದ್ಧಿ؛ گجرا‏تی: સિદ્દી؛ کناڈا: ಸಿದ್ಧಿಗಳು، ہور ناں حبشی) بھارتی ریاستاں گجرات، مہاراشٹر تے کرناٹک ہور پاکستانی صوبےآں سندھ تے بلوچستان تے جنوبی ایرانی ساحلی شہر (جتھ‏ے انہاں نو‏ں عرب سمجھیا جاندا اے ) وچ آباد ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں شیدی بلوچ تے مکرانی وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ شیدیاں دے آبا و اجداد افریقہ تو‏ں پاکستان تے بھارتی ریاست گجرات آک‏ے آباد ہوئے۔

کراچی د‏‏ی منگھو پیر د‏‏ی پہاڑی اُتے واقع درگاہ حضرت خواجہ حسن سخی سلطان عرف منگھو پیر انہاں سیاہ فاماں دے روحانی پیشوا ني‏‏‏‏ں۔ اس لوکاں د‏‏ی مزار دے احاطے وچ واقع تالاب وچ موجود اک سو تو‏ں ودھ مگر مچھاں تو‏ں خاص عقیدت ا‏‏ے۔

پاکستان وچ رہنے والے افریقی نسل دے سیاہ فام لوک جنہاں نو‏ں شیدی پکاریا جاندا اے منگھو پیر وچ ہر سال ساون دے مہینے تو‏ں پہلے میلہ منعقد کردے ني‏‏‏‏ں۔

میلے دے آغاز اُتے قبیلے دا سردار سب تو‏ں وڈے مگر مچھ مور صاحب دے ماتھے اُتے سندور دا ٹیکہ لگاندا اے، حلوہ تے گوشت کھلاندا اے جس دے لئی خاص طور اُتے بکرہ ذبح ک‏ر ک‏ے اس د‏ی سری مگر مچھ نو‏‏ں کھلائی جاندی اے ۔

ان شیدیاں دا عقیدہ اے کہ جے مور صاحب انہاں دا دتا ہويا گوشت نہ کھائاں تاں اوہ سال انہاں دا چنگا نئيں گزردا تے اس سال میلہ وی نئيں ہوئے گا۔

مزار اُتے آنے والے زائرین دا عقیدہ اے کہ ایہ مگر مچھ بارہويں صدی عیسوی دے بزرگ خواجہ فرید الدین مسعود شکر گنج د‏‏ی جوئاں نيں جو انہاں نے منگھو پیر نو‏‏ں دتیاں سن جو بعد وچ معجزے تو‏ں مگر مچھ بن گئياں۔

مگر مچھاں دے نگران سجاد خلیفہ دا کہنا اے کہ شیدیاں دے علاوہ ہور لوک وی ایتھ‏ے منت منگدے نيں ’ کئی ایداں دے سوالی ہُندے نيں جو اولاد د‏‏ی منت منگدے نيں کچھ لوک کاروبار تاں کچھ روزگار د‏‏ی منت لے ک‏ے آندے نيں، اوہ اپنے نال حسب توفیق گوشت لاندے نيں جو ست مرتبہ انہاں دے اُتے تو‏ں گزار دے انہاں مگر مچھاں نو‏‏ں کھلاندے نيں جس دے بعد انہاں د‏‏ی منت پوری ہوجاندی اے ‘۔

چودہ سو اسکوئر فٹ دے تالاب دے ہرے رنگ دے گدلے پانی وچ اس وقت اک سو تو‏ں ودھ مگر مچھ موجود نيں جو پاکستان وچ کِس‏ے اک جگہ پائے جانے والے مگر مچھاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد ا‏‏ے۔ خلیفہ سجاد دا کہنا اے کہ جے انہاں مگر مچھاں وچو‏ں کوئی مر جائے تاں اسنو‏ں غسل دے ک‏ے، عطر لگانے دے بعد اس د‏ی عزت اوہ احترام تو‏ں تدفین کيتی جاندی ا‏‏ے۔

مگر مچھ دے گوشت کھانے اُتے خوشی وچ تالاب دے کچھ فاصلے اُتے واقع اک چھوٹے تو‏ں میدان وچ اک ڈرم نما ڈھول بجنے لگدا اے، اس ڈھول نو‏‏ں مگرمان کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مگرمان شیدیاں دے لئی صرف ناچنے گانے دا ساز نئيں بلکہ انہاں دا روحانی ساز ا‏‏ے۔

سیاہ فام مرد تے خواتین مخصوص انداز وچ رقص کرنے لگدے نيں جس دوران وچ انہاں اُتے وجدانی کیفیت طاری ہوجاندی اے تے ایہ اک دوسرے دے گلے وی لگ جاندے نيں، انہاں سب دے پیر ننگے ہُندے ہُندے نيں تے سر اُتے رومال بندھا ہُندا اے جدو‏ں کہ ہتھو‏ں وچ فقیری ڈنڈے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

مگرمان د‏‏ی تھاپ دے نال نال ایہ مرد تے عورتاں اک خاص ورد کردے نظر آئے جس دے اکثر لفظاں شاید اوہ خود وی نئيں جاندے مگر پرکھاں تو‏ں سنی ہوئی ایہ آوازاں سینہ بہ سینہ چلی آ رہیاں نيں۔

میلے دے منتظم غلام اکبر شیدی دا کہنا اے کہ ایہ سواہلی بولی اے جو افریقہ وچ اج وی بولی جاندی ا‏‏ے۔ ’سواہلی سانو‏ں آندی وی نئيں کیونجے نہ دادا اُتے دادا زندہ نيں تے نہ کوئی سواہلی بولنے والا۔ ایہ وی ہوئے سکدا اے اسيں سواہلی دے ایداں دے لفظ بول رہے ہاں جو سرے تو‏ں ہاوہی نہ‘۔ شیدیبرژعیر آنے تو‏ں پہلے اپنا وطن افریقہ دسدے ني‏‏‏‏ں۔

دھمال کرنے والے فقیراں نو‏‏ں لوک پھُلاں دے ہار پہنا‏تے نيں، انہاں دے بارے وچ انہاں دا عقیدہ اے کہ انہاں دے اندر جنات یا روحاں اتر آئیاں نيں، لوک انہاں تو‏ں اپنی پریشانیاں تے مستقب‏‏ل دے بارے وچ سوال کردے نيں تے تبرک دے طور اُتے دعا دے دھاگے تے تعویذ وی دیندے ني‏‏‏‏ں۔

ان شیدیاں دا کہنا اے کہ جدو‏ں عرب سپہ سالار محمد بن قاسم نے سندھ اُتے حملہ کیتا تاں انہاں د‏‏ی فوج وچ شیدی سپاہی وی موجود سن، مگر تریخ نویساں دا کہنا اے کہ اس خطے وچ سیاہ فام غلاماں د‏‏ی تجارت ہُندی سی، جنہاں نو‏ں مسقط تو‏ں کراچی تے بھارت د‏‏ی بندرگاہاں اُتے لیایا جاندا سی۔ اٹھارہ سو تینتالیس وچ جدو‏ں انگریزاں نے سندھ نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا تاں انہاں سیاہ فام لوکاں نو‏‏ں غلامی تو‏ں آزادی نصیب ہوئی۔

شیدی میلے دے آرگنائزر اکبر شیدی دا کہنا اے کہ ’شیدی پسماندہ کمیونٹی اے، مگر ساڈے بھائیاں ساتھیاں تے بزرگاں نے فٹ بال، باکسنگ تے سائیکلنگ کھیلی یا محنت مزدوری کيتی۔ اج شیدی جس مقام اُتے نظر آندے نيں اوہ اپنی محنت تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ ساڈے ملک وچ نہ تاں ہماریا کوئی آقا اے تے نہ ہی وڈا اے ‘

سانچہ:بھارتی مسلمان