شجرہ ملعونہ
شَجَرہ مَلْعونہ اک قرآنی تعبیر اے جس دے معنی لعنت شدہ درخت دے نيں۔ ایہ تعبیر قرآن وچ اک دفعہ آئی اے تے مفسرین دی مطابق خدا نے اس درخت نوں پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نوں دکھایا سی تے اسنوں لوکاں دے لئی فتنہ، امتحان تے تہدید قرار دتا اے۔ تفسیری منابع وچ زَقّوم، بنی امیہ، یہودیت تے طاغوت نوں اس دے مصادیق وچ شمار کيتا گیا اے۔
شجرہ ملعونہ دی اصطلاح
سودھو"شجرہ ملعونہ" دی تعبیر سورہ اسرا دی آیت نمبر 60: "...ما جَعَلْنَا الرُّؤْیا الَّتِی أَرَیناک إِلَّا فِتْنَۃً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَۃَ الْمَلْعُونَۃَ فِی الْقُرْآنِ..." (ترجمہ: … تے جو منظر اساں آپ نوں دکھایا سی۔ اسنوں تے اس درخت نوں جس اُتے قرآن وچ لعنت کيتی گئی اے، اساں لوکاں دے لئی آزمائش دا ذریعہ بنایا اے …)[؟–؟]
طبرسی شجرہ ملعونہ نوں بیان کرنے دا مقصد خدا دے امتحانات تے آزمائشاں دی چيتا آوری قرار دیندے نيں۔[1] علامہ طباطبائی اس گل دی معتقد نيں کہ اس آیت وچ بھَو دا پہلو وی نہفتہ اے ؛ یعنی خدا نے شجرہ ملعونہ دے ذریعے لوکاں نوں ڈرایا اے۔[2]
مصادیق
سودھوشیعہ تے اہل مفسرین نے شجرہ ملعونہ دے لئی وکھ وکھ مصادیق بیان کيتے نيں:
درخت زَقّوم
سودھومقالهٔ اصلی: زقوم
اکثر شیعہ تے اہل سنت مفسرین شجرہ ملعونہ توں درخت زقوم مراد لیندے نيں۔[3] زقوم جہنم دے آخری درجے وچ اک درخت دا ناں اے [4] تے مجرمین تے گناہگاراں نوں اس دا پھل کھلایا جائے گا۔[5]
بنی امیہ
سودھوبعض شیعہ مفسرین نے شجرہ ملعونہ سی بنی امیہ مراد لئے نيں۔[6] علامہ طباطبائی کہندے نيں: اس آیت وچ رؤیا توں مراد اوہ خواب اے جو پیغمبر اسلامؐ نے بنی امیہ دے بارے وچ دیکھیا سی جس وچ خدا نے بنی امیہ دے بعض اعمال توں پیغمبر خدا نوں آگاہ کيتا سی۔[7] بعض اہل سنت مفسرین ہور اک حدیث توں استناد کردے ہوئے بنی امیہ نوں شجرہ ملعونہ دا مصداق قرار دیندے نيں؛[8] البتہ انہاں وچوں بعض نے اس حدیث نوں ضعیف قرار دتا اے۔[9]
احادیث وچ وی بنی امیہ نوں شجرہ ملعونہ دے مصداق دے طور اُتے معرفی کيتا گیا اے۔[10] تفسیر قمی وچ منقول اک حدیث دے آیا اے کہ ایہ آیہ اودوں نازل ہوئی جدوں پیغمبر اسلامؐ نے خواب وچ انسان نما بندراں نوں دیکھیا جو آپ دے منبر اُتے چڑھ رہے سن ۔ اک حدیث وچ بنی امیہ نوں اس دا مصداق قرار دتا گیا اے۔[11] ایہ حدیث مختصر اختلاف دے نال بعض اہل سنت منابع وچ وی نقل ہوئی اے۔[12]
امام حسنؑ نے اک حدیث وچ سورہ اِسراء دی آیت نمبر 60 دی طرف اشارہ کردے ہوئی مروان بن حكم توں مخالف ہو کے فرمایا: خدا نے تم، تواڈے والد، تواڈا خاندان، تواڈی اولاد تے ہر اوہ شخص جو قیامت تک تواڈے والد دی نسل توں اس دنیا وچ آئے گا نوں رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی زبان مبارک توں مورد لعن قرار دتا اے۔[13]
یہودیت،[14] مشرکین تے طاغوت[15] نوں شجرہ ملعونہ دے ہور مصادیق وچ شمار کيتا گیا اے ۔