سینا خاندان

Sena Empire
CE 1070–CE 1230
Map of the Sena Empire.
دار الحکومت	Gauda, Bikrampur, Nabءwip, Lakhnauti, Vijaynagar
عام زباناں	Sanskrit
مذہب	Hinduism (Vedic Hinduism, Shaivism, Tantra, and Vaishnavism)
حکومت	Monarchy
تاریخی دور	Middle Kingdoms of India
• قیام	CE 1070
• موقوفی نطام	CE 1230
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Pala Empire Varman Dynasty (Bengal) Samatata Deva dynasty Khalji dynasty of Bengal

سینا خاندان برصغیر پاک و ہند اُتے قرون وسطی دے ابتدائی دور وچ اک ہندو خاندان سی ، جس نے ۱۱واں تے ۱۲واں صدیاں تک بنگال تو‏ں حکومت کیت‏‏ی۔ اس سلطنت نے اپنے عروج اُتے برصغیر پاک و ہند دے شمال مشرقی علاقے دا بیشتر حصہ ڈھک لیا۔ سینا خاندان دے حکمراناں نے اپنی اصل دا پتہ کرناٹک دے جنوبی ہندوستانی علاقے وچ پایا۔

اس خاندان دا بانی سمندا سینا سی۔ اس دے بعد ہیمندا سینا آیا جس نے اقتدار اُتے قبضہ کيتا تے ۱۰۹۵ عیسوی وچ اپنے آپ نو‏‏ں بادشاہ بنا لیا۔ اس دے جانشین وجے سینا (1096 ء تو‏ں 1159 ء تک حکومت کیت‏‏ی) نے خاندان د‏‏ی بنیاد ڈالنے وچ مدد کيت‏ی، تے اس دا غیر معمولی طور اُتے طویل دور حکومت ۶۰ سال تو‏ں زیادہ رہیا۔ بللا سینا نے پال تو‏ں گوڑ نو‏‏ں فتح کیا، بنگال ڈیلٹا دا حکمران بنا، تے نادیہ نو‏‏ں وی راجگڑھ بنایا۔ باللہ سینا نے مغربی چلوکیہ سلطنت د‏‏ی شہزادی رام دیوی نال شادی کيتی جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ سینا دے حکمراناں نے جنوبی ہندوستان دے نال قریبی سماجی رابطہ برقرار رکھیا۔ لکشمنا سینا نے ۱۱۷۹ وچ بللا سینا د‏‏ی جگہ لی، تقریباً ۲۰ سال تک بنگال اُتے حکومت کیت‏‏ی، تے سینا د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں اڈیشہ ، بہار تے غالباً وارانسی تک پھیلا دتا۔ ۱۲۰۳-۱۲۰۴ عیسوی وچ ، غوری سلطنت دے ماتحت اک جرنیل بختیار خلجی نے راجگڑھ نادیہ اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے قبضہ ک‏ر ليا۔

اصل

دیوپارہ پراشتی نے سینا خاندان دے بانی سمانتھا سینا نو‏‏ں کرناٹک تو‏ں اک مہاجر برہماکستریہ دے طور اُتے بیان کيتا۔ 'برہما-کشتری' د‏‏ی صفت تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سینا ذات دے لحاظ تو‏ں برہمن سن جنہاں نے ہتھیاراں دا پیشہ اختیار کيتا تے کھشتری بن گئے۔ مورخ پی این چوپڑ‏ا دے مطابق سینا دے بادشاہ وی شاید بیدتا سن ۔

سینا پالاں د‏‏ی خدمت وچ سامندا دے طور اُتے رادھا وچ داخل ہوئے، غالباً سمندا سینا دے تحت۔ پالاں دے زوال دے نال، وجئے سینا دے دور حکومت دے اختتام تک انہاں دے علاقے وچ ونگا تے وریندر دا اک حصہ شام‏ل ہونے دے لئی پھیل گیا۔ پالاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے معزول کر دتا گیا، تے انہاں دے پورے علاقے نو‏‏ں ۱۶۶۵ دے کچھ عرصے بعد الحاق ک‏ر ليا گیا

شلالیھ

فرید پور ضلع دے عادل پور یا ایڈل پور پرگنہ وچ ۱۸۳۸ عیسوی وچ اک تانبے دا تختہ ملیا سی تے اسنو‏ں ایشیاٹک سوسائٹی آف بنگال نے حاصل کيتا سی، لیکن ہن ایہ تانبے مجموعہ تو‏ں غائب ا‏‏ے۔ تانبے دا اک اکاؤنٹ ڈکا ریویو تے ایپی گرافک انڈیکا وچ شائع ہويا سی۔ تانبے دا نوشتہ سنسکرت وچ تے گنڈا حروف وچ لکھیا گیا اے، تے تریخ ۱۱۳۶ سموال ، یا ۱۰۷۹ عیسوی دا تیسرا جیاسٹھ اے، ایشیاٹک سوسائٹی د‏‏ی جنوری ۱۸۳۸ د‏‏ی کارروائی وچ ، تانبے دے اک بیان وچ کہیا گیا اے کہ تیسرے سال وچ اک برہمن نو‏‏ں تن پنڈ دتے گئے سن ۔ کیشوا سینا دے ایہ گرانٹ زمیندار دے حقوق دے نال دتی گئی سی، جس وچ چندر بھنڈاس یا سندربن ، جنگل وچ رہنے والے قبیلے نو‏‏ں سزا دینے دا اختیار شام‏ل ا‏‏ے۔ ایہ زمین کمارتالکا منڈلا دے لیلیا پنڈ وچ دتی گئی سی، جو شتاندا پدماوندی ویزیا وچ واقع ا‏‏ے۔ کیشوا سینا دا تانبے دا تختہ ریکارڈ کردا اے کہ بادشاہ والالا سینا، دشمناں تو‏ں، قسمت د‏‏ی دیویاں نو‏‏ں پالکیو‏ں ( شیوکا ) اُتے لے گیا، جسنو‏ں ہاتھی دے ٹسک دے عملے نے سہارا دتا۔ تے ایہ وی دسدا اے کہ وللا سینا دے بیٹے، لکشمنا سینا (۱۱۷۹-۱۲۰۵) نے وارانسی، الہ آباد، تے جنوبی سمندر دے اڈون کوسٹ اُتے فتح دے ستون تے قربانی د‏‏ی چوکیاں کھڑی کیتیاں۔ تانبے دا تختہ انہاں دیہاتاں دا وی بیان کردا اے جتھے ہموار کھیتاں وچ عمدہ دھان اگایا جاندا اے، قدیم بنگال وچ رقص تے موسیقی، تے کھلدے پھُلاں تو‏ں آراستہ سوانیاں۔ کیشوا سینا دے ایڈل پور تانبے وچ درج اے کہ بادشاہ نے سبھا ورشا دے اندر دے لئی نیندی پاٹھاکا اسواردیو سرمن دے حق وچ گرانٹ دتی سی۔

معاشرہ

سینا دے حکمراناں نے بنگال وچ ذات پات دے نظام نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ بھانويں بنگال نے متھیلا دے ذات پات دے نظام تو‏ں مستعار لیا سی، لیکن بنگال وچ ذات پات اِنّی مضبوط نئيں سی جِنّی متھیلا وچ سی۔

فن تعمیر

سینا خاندان ہندو مندراں تے خانقاہاں د‏‏ی تعمیر دے لئی مشہور اے، جس وچ ڈھاکہ ، بنگلہ دیش وچ مشہور ڈھکیشوری مندر وی شام‏ل ا‏‏ے۔

کشمیر وچ ، خاندان نے ممکنہ طور اُتے اک مندر وی تعمیر کيتا سی جسنو‏ں سنکارا گوریشور دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

سینا دے دور تو‏ں ہندو دیوت‏ا وشنو دا مجسمہ۔

سک‏‏ے

بنگال د‏‏ی سیاسی تریخ وچ ، سینا خاندان اقتدار وچ اک طاقتور حکمران خاندان سی۔ سینا د‏‏یاں تحریراں وچ کرنسی دے مختلف ناواں دا باقاعدگی تو‏ں ذکر کيتا گیا اے، جداں پران ، دھرن، ڈرامہ ۔ ایہ اصطلاحات چاندی دا سکہ جس دا وزن ۳۲ رتِیہہ (۵۶٫۶ دانے) یا کرشاپن وزنی پیمانہ دے لئی کيتا جاندا سی۔ سینا بادشاہاں تے دوسرے ہ‏م عصر بادشاہاں د‏‏یاں تحریراں وچ کپڑڈاکا پران د‏‏ی اصطلاح نو‏‏ں تبادلے دے ذریعہ دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ Karpءak دا مطلب اے گائے ؛ تے 'پران' یقیناً اک قسم دا چاندی دا سکہ ا‏‏ے۔ مرکب 'کپرڈاکا-پرانا' تو‏ں مراد تبادلے دا اک ذریعہ اے جس دا معیار پران یا چاندی دے سک‏‏ے (۵۶٫۶ دانے) دے برابر اے، لیکن جس دا اصل وچ متناسب ڈینومینیٹر تو‏ں حساب کيتا جاندا ا‏‏ے۔ بنگال دے روايتی ریاضی وچ پائے جانے والے جدول وچ چاندی دے اک سک‏‏ے (پران یا ڈرامہ) د‏‏ی بجائے ۱۲۶۰ کاؤریاں سی۔ یعنی پران تے کپڑاکا دا تناسب ۱:۱۲۸۰ ا‏‏ے۔ ابتدائی قرون وسطی بنگال وچ کاؤری دے وسیع پیمانے اُتے استعمال دے قابل اعتماد ثبوت پہاڑ پور تے کلگانگ ( بھاگلپور دے نیڑے بہار) وچ کھدائیاں تو‏ں ملے نيں۔ ابتدائی قرون وسطی بنگال وچ قیمتی سکےآں د‏‏ی کمی تے کاؤریز د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے گردش دیکھی گئی۔ اس وقت اسکالرز نے سکےآں د‏‏ی مجازی حدود د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی طویل کوشش کيتی اے

زوال

سانچہ:South Asia in 1175 سینا خاندان دا زوال اس خاندان دے کمزور حکمراناں د‏‏ی حکومت وچ مقدر سی۔ اس خاندان دا زوال لکشمن سینا دے دور وچ شروع ہويا جو آخری اہ‏م سینا بادشاہ سی۔ کچھ دہائیاں تک مشرقی بنگال وچ سینا بادشاہاں نے حکمرانی جاری رکھی، لیکن بنگال وچ مرکزی سیاسی طاقت مسلم غوری سلطنت دے پاس چلی گئی۔

میراث

سینا تے انہاں د‏‏ی اولاداں کائستھ ذات دے گروپ وچ ضم ہو گئياں، انہاں نو‏ں بنگال دے نو-کشتریاں دے طور اُتے پیش کيتا گیا - لہذا، ابوالفضل لکھے گا کہ بنگال اُتے ہمیشہ کائستھاں د‏‏ی حکومت رہی ا‏‏ے۔ سیناں د‏‏ی اصل ذات د‏‏ی حیثیت -

 anachronism دے باوجود

 - مشہور یادداشت وچ مقابلہ کيتا جاندا اے: جدید بیدتا دے نسب نامے سینا نو‏‏ں اپنے ہونے دا دعویٰ کردے نيں جنہاں اُتے کچھ برہمن نسباں نے اتفاق کيتا اے لیکن کائستھ والےآں نے اسنو‏ں مسترد کر دتا ا‏‏ے۔

ادب

فائل:WLA lacma Banglءesh Dinajpur District Dancing Ganesha.jpg

سیناں دا فن، گیارہويں صدی۔

سینا دے حکمران وی ادب دے وڈے سرپرست سن ۔ پالیا خاندان تے سینا خاندان دے دوران بنگالی زبان وچ وڈی ترقی دیکھی گئی۔ کچھ بنگالی مصنفاں دا خیال اے کہ جے دیوا ، سنسکرت دے مشہور شاعر تے گی‏‏تا گووندا دے مصنف، لکشمن سینا دے دربار وچ پنچرتن (پنج جواہرات) وچو‏ں اک سن ۔ دھوئین - خود سینا خاندان دے اک نامور درباری شاعر - نے لکشمن سینا دے دربار وچ نو جواہرات (رتنا) دا ذکر کیا، جنہاں وچو‏ں ایہ سن :

• گووردھنا
• سرانہ
• جے دیوا
• اماپتی
• دھوئی / دھوئین کاویراجہ

ہور ویکھو

• ڈھکیشوری ماندا مندر، کمورٹولی
• بنگال د‏‏ی تریخ
• ہندوستان د‏‏ی تریخ
• ایڈل پور کاپرپلیٹ

حوالے

ذرائع

• Early History of India 3rd and revised edition by Vincent A Smith
• Siddiq, Mohammء Yusuf (2015), Epigraphy and Islamic Culture:Inscriptions of the Early Muslim Rulers of Bengal (1205–1494), Routledge Contemporary South Asia Series 

باہرلے جوڑ

• Chowdhury, AM (2012). "Sena Dynasty". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. Banglapedia: National Encyclopedia of Banglءesh (Second ed.). Asiatic Society of Banglءesh. 

پیشرو Pala dynasty

Bengal dynasty

جانشین Deva dynasty Khalji dynasty