سیرت امام علی

امام علی ابن ابی طالب سب تو‏ں پہلے اسلام قبول کرنے والے تے ابتدائے اسلام وچ اسلام دے دفاع دے ہر معردے ميں پیش پیش رہے ۔

ولادت

حضرت على (ع) نے 13 رجب بروز جمعہ ' عام الفيل دے تيسويں سال ميں ( بعثت تو‏ں دس سال پہلے) خانہ كعبہ ميں ولادت پائي اس نومولود بچے دے والد دا ناں عمران سی اوہ قبيلہ بنى ہاشم دے سردار سن تے مكہ دے بااثر لوکاں ميں شمار كئے جاندے سن آپكى والدہ فاطمہ بن اسد ابن ہاشم ابن عبد مناف تھيں_ آپ(ع) كو خانہ كعبہ دے طواف دے درميان درد زہ محسوس ہويا چنانچہ آپ معجزے دے زير اثر خانہ كعبہ كى عمارت ميں داخل ہوئے گئيں جتھ‏ے حضرت على (ع) كى ولادت ہوئي خانہ كعبہ ميں امير المومنين حضرت على (ع) كى ولادت كو عام شيعہ مورخين و محدثين تے علم انساب دے دانشوراں نے اپنى كتاباں ميں تحرير كيا اے تے ہن تك كسى دوسرے شخص كو يہ فضيلت حاصل نہيں ہوئي اے شیخ صدوق نے اپنی تن کتاباں وچ متصل سند دے نال سعید بن جبیر تو‏ں نقل کيتا اے کہ انھاں نے کہیا کہ وچ یزید بن قعنب نو‏‏ں ایہ کہندے سنیا کہ وچ عباس بن عبد المطلب تے بنی عبد العزیٰ دے کچھ لوکاں دے نال خانہ کعبہ دے سامنے بیٹھیا ہويا سی کہ اچانک فاطمہ بن اسد (مادر حضرت علی علیہ السلام) خانہ کعبہ د‏‏ی طرف آئاں۔ اوہ نو ماہ دے حمل تو‏ں سن تے انہاں دے درد زہ ہوئے رہیا سی۔ انھاں نے اپنے ہتھو‏ں نو‏‏ں دعا دے لےے اٹھایا تے کہیا کہ اے اللہ! وچ تجھ پر، تیرے نبیاں اُتے تے تیری طرف تو‏ں نازل ہونے والی کتاباں اُتے ایمان رکھدی ہون۔ وچ اپنے جد ابراہیم علیہ السلام د‏‏یاں گلاں د‏‏ی تصدیق کردی ہاں تے ایہ وی تصدیق کردی ہاں کہ اس مقدس گھر د‏‏ی بنیاد انھاں نے ہی رکھی ا‏‏ے۔ بس اس گھر د‏‏ی بنیاد رکھنے والے دے واسطے تو‏ں تے اس بچے دے واسطے تو‏ں جو میرے شکم وچ اے، میرے لئی اس پیدائش دے مرحلہ نو‏‏ں آسان فرما۔

یزید بن قعنب کہندا اے کہ اساں دیکھیا کہ خانہ کعبہ وچ پشت د‏‏ی طرف درار پیدا ہوئی۔ فاطمہ بن اسد اس وچ داخل ہوئے ک‏ے ساڈی نظراں تو‏ں چھپ گئياں تے دیوار فیر تو‏ں آپس وچ مل گئی۔ اساں اس واقعہ د‏‏ی حقیقت جاننے دے لےے خانہ کعبہ دا تالا کھولنا چاہیا، مگر اوہ نہ کھل سکیا، تب اساں سمجھیا کہ ایہ امر الہی ا‏‏ے۔

چار دن دے بعد فاطمہ بنت اسد علی نو‏‏ں گود وچ لئے ہوئے خانہ کعبہ تو‏ں باہر آئاں تے کہیا کہ مینو‏ں پچھلی تمام عورتاں اُتے فضیلت دتی گئی ا‏‏ے۔ کیونجے آسیہ بن مزاحم (فرعون د‏‏ی بیوی) نے اللہ د‏‏ی عباد ت اوتھ‏ے چھپ کر د‏‏ی جتھ‏ے اسنو‏ں پسند نئيں اے (مگر ایہ کہ ایسی جگہ صرف مجبوری د‏‏ی حالت وچ عبادت کيت‏ی جائے۔) مریم بنت عمران (مادر حضرت عیسیٰ علیہ السلام) نے کھجور دے پیڑ نو‏‏ں ہلایا تا کہ اس تو‏ں تازی کھجوراں کھا سک‏‏ے۔ لیکن وچ اوہ ہاں جو بیت اللہ وچ داخل ہوئی تے جنت دے پھل تے کھانے کھائے۔ جدو‏ں ميں نے باہر آنا چاہیا تا ہاتف نے میرے تو‏ں کہیا کہ اے فاطمہ! آپ نے اس بچے دا ناں علی رکھنا۔ کیونجے اوہ علی اے تے خدائے علی و اعلیٰ فرماندا اے کہ ميں نے اس دا ناں اپنے ناں تو‏ں مشتق کيتا اے، اسنو‏ں اپنے احترام تو‏ں احترام دتا اے تے اپنے علم غیب تو‏ں آگاہ کيتا ا‏‏ے۔ ایہ بچہ اوہ اے جو میرے گھر تو‏ں بتاں نو‏‏ں باہر کڈے گا، میرے گھر د‏‏ی چھت تو‏ں آذان کہ‏ے گا تے میری تقدیس و تمجید کريں گا۔ خوش نصیب نيں اوہ لوک جو اس نال محبت کردے ہوئے اس د‏ی اطاعت کرن تے بد بخت نيں اوہ لوک جو اس نال دشمنی رکھن تے گناہ کرن۔

پيغمبر(ص) دے زير سایہ آپ كى پرورش

حضرت محمد(ص) اُتے جدو‏ں پہلى مرتبہ وحى نازل ہوئي تاں اس وقت حضرت علي(ع) كى عمر دس سال تو‏ں زيادہ نہ تھي_ حضرت على (ع) كى زندگى دا اوہ حساس ترين دور سی جس ميں حضرت محمد بن عبداللہ (ص) دے زير سايہ عاطفت آپ كى شخصيت كى تشكيل ہوئي آيندہ جو واقعات رونما ہونے والے سن انہاں دا چونكہ پيغمبر اكرم(ص) كو مكمل علم سی تے بخوبى يہ جاندے سن كہ آپ(ص) دے بعد حضرت على (ع) ہى امت مسلمہ دے امور كى زمام سنبھاليں گے اس لئی آپ(ص) نے منظم دستورالعمل دے تحت اپنے زير دامن تربيت كى غرض تو‏ں اس وقت جدو‏ں كہ حضرت على (ع) كى عمر چھ ہى سال تھى انہاں دے والد دے مكان تو‏ں اپنے گھر منتقل كر ليا تاكہ براہ راست اپنى زير نگرانى تربيت و پرورش كرسكيں_حضرت محمد(ص) كو حضرت على (ع) تو‏ں اس قدر محبت تھى كہ آپ كو معمولى دير كى جدائي بھى گوارانہ تھى چنانچہ جدو‏ں كبھى عبادت كى غرض تو‏ں آنحضرت(ص) مكہ تو‏ں باہر تشريف لے جاندے تاں حضرت على (ع) كو بھى ہمراہ لے جاندے_

حضرت على (ع) نے اس دور كى كيفيت اس طرح بيان فرمائي اے : يہ تاں آپ سب ہى جاندے ہيں كہ رسول خدا(ص) كو میرے تو‏ں كس قدر انسيت تھى تے مینو‏ں جو خاص قربت حاصل تھى اس دا بھى آپ كو علم اے ميں نے آپ(ص) كى اُتے شفقت آغوش ميں پرورش پائي اے جدو‏ں ميں بچہ سی تاں آنحضرت(ص) مینو‏ں گود ميں لے ليا كردے سن مینو‏ں آپ گلے تو‏ں لگاندے سن تے اپنے نال سلاندے سن ميں اُنہاں دے بدن كو اپنے بدن تو‏ں چمٹا ليتا سی تے آپ دے بدن كى خوشبو سونگھدا سی ، آپ نوالے چباندے تے ميرے منھ ميں ديتے سن _

جس طرح ايك بچہ اپنى ماں دے پيچھے چلدا اے اسى طرح ميں پيغمبر اكرم(ص) دے پيچھے پيچھے چلدا سی آپ(ص) ہر روز اپنے اخلاقى فضائل دا پرچم ميرے سامنے لہراندے تے فرماندے كہ ميں بھى آپ كى پيروى كراں_ اس دوران حضرت على (ع) نے پيغمبر اكرم(ص) دے اخلاق گرامى تے فضائل انسان_ى تو‏ں بہت زيادہ كسب فيض كيا تے آپ كى زير ہدايت و نگرانى روحانيت دے درجہ كمال اُتے پہنچ گئے۔

بعثت تو‏ں آنحضرت(ص) كى ہجرت تک

حضرت على (ع) اوہ پہلے شخص سن جنہاں نے دين اسلام قبول كيا _

حضرت على (ع) دا اولين افتخار يہ اے كہ آپ نے سب تو‏ں پہلے دين اسلام قبول كيا بلكہ صحيح معنےآں ميں ياں كہيئے كہ آپ نے اپنے قديم دين كو آشكار كيا _

دين اسلام قبول كرنے ميں پيشقدمى اوہ اہ‏م موضوع اے جس كو قرآن نے بھى بيان كيا اے يہى نہيں بلكہ جنہاں لوکاں نے فتح مكہ تو‏ں پہلے دين اسلام قبول كيا تے راہ خدا ميں اپنے جان و مال كو نثار كيا انھيں انہاں لوکاں اُتے فوقيت دى اے جو فتح مكہ دے بعد ايمان لیائے تے جہاد كيا) اس پس منظر ميں اس شخص كى عظمت دا اندازہ لگايا جاسكتا اے جو سب تو‏ں پہلے دين اسلام تو‏ں مشرف ہويا تے اس وقت ايمان لايا جدو‏ں كہ ہر طرف دشمنان اسلام كى طاقت دا ہى دور دورہ سی يہ ايك عظيم افتخار سن كہ ديگر تمام فضائل اس كى برابرى نہيں كر سكتے _

بوہت سارے مورخين دا اس گل اُتے اتفاق اے كہ حضرت محمد(ص) اُتے پہلى مرتبہ وحى پير دے دن نازل ہوئي تے اس دے اگلے دن حضرت على (ع) ايمان لیائے _

حضرت(ع) نے دين اسلام قبول كرنے ميں جو دوسرےآں اُتے سبقت حاصل كى سب تو‏ں پہلے خود پيغمبر اكرم(ص) نے اس كى صراحت كردے ہوئے صحابہ دے مجمع عام ميں فرمايا سی روز قيامت میرے تو‏ں حوض كوثر اُتے اوہ شخص سب تو‏ں پہلے ملاقات كرے گا جس نے دين اسلام قبول كرنے مےںتم سب اُتے سبقت كى تے اوہ اے على بن ابى طالب (ع)خود حضرت على (ع) نے بھى مختلف مواقع اُتے اس حقيقت كى صراحت فرمائي اے _ايك جگہ آپ فرماندے ہيں اس روز جدو‏ں كہ اسلام كسى دے گھر تك نہيں پہنچیا سی تے صرف پيغمبر اكرم(ص) و حضرت خديجہ(ع) اس دين تو‏ں مشرف ہوئي تھيں ميں تيسرا مسلما‏ن سی _ ميں نور وحى و رسالت كو ديكھدا سی تے نبوت كى خوشبو سونگھدا سی دوسرى جگہ آپ فرماندے اے : خدا وندا ميں اوہ پہلا شخص ہاں جس نے تيرى طرف رجوع كيا ، تيرے پيغام كو سنیا امور تيرے پيغمبر(ص) كى دعوت اُتے لبيك كہیا ')

بےنظيرقربانى

آپ دے ديگر افتخار ميں تو‏ں ايك افتخار يہ بھى اے جدو‏ں آپ(ع) شب ہجرت ( جوكے ليلة المبيت دے ناں تو‏ں مشہور اے ) پيغمبر اكرم(ص) دے بستر اُتے سو گئے تے اس دوران آنحضرت(ص) نے مكہ تو‏ں مدينے ہجرت فرمائي تے تمام مورخين نے اس واقعہ كو بيان كيا اے اہل قريش ميں تو‏ں چاليس بہادراں نے يہ فيصلہ كر ليا سی كہ اس رات رسول خدا(ص) كو قتل كر ديں اس غرض تو‏ں انہوںنے پيغمبر اكرم(ص) دے گھر كو نرغے مےں لے ليا _ اس رات حضرت على (ع) نے اپنى جان كى بازى لگیا كر آنحضرت(ص) كى حفاظت فرمائي تے جو خطرات رسول خدا(ص) كو پيش آنے والے سن انہاں كو اپنے مول لے ليا _

ايہ قربانى اس قدر اہ‏م تے قابل قدر سى جيسا كہ متعدد روايات تو‏ں معلوم ہُندا اے كہ اللہ تعالى نے اس موقع اُتے يہ آيت نازل فرمائي (ومن الناس من يشرى نفسہ ابتغاء مرضات اللہ واللہ رء وف بالعباد ) يعنى انساناں ميں تو‏ں كوئي ايسا بھى اے جو رضائے الہى كى طلب ميں اپنى جان كھپا ديتا اے تے ايسے بندےآں اُتے اللہ بہت مہربان اے _

ہجرت تو‏ں آنحضرت د‏‏ی رحلت تک

علي(ع) رسول خدا(ص) دے امين

پيغمبر اكرم(ص) كو جدو‏ں يہ حكم ملاكہ مكہ تو‏ں مدينہ تشريف لے جائيں تاں آپ(ص) كو اپنے قبيلے دے افراد ميں كوئي بھى ايسا شخص نظر نہ آيا جو حضرت على (ع) تو‏ں زيادہ امين و صادق ہوئے چناچہ اس بناء اُتے رسول خدا نے على (ع) كو اپنا جانشين مقرر كيا تے فرمايا كہ لوکاں كو انہاں كى امانتيں جو آپ(ص) دے پاس تھيں واپس كر ديں تے آپ(ص) اُتے جو قرض واجب ہيں انھيں بھى ادا كر ديں اس دے بعد آنحضرت(ص) كى دختر فاطمہ(ع) تے بعض ديگر خواتين كو نال لے كر مدينہ آجائيں _

رسول خدا(ص) كى ہجرت دے بعد حضرت على (ع) انہاں امور كو انجام دينے دے لئے جنہاں دے بارے ميں آنحضرت(ص) نے فرمايا سی تين دن تك مكہ ميں تشريف فرما رہے اس دے بعد آپ اپنى والدہ فاطمہ ' دختر رسول خدا حضرت فاطمہ(ع) فاطمہ بن زبير تے ديگر بعض عورتاں دے ہمراہ پيدل مدينہ كى جانب روانہ ہوئے تے قبا ميں پيغمبر(ص) تو‏ں جاملے

جس وقت رسول خدا(ص) كى نظر حضرت على (ع) اُتے پڑى تاں ديكھا كہ حضرت على (ع) دے پيراں ميں پيدل چلنے تو‏ں چھاليں پڑ گئي ہيں تے انہاں تو‏ں خوں ٹپكنے لگیا اے پيغمبر اكرم(ص) دیاں اكھاں وچ آنسو بھر آئے تے آپ نے فرط محبت تو‏ں گلے لگیا ليا تے آپ دے حق وچ دعا كى اس دے بعد آپ نے لعاب دہن حضرت علي(ع) دے پيراں اُتے لگايا جس كى وجہ تو‏ں زخم بھر گئے۔

علي(ع) رسول خدا(ص) دے بھائی

ہجرت كر دے مدينہ تشريف لے جانے دے بعد پيغمبر اكرم(ص) نے جو اہ‏م و سودمند اقدامات كئے انہاں ميں ايك يہ سی كہ مہاجرين و انصار دے درميان رشتہ اخوت و برادرى بر قرار كيا چنانچہ اس وقت مسجد ميں جِنّے بھى لوک موجود سن انہاں دے درميان رسول خدا(ص) نے حضرت على (ع) دے علاوہ رشتہ برادرى قائم كر ديا _ حضرت على (ع) تنہا رہ گئے سن آپ نے پيغمبر خدا(ص) كى خدمت ميں عرض كيا : يا رسول اللہ آپ نے ميرے علاوہ ہر ايك كو رشتہ برادرى ميں منسلك كر ديا ؟ اس موقع اُتے آنحضرت(ص) نے اوہ تاريخى جملہ اپنى بولی مبارك تو‏ں ادا كيا جس تو‏ں يہ اندازہ ہُندا اے كہ آپ(ص) كى نظر ميں حضرت علي(ع) دا كيا مقام سی تے آپ كى نظراں ميں انكى كتنى وقعت و اہميت تھى _

آپ نے فرمايا قسم اے اس خدا كى جس نے مینو‏ں حق دے نال مبعوث كيا ميں نے تواڈے رشتہ برادرى ميں تاخير نہيں كى بلكہ تمہيں اپنے رشتہ اخوت و برادرى دے لئی منتخب كيات اے تسيں ہى دين و دنيا وچ ميرے بھائي ہو