سیاسی جماعت
سیاسی جماعت، سیاسی گروہ بندی دا ناں اے جو کسی وی خطے وچ ریاست دی حکومت وچ سیاسی طاقت دے حصول دے لئی تشکیل دتی جاندی اے۔ سیاسی جماعت کسی وی ریاست وچ انتخابی مہم، تعلیمی ادارےآں وچ فعالیت یا فیر عوامی احتجاجی مظاہرےآں دی مدد توں اپنی موجودگی تے سیاسی طاقت دا اظہار کردی نيں۔ سیاسی جماعتاں اکثر اپنے نظریات، منصوبہ جات تے اپنے نقطہ نظر نوں تحریری صورت وچ عوام دے سامنے پیش کردیاں نيں جو اس جماعت دا منشور کہلاندا اے جو اس مخصوص سیاسی جماعت دی ذہنیت تے مخصوص اہداف بارے عوام نوں آگاہ کردا اے۔ ايسے منشور تے اہداف دی بنیاد اُتے ریاست وچ سیاسی جماعتاں دے وچکار اتحاد بندے یا فیر ٹوٹتے نيں۔
طریق انتخاب
سودھوسیاسی جماعتاں وچ انتخابی عمل تے اس دا مخصوص طریقہ کار اس ریاست وچ جماعت دی بنیاداں اُتے مضبوط یا مکمل سیاسی نظام دا تعین کردا اے۔ ایداں دے ملکاں جتھے اُتے عام طور اُتے اول و دوم دی بنیاد اُتے کیتے جانے والے سیاسی جماعتاں دے انتخاب موجود ہون، اوتھے اُتے عام طور اُتے دو ہی سیاسی جماعتاں وجود رکھدی نيں۔ ایداں دے ملکاں جتھے اُتے انتخاب دا طریقہ کار تناسب توں کیتا جاندا ہو، جداں کہ یورپ وچ ہُندا اے یا فیر اکثریت والی جماعتاں دا تعین کیتا جائے، جداں کہ آسٹریلیا یا آئرلینڈ وچ ہُندا اے، ایسی صورتاں وچ تن یا تن توں زیادہ سیاسی جماعتاں وجود رکھدی نيں تے عام طور اُتے ریاست دے امور چلانے دے لئی سیاسی اتحاد تشکیل پاندے نيں۔
یک جماعتی سیاسی منظرنامہ
سودھوکئی ملکاں وچ یک جماعتی سیاسی منظرنامہ موجود اے، جتھے اُتے صرف اک ہی سیاسی جماعت وجود رکھدی اے تے قانون دے تحت اوہی جماعت ریاست دی حکمران ہُندی اے۔ گو کئی جگہاں اُتے اقليتی سیاسی جماعتون دی اجازت دتی جات اے مگر انہاں نوں وی اکثریت والی واحد ریاستی جماعت دی فوقیت نوں تسلیم کرنا پڑدا اے۔ گو کہ ہمیشہ ایسا نئيں ہُندا کہ اس واحد اثرانداز ہونے والی جماعت دے اراکین ہی حکومت وچ شامل ہون، مگر سیاسی طور اُتے ایہ دیکھنے وچ آندا اے کہ اکثر ایسی جماعت وچ سیاسی عہدے دار ریاست وچ حکومت دے کلیدی عہدے توں زیادہ بااختیار تے اثرانداز ہُندا اے۔ ایسی سیاسی جماعتاں تے نظام حکومت والے ملکاں دی وڈی مثالاں وچ چین تے سنگا پور شامل نيں۔ ماضی وچ جرمنی دی فاسسٹ حکمرانی اس دی بہترین مثال اے۔ اک لحاظ توں کسی ریاست وچ یک جماعتی سیاسی منظر نامے نوں آمریت توں تشبیہ دتی جا سکدی اے۔
یک جماعتی سیاسی منظرنامے وچ چھوٹے پیمانے پر، حکمران جماعت دی مرضی توں چند اقليتی سیاسی جماعتاں دی اجازت دتی جا سکدی اے، مگر ایہ طے ہُندا اے کہ انہاں سیاسی جماعتاں نوں کدی وی ریاست دے معاملات تے حکومت وچ شراکت دا موقع نئيں مل سکے گا۔ ہور ایہ کہ انہاں سیاسی جماعتاں نوں ریاست دے عمومی منظرنامے اُتے وی اثرانداز ہونے دے حقوق حاصل نئيں ہُندے۔ لیکن اکثر ایہ دیکھنے وچ آیا اے کہ کئی ملکاں وچ مخصوص سیاسی، سماجی، معاشی حالات وچ اقليتی سیاسی جماعتاں واحد حکمران جماعت اُتے غالب آ گئياں لیکن قانونی پیچیدگیاں تے حکمران جماعت دی بدعنوانی دی وجہ توں ایہ جماعتاں اثرانداز نہ ہوئے سکن۔ یک جماعتی سیاسی منظر نامے وچ بہترین مثالاں سنگا پور دی پیپلز ایکشن پارٹی، جنوبی افریقا وچ افریقن نیشنل کانگریس، جاپان وچ لبرل ڈیموکریٹک پارٹی وغیرہ شامل نيں۔