سکھ سلطنت دی کشمیر دی فتح
سکھ سلطنت نے سن 1819 (سنوت 1876بکرمی) وچ کشمیر دا علاقہ افغانی راج توں کھو کے سکھ سلطنت دا حصہ بنا لیا ۔
کشمیر فتح کرن دی لوڑ
سودھوکشمیر پٹھانی حکومت دے ماتحت سی۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ نے جو پالیسی دھارن کیتی سی، اسدے مطابق اتھوں وی پٹھانی راج دا کنڈھا کڈھ کے اتھے پنجاب راج قائم کرنا ضروری سی، نہیں تاں پٹھاناں دا کنڈا سر اتے گڑیا رہنا سی۔ کشمیر دا حاکم، جبار خاں بہت ظالم اتے بے رحم سی۔ اوہ ہندواں اتے خاص سختی کردا سی۔
عام جنتا وی استوں دکھی سی۔ اسدا مال منتری پنڈت ویردیو تنگ آکے اسدے نال رس گیا اتے سہارے دے خاطر مہاراجہ رنجیت سنگھ دے دربار وچ آ گیا۔ مہاراجہ تاں شروع ولوں ہی پناہ آئے نوں گلے لگاؤن والے سن۔ انھاننے پنڈت ویر دیوَ نوں عزت دتی۔ استوں انھاننے کشمیر دے وچ دی حالت اتے کشمیر نوں جان والے رستیاں دے بارے وچ جانکاری حاصل کیتی۔
فتح دی تیاری
سودھوسن 1819 (سنوت 1876) وچ مہاراجہ صاحب نے کشمیر جتن دی تیاری کیتی۔ وزیرآباد وچ فوج اکٹھے کیتی گئی۔ فوج دے تن حصے کیتے گئے۔ اک حصہ مشر دیوان چند اتے سردار شام سنگھ اٹاریوالا دی کمان وچ اتے دوجا شہزادہ کھڑک سنگھ دی کمان وچ دتا گیا۔ تیجا حصہ مہاراجہ نے اپنی کمان وچ پچھے رکھیا تاکہ اگے ہوئی فوج نوں ضروری مدد اتے رسد گولہ بارود پہنچایا جا سکے اتے جتھے مدد دی ضرورت ہووے اتھے مدد بھیجی جا سکے۔ ساری فوج دی کمان شہزادا کھڑک سنگھ نوں دتی گئی۔
حملہ
سودھوسکھ فوج نے راجوری اتے حملہ کیتا۔ اتھے دا حاکم اگر خاں بھجّ گیا۔ اسدے بھرا رحیم اللہ نے اپنے آپ نوں شہزادا کھڑک سنگھ دے حوالے کر دتا۔ اسنے اسنوں مہاراجہ صاحب دے کول بھیج دتا۔ انھاننے اسدے نال کھلے دلوں سبھاء کیتا اتے اسنوں راجوری دا حاکم بنا دتا۔
خالصہ فوج بہرام گلے پہنچ گئی۔ اتھے سپین دے حاکم نے ماتحتی قبول کر لئی۔ پونچھ دا حاکم زبردست خاں لڑائی لئی تیار ہو گیا پر جلدی ہی نڈال ہوکے ماتحت ہو گیا۔
پہاڑیاں اتے ولوں نکل کے خالصہ فوج کشمیر وچ آ پہنچی۔ اگے ولوں جبار خاں وی پٹھانی دل لے کے آیا۔ خالصہ فوج نے اس اتے 21 ہاڑھ سنوت 1876 نوں ہلاّ بول دتا۔ توپاں نے اگّ برسائی۔ بندوقاں نے گولیاں دی ورکھا کیتی۔ تلواراں نے بجلی برسائی، سنگھ سوربیر شیراں دی طرحاں گرجے۔ پٹھاناں دی کھال اتاری گئی۔ جبار خاں ہار گیا اتے رنزمین چھڈّ کے بھاجّ گیا۔
سکھ فوج سرینگر وچ
سودھو22 ہاڑھ سنوت 1876 نوں مہاراجہ رنجیت سنگھ دی فوج بہت سجدھج ولوں سرینگر وچ داخل ہوئی۔ ساری فوج نوں حکم سی کہ سارے شہریاں نوں کسے پرکار دی تنگی نہ ہووے۔ ات: اجیہا ہی ہویا۔ دیوان موتی رام نوں کشمیر دا صوبہ جاں حاکم تعینات کیتا گیا۔ سردار عامَ سنگھ جی اٹاری، سردار جوالا سنگھ بھڈانیا اتے مشر دیوان چند علاقے وچ شترقی قایم رکھن لئی تعینات کیتے گئے۔
مہاراجہ صاحب نے اس فتح دی بہت خوشی منائی۔ اوہ بہت ساری بھینٹ لے کے شری دربار صاحب امرتسر متھا ٹیکن آئے۔ غریباں نوں کافی دان پن کیتا گیا۔ لاہور اتے امرتسر وچ تن رات تک ہیٹھاں–اتے دیپمالا کیتی گئی۔
مہاراجہ کشمیر دی ترقی دا خاص دھیان رکھیا کردے سن۔ انھاننے اتھے دے وپار اتے دستاکاری نوں انت کرن لئی خاص کوشش کیتی اتے جنتا دے ہتاں اتے سکھاں دا خیال رکھیا۔ اتھے سن 1833 وچ بھیانک ادور پے گیا۔ مہاراجہ صاحب نے اپنے گداماں دے دروازے کھولھ دتے اتے ہزاراں من اناج کشمیر بھیجیا۔ جدوں انھاننے ویکھیا کہ اتھے دا صوبہ کجھ ڑیلا اے تاں انھاننے اسنوں ہٹا کے اسدی جگہ مشہور جرنیل سردار ہری سنگھ نلوا نوں تعینات کر دتا۔