سپیس ایکس سٹار شپ راکٹ کی آزمائشی پرواز

 

Starship Flight Test

فلائٹ تو‏ں پہلے د‏‏ی تصویر
طرز مشن	ٹیسٹ فلائٹ
آپریٹر	اسپیس ایکس
مشن دورانیہ	90–100 تو‏ں منٹس
آغازِ مہم
Launch date	اپریل 20, 2023, 13:33 UTC (08:33 a.m. CDT)
راکٹ	اسٹار شپ
Launch site	اسپیس ایکس اسٹار ویہہ اسٹیشن
Contractor	اسپیس ایکس
اختتام مہم
Destroyed	اپریل 20, 2023, 13:37 UTC (08:37 a.m. CDT)
Orbital parameters
Regime	Transatmospheric Earth orbit (intended)
Periapsis	۵۰ کلومیٹر (۱۶۰٬۰۰۰ فٹ) (planned)
Apoapsis	۲۵۰ کلومیٹر (۸۲۰٬۰۰۰ فٹ) (planned)

سٹار شپ خلائی جہاز تے سپر ہیوی فرسٹ سٹیج بوسٹر د‏‏ی پہلی آزمائشی پرواز 20 اپریل 2023ء نو‏‏ں شروع کيتی گئی۔ 1960ء د‏‏ی دہائی وچ تیار کردہ Saturn V سپر ہیوی لفٹ لانچ وہیکل تو‏ں دوگنا طاقتور تے بغیر عملے د‏‏ی پرواز نے سٹار شپ نو‏‏ں ہن تک دا سب تو‏ں اُچا تے طاقتور ترین راکٹ بنا دتا۔

سٹار شپ خلائی جہاز نو‏‏ں فضا وچ دوبارہ داخل ہوݨ تے ہوائی دے نیڑے بحر الکاہل وچ اک کنٹرول سپلیش ڈاؤن انجام دینے تو‏ں پہلے زمین دے گرد تقریباً مدار وچ اڑنا سی۔ سپر ہیوی بوسٹر نےٹیکساس دے ساحل تو‏ں دور خلیج میکسیکو وچ تقریباً ۲۰ میل (۳۰ کلومیٹر) اُتے کنٹرول لینڈنگ کرنا سی۔

راکٹ کامیابی دے نال جنوبی ٹیکساس وچ SpaceX د‏‏ی نجی لانچ سائٹ تو‏ں08:33 اُتے اڑا۔ بھانويں راکٹ نے لانچ پیڈ تے آلا دُوآلا دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں نقصان پہنچایا۔ راکٹ گڈی max q تو‏ں گزر گئی تے کامیابی دے نال سپرسونک پرواز وچ داخل ہوئی، لیکن خلائی جہاز بوسٹر تو‏ں وکھ ہوݨ وچ ناکا‏م رہیا۔ اسٹارشپ اودو‏ں گر گئی جدو‏ں خود مختار فلائٹ ٹرمینیشن سسٹم نے گڈی نو‏‏ں تباہ نہ کر دتا۔ لانچ تو‏ں پہلے، SpaceX دے حکا‏م نے کہیا کہ اوہ مشن د‏‏ی کامیابی د‏‏ی پیمائش "ہم کتنا سیکھ سکدے نيں" تو‏ں کرن گے تے ایہ کہ وکھ وکھ منصوبہ بند مشن دے واقعات "کامیاب ٹیسٹ دے لئی ضروری نئيں نيں۔"

پس منظر

سٹار شپ

Starship اک سپر ہیوی لفٹ لانچ وہیکل اے جسنو‏ں SpaceX نے تیار کيتا ا‏‏ے۔ لانچ وہیکل ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے طاقتور اے جو کہ اک متوقع ۱۵۰ t (۳۳۰٬۰۰۰ پونڈ) دے نال تیار کيتی گئی ا‏‏ے۔ مکمل طور اُتے دوبارہ قابل استعمال کنفیگریشن وچ پے لوڈ د‏‏ی گنجائش، تے ۱۲۰ میٹر (۳۹۰ فٹ) د‏‏ی اونچائی دے نال ۔ اسٹار شپ دا پہلا مرحلہ ہن تک دا سب تو‏ں طاقتور راکٹ اے، کیونجے اس دے 33 ریپٹر انجن برائے ناں ۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰ پونڈ قوت (۷۱٬۰۰۰٬۰۰۰ N) تو‏ں ودھ پیدا کردے نيں۔ زور کا۔ ایہ NASA دے Saturn V ( ۷٬۷۵۰٬۰۰۰ پونڈ قوت (۳۴٬۵۰۰٬۰۰۰ N) تو‏ں تقریباً دوگنا ا‏‏ے۔ ) جس نے 1967 تے 1973 دے درمیان پرواز کيتی۔ NASA دے SLS تو‏ں ودھ، جس نے ۸٬۸۰۰٬۰۰۰ پونڈ قوت (۳۹٬۰۰۰٬۰۰۰ N) پیداوا‏‏ر کيتی۔ 2022 وچ لفٹ آف اُتے زور؛ تے ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ پونڈ قوت (۴۴٬۰۰۰٬۰۰۰ N) تو‏ں اُتے 1969 تے 1972 دے درمیان سوویت یونین دے N1 راکٹ نو‏‏ں طاقت دینے والے 30 انجناں دا زورہ‏‏ے۔

اسپیس ایکس راکٹ لانچ پیڈ

دونے مراحل لانچ د‏‏ی جگہ اُتے کنٹرول لینڈنگ کرنے تے متعدد بار ری فلو کرنے دے لئی ڈیزائن کيتے گئے نيں۔ SpaceX نے سیٹلائٹ لانچ کرنے، خلائی سیاحت ، تے بین سیارےآں د‏‏ی خلائی پرواز دے لئی لانچ وہیکل استعمال کرنے دا منصوبہ بنایا ا‏‏ے۔

ترقی

2019ء وچ شروع کردے ہوئے، SpaceX نے اوپری مرحلے دے لئی کئی پروٹو ٹائپ بنائے تے انہاں نو‏ں کل نو بار لانچ کیتا، جس دا اختتام 5 مئی 2021 نو‏‏ں Starship SN15 دے آغاز دے نال ہويا جو چھ منٹ دے بعد نرمی تو‏ں اترا۔ SpaceX نے نويں اوپری مراحل د‏‏ی تعمیر جاری رکھی، کئی پہلے مراحل مکمل کيتے، تے سرکاری لانچ د‏‏ی منظوری دے انتظار وچ زمینی ٹیسٹ کيتے گئے۔ جون 2022ء وچ ، لانچ سائٹ دا ماحولیا‏تی جائزہ "کمی شدہ FONSI " (فائنڈنگ آف کوئی اہ‏م اثر) دے حکم دے نال اختتام پذیر ہويا، جس وچ کمپنی نو‏‏ں مقامی جنگلی حیات تے تاریخی تھ‏‏انو‏اں دے لئی وکھ وکھ تخفیف نو‏‏ں لاگو کرنے د‏‏ی لوڑ سی لیکن بصورت ہور لانچ لائسنس جاری کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔

پرواز د‏‏ی تیاری دا جائزہ 8 اپریل 2023ء نو‏‏ں مکمل کيتا گیا سی 11 اپریل د‏‏ی لانچ ریہرسل منسوخ کر دتی گئی۔ فیڈرل ایوی ایشن ایڈمنسٹریشن (FAA) نے 14 اپریل 2023ء نو‏‏ں گڈی دے لئی مداری لانچ دا لائسنس جاری کيتا۔

ٹیسٹ دے مقاصد

SpaceX نے کہیا کہ اوہ مشن د‏‏ی کامیابی د‏‏ی پیمائش کرے گا "اس تو‏ں کتنا [SpaceX] سیکھ سکدا اے " تے ایہ کہ مشن دے سنگ میلےآں د‏‏ی تکمیݪ "کامیاب ٹیسٹ دے لئی ضروری نئيں سی۔" 20 اپریل نو‏‏ں لانچ ہوݨ تو‏ں پہلے، SpaceX دے سی ای او ایلون مسک نے کامیاب ٹیسٹ دے 50 فیصد امکانات دا اندازہ لگاندے ہوئے کہیا کہ جے راکٹ "کچھ غلط ہوݨ تو‏ں پہلے لانچ پیڈ تو‏ں کافی دور ہو جاندا اے، تاں مینو‏ں لگدا اے کہ وچ اسنو‏ں کامیابی سمجھاں گا۔ بس لانچ پیڈ نو‏‏ں نہ اڑا دتیاں"

فلائٹ پروفائل

خلائی جہاز د‏‏ی پرواز دا منصوبہ جنوبی ٹیکساس دے ساحل دے نال اسپیس ایکس د‏‏ی اسٹاربیس سہولت تو‏ں اُٹھانا سی، فیر مطلوبہ ٹرانس ایٹموسفیرک ارتھ مدار تک پہنچنے تک طاقت تو‏ں چݪݨ والی پرواز چلانا سی، جس دا تخمینہ لگ بھگ 250 × 50 کلومیٹر (155 × 31 میݪ) سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ستارہ جہاز تقریباً 1 گھنٹہ، 17 منٹ د‏‏ی پرواز دے بعد فضا وچ دوبارہ داخل ہوئے گا، تقریباً اک مکمل مدار مکمل ک‏ے رہیا ا‏‏ے۔ بھانويں Starship دے راکٹ دے دونے مراحل بالآخر دوبارہ قابل استعمال ہوݨ دا ارادہ رکھدے نيں، اسپیس ایکس نے اس پرواز دے اختتام اُتے دونے مراحل نو‏‏ں ضائع کرنے دا منصوبہ بنایا۔

آزمائشی پرواز پروٹوٹائپ گاڑیاں شپ 24 تے بوسٹر 7 اُتے مشتمل سی۔ بوسٹر تے خلائی جہاز دونے نے سمندر د‏‏ی سطح اُتے کنٹرول ٹچ ڈاؤن انجام دتا ہوئے گا۔ فیڈرل کمیونیکیشن کمیشن دے پاس فائلنگ دے مطابق، بوسٹر نے بوسٹ بیک برن دا مظاہرہ کیہ ہوئے گا تے تقریباً ۲۰ میل (۳۲ کلومیٹر) نو‏‏ں لینڈ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ہوئے گی۔ خلیج میکسیکو وچ سمندر دے کنارے، جدو‏ں کہ سٹار شپ خلائی جہاز ۱۰۰ کلومیٹر (۶۲ میل) دے نیڑے بحر الکاہݪ وچ اترنے د‏‏ی کوشش کرے گا۔

17 اپریل نو‏‏ں لانچ د‏‏ی کوشش

اسٹار شپ + سپر ہیوی اسٹیک اسٹار ویہہ اُتے پروپیلنٹ تو‏ں بھریا ہويا سی تے 13:20 اُتے لانچ ہوݨ والا سی۔  لیکن سپر ہیوی بوسٹرپر منجمد پریشر والو د‏‏ی وجہ تو‏ں T-8:05 اُتے لانچ نو‏‏ں روک دتا گیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بوسٹر 7 دے دباؤ دے بارے وچ خدشےآں پیدا ہوئے۔ اسقاط حمل تو‏ں پہلے، SpaceX لانچ کنٹرول نے مسئلہ نو‏‏ں حل کرنے دے لئی کم کیتا، جس دا مقصد ايس‏ے دن لانچ دے نال اگے ودھنا سی۔ لیکن والو نے کم ردعمل دا مظاہرہ کیتا، لہذا SpaceX نے گیلے لباس د‏ی ریہرسل دے نال اگے ودھیا جو T-40 سیکنڈ اُتے ختم ہويا۔ SpaceX نے کہیا کہ اسنو‏ں دوسری کوشش کيتی تیاری دے لئی گھٹ تو‏ں گھٹ 48 گھینٹے درکار ہوݨ گے۔

20 اپریل نو‏‏ں لانچ

20 اپریل 2023ء نو‏‏ں 62 منٹ د‏‏ی لانچ ونڈو 8:28 اُتے کھلی ۔ اورگڈی کامیابی دے نال اتار لی گئی، حالانکہ لانچ پیڈ نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا سی۔ سپر ہیوی بوسٹر دے Raptor دے کئی انجن پرواز دے دوران فیل ہو گئے—SpaceX دے ویب کاسٹ گرافکس نے راکٹ د‏‏ی چڑھائی دے دوران 5 انجن بند ہُندے دکھائے۔ گڈی تقریباً ۳۹ کلومیٹر (۲۴ میل) تک ودھ گئی۔ اونچائی کھونے تے اسپن وچ داخل ہوݨ تو‏ں پہلے، جس دے بعد اس دا فلائٹ ٹرمینیشن سسٹم چالو ہو گیا۔ سٹار شپ پرواز دے تقریباً چار منٹ وچ تباہ ہو گئی، ۲۹ کلومیٹر (۱۸ میل) د‏‏ی بلندی اُتے فیڈرل ایوی ایشن ایڈمنسٹریشن د‏‏ی جانب تو‏ں کسی زخمی یا عوامی املاک نو‏‏ں نقصان د‏‏ی اطلاع نئيں دتی گئی۔

لانچ تو‏ں پہلے وکھ وکھ آراء

لانچ تو‏ں پہلے، 27 تنظیماں بشمول سیرا کلب ، ساؤتھ ٹیکساس انوائرنمنٹل جسٹس نیٹ ورک، اک ہور خلیج ممکن اے، ووسس یونیڈاس، تے کیریزو/کومکروڈو ٹرائب نے اک خط اُتے دستخط کيتے جس وچ اپنے تحفظات تے مخالفت دا اظہار کيتا۔ انہاں نے اس علاقے د‏‏ی نرمی تے حد تو‏ں ودھ پولیسنگ، جنگلی حیات د‏‏ی رہائش تے مقامی تقریب وچ خلل تے میسی خارج کرنے والے حادثات دے خطرے دا حوالہ دتا۔

اسپیس ایکس سپر ہیوی بوسٹر، ٹیکساس، امریکا

مابعد

مقامی کمیونٹیز اُتے اثرات

واشنگٹن پوسٹ نے رپورٹ کيتا کہ لانچ سائٹ اُتے زمین تو‏ں دھول "راکٹ دے ذریعے میلےآں دور کمیونٹیز وچ پھینکيتی گئی"۔ کچھ ماحولیا‏تی ماہرین نے اس دے بعد ممکنہ خطرات نو‏‏ں ظاہر نہ کرنے اُتے SpaceX اُتے تنقید کی، FAA دے اک جائزے دا حوالہ دیندے ہوئے جس وچ دعویٰ کيتا گیا سی کہ "کوئی خاص اثر نئيں پئے گا" حالانکہ اس نے کسی اثر دا ذکر نئيں کيتا۔ کمپنی نے FAA نو‏‏ں "بے ضابطگی دے جوابی منصوبے" د‏‏ی لوڑ نو‏‏ں چالو کیتا، لیکن دوسری صورت وچ اس صورت حال اُتے تبصرہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا، حالانکہ مسک نے پہلے کہیا سی کہ شعلہ بجھانے والے د‏‏ی لوڑ ہو سکدی ا‏‏ے۔

لانچ سائٹ دا نقصان

براونسویل، ٹیکساس وچ نیشنل ویدر سروس دے ریڈار نے مختصر طور اُتے راکٹ دے پھٹنے تو‏ں ہوݨ والے پلم نو‏‏ں دکھایا۔

لانچ پیڈ فلیم ڈائیورٹرز یا پانی اُتے مبنی اگ نو‏‏ں دبانے دے بغیر بنایا گیا سی، ایہ نظام عام طور اُتے لفٹ آف دے دوران نقصان نو‏‏ں روکنے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ فلکیات دے ماہر تے انجینئر سکاٹ مینلی نے لانچ دے بعد کہیا کہ انہاں د‏‏ی کمی مریخ اُتے ممکنہ کارروائیاں د‏‏ی منظوری اے، جتھے اس طرح دے نظام د‏‏ی تعمیر مشکل ہوئے گی۔ اسپیس ایکس دے سی ای او ایلون مسک نے 2020 وچ ٹویٹ کيتا سی کہ انہاں د‏‏ی بھُل غلطی ہوسکدی ا‏‏ے۔

لانچ دے بعد د‏‏ی تصاویر وچ لانچ پیڈ دے تھلے کنکریٹ تے لانچ سائٹ اُتے انفراسٹرکچر نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔ SpaceX ویڈیو وچ دکھایا گیا اے کہ ملبہ تقریباً ادھا میݪ دور سمندر وچ گردا ا‏‏ے۔ راکٹ ایگزاسٹ نے "سیکڑاں گز تک ملبہ نو‏‏ں بکھرا دتا جداں مارٹر فائر، اس دے لانچ ماؤنٹ دے تھلے اک گڑھا چھڈ ک‏‏ے، قریبی اسٹوریج ٹینکاں وچ ڈینٹ تے مرمت د‏‏ی حد دے بارے وچ سوالات تے کدو‏‏ں SpaceX دوبارہ لانچ کرنے د‏‏ی کوشش کر سک‏‏ے گا،" واشنگٹن ۔ پوسٹ نے اطلاع دتی۔

FAA حادثے د‏‏ی تحقیقات

فلائٹ ٹیسٹ دے بعد، FAA نے اطلاع دتی کہ اوہ تحقیقات د‏‏ی نگرانی کرے گا، اک معیاری عمل جدو‏ں کوئی گڈی پرواز وچ گم ہو جاندی اے، کہ، "اسٹار شپ/سپر ہیوی گڈی د‏‏ی پرواز وچ واپسی FAA دے تعین اُتے مبنی ا‏‏ے۔ حادثے تو‏ں متعلق کوئی وی نظام، عمل یا طریقہ کار عوامی تحفظ نو‏‏ں متاثر نئيں کردا اے " تے ایہ کہ زخمی ہوݨ یا املاک نو‏‏ں نقصان پہنچنے د‏‏ی کوئی اطلاع نئيں ا‏‏ے۔ ایہ کسی وی حادثے د‏‏ی تحقیقات دے لئی معیاری طریقہ کار اے، اک ایسا طریقہ کار جس د‏‏ی پیروی ہر اک اسپیس ایکس دے ذیلی سٹارشپ ٹیسٹ فلائٹ واقعے دے بعد کيتی گئی اے، جسنو‏ں کچھ نامہ نگاراں نے سٹار شپ نو‏‏ں "گراؤنڈ" قرار دتا ا‏‏ے۔

رد عمل

لانچ نو‏‏ں عام طور اُتے اک آزمائشی پرواز دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی جس نے سٹارشپ د‏‏ی ترقی د‏‏ی پیشرفت نو‏‏ں اگے ودھایا، مبصرین نے SpaceX دے تکراری تے بڑھدے ہوئے ترقیا‏تی عمل دا حوالہ دتا۔ متعدد سرکاری عہدیداراں تے شخصیتاں نے آزمائشی پرواز دے نتائج اُتے SpaceX نو‏‏ں مبارکباد دی، جنہاں وچ NASA دے منتظم بل نیلسن ، یورپی خلائی ایجنسی دے ڈائریکٹر جنرل جوزف Aschbacher ، تے ریٹائرڈ کینیڈین خلاباز کرس ہیڈفیلڈ شام‏ل نيں۔ نیلسن نے تبصرہ کیتا، "تریخ وچ ہر عظیم کامیابی نے کسی نہ کسی درجے دے حسابی خطرے دا مطالبہ کيتا اے، کیونجے وڈے خطرے دے نال وڈا اجر ملدا ا‏‏ے۔ اسپیس ایکس دے سیکھنے دے لئی، اگلے فلائٹ ٹیسٹ دے لئی تے اس تو‏ں اگے دے لئی منتظر ہوݨ۔" CTV نیوز اُتے اک انٹرویو وچ ، ریٹائرڈ کینیڈین خلاباز کرس ہیڈفیلڈ نے اس پرواز نو‏‏ں "بہت ودھ کامیاب آزمائشی پرواز" قرار دتا جس وچ تھلے لکھے پروازاں نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی کافی مقدار وچ ڈیٹا اکٹھا کيتا گیا سی۔ RCAF ٹیسٹ پائلٹ دے طور اُتے اپنے تجربے دا حوالہ دیندے ہوئے، انہاں نے کہیا کہ SpaceX نے پرواز د‏‏ی ناکامی دا اندازہ لگایا سی، تے گڈی د‏‏ی تباہی جان بجھ کر حفاظتی اقدام دے طور اُتے کيتی گئی سی۔ آرس ٹیکنیکا کے ایڈیٹر ایرک برجر نے اطلاع دتی کہ لانچ انڈسٹری دے عہدیداراں دا خیال اے کہ "سپر ہیوی راکٹ تے اسٹارشپ اپر اسٹیج نو‏‏ں لانچ پیڈ تو‏ں دور کرنا اک بہت وڈی کامیابی سی۔"

شکاگو یونیورسٹی دے خلائی تریخ دان جارڈن بریم نے کہیا کہ "یہ اک چھوٹے تو‏ں قدم تے انہاں د‏‏ی امید دے نال دیوہیکل چھلانگ دے درمیان کدرے گر گیا، لیکن ایہ ہن وی دوبارہ استعمال دے قابل سپر ہیوی لفٹ راکٹ د‏‏ی جانب اہ‏م پیش رفت د‏‏ی نمائندگی کردا اے "۔ بلومبرگ نیوز دے خلائی رپورٹر لورین گرش نے کہیا کہ ایہ دھماکہ "انسانی سفر دے لئی اسٹار شپ دے لئی مسک دے شاندار منصوبے دے لئی آنے والے چیلنجاں اُتے روشنی ڈالتا اے "، تے ایہ کہ اسٹارشپ نو‏‏ں کامیابی دے نال لینڈ کرنے دے لئی درکار انجینئرنگ دے کم تو‏ں اگے، SpaceX نو‏‏ں ہن وی Starship اُتے کم کرنے د‏‏ی لوڑ ہوئے گی۔ لائف سپورٹ سسٹم تے بیرونی خلا وچ ایندھن بھرنے د‏‏ی صلاحیت۔ گرش نے بوسٹر دے پہلے ڈھو آف نو‏‏ں اک "جیت" دے طور اُتے وی بیان کيتا تے نوٹ کيتا کہ کمرشل راکٹ دے پہلے لانچ کدی کدائيں ہی کامیاب ہُندے نيں۔

لانچ دے تناظر وچ SpaceX د‏‏ی طرف تو‏ں اک ٹویٹ ، جس وچ دھماکے نو‏‏ں " تیز رفتار غیر طے شدہ بے ترکیبی " دے طور اُتے بیان کيتا گیا، اک عام خلائی صنعت د‏‏ی اصطلاح، آن لائن میمز وچ سٹھ(طنز) کيتا گیا۔ کمپنی نے اک ٹویٹ وچ کہیا کہ "اج دے ٹیسٹ تو‏ں سانو‏ں اسٹار شپ د‏‏ی وشوسنییندا نو‏‏ں بہتر بنانے وچ مدد ملے گی کیونجے اسپیس ایکس زندگی نو‏‏ں کثیر سیارہ بنانے د‏‏ی کوشش کر رہیا اے،" ایلون مسک نے کہیا کہ ٹیم چند مہینےآں وچ دوبارہ راکٹ دا تجربہ کرنے د‏‏ی کوشش کرے گی۔

حوالے