سپارٹا
| سپارٹا | |
| دیس: | یونان |
| |
سپارٹا پرانے یونان وچ یوروٹاس دریا دے کنڈے اک شہری ریاست سی۔ اے یونان دے تھلویں پاسے اے۔ 650BC توں یونان دی سب توں تغڑی ریاست سی۔ سپارٹا والے سپاہیانہ جیون دے اصولاں تے ٹردے سی۔ اوہ ایران تے ایتھنز نال لڑے۔ سپارٹا اج کل یونان دی اک میونسیلیٹی اے۔
قدیم یونانی جمہوریہ جس نے قدیم تریخ وچ اہم کردار ادا کيتا تے اپنے شہریاں دی فوجی ربیت دے حوالے توں بہت اہم اے ۔
ریاستاں
سودھوقدیم یونانی جدوں یونانی دے علاقہ وچ آئے سن تے انہاں نے مختلف جگہاں اُتے اپنی آبادیاں قائم کيتیاں ۔ جسنوں اوہ پولیس یعنی شہر کہندے سن ۔ لیکن حقیقت وچ ایہ ریاسدیاں سن تے ایہ ریاستاں چھوٹے چھوٹے جزیراں وچ وی قائم سن تے انہاں دی تعداد سکیڑاں وچ سی ۔ ارسطو کہیا کہنا اے جزیراں نوں چھڈ کے انہاں دی تعداد 157 سی ۔ انہاں دی بولی اگرچہ اک سی مگر انہاں وچ سیاسی اتحاد نئيں سی تے ایہ آپس وچ لڑدی رہدیاں سن ۔ انہاں شہراں یا ریاست دے باشندے اپنے نوں آزاد لوک کہندے سن ۔ یعنی اک خاص آئین ، قوانین دے مطابق زندگی بسر کردے سن ۔ انہاں لوکاں نوں سیاسی آزادی حاصل سی اس لئی اوہ سیاسی مسائل اُتے آزادنہ بحث کردے تے اکثریت دی رائے ہر چیز اُتے غالب رہندی سی ۔
ان اجتماعات دے لئی شہر دے شروع وچ کِسے محفوظ مقام اُتے اجتماع گاہ بنائی جاندی سی ۔ ہر ریاست خود کفیل سی تے اپنی حفاظت خود کردی سی ۔ انہاں ریاستاں لوک عموماً اک جگہ آباد نئيں سن ۔ عام طور اُتے لوک ادھر ادھر آباد سن جتھے اوہ مختلف کم کردے سن ۔ لیکن خطرے یا جنگ دے موقع اُتے اوہ سمٹ کر پہاڑی قلعےآں وچ آجاندے سن ۔ ایہ ریاستاں اپنی شہریت دے حقوق نیڑے دی بستیاں نوں وی دے دتا کردیاں سن ۔ ایسا وی ہُندا سی کہ کئی یا بہت ساریاں ریاستاں مل کے اپنی حفاظت دے لئی اک لیگ بنا لیدیاں سن تے متحد ہوکے دشمناں نال جنگ لڑیا کردیاں سن ۔ اس طرح امن دے زمانے وچ عبادت ، کھیل تے تہواراں دے موقع اُتے وی جمع ہُندے سن ۔
ڈیلفی دا مندر
سودھویونان وچ کئی جگہاں ایسی سن جو مقدس کہلادیاں سن ۔ انہاں وچ مشہور ڈیلفی دا اپولو مندر مشہور سی ۔ ایتھے ہر دو سال دے بعد اک وڈا میلا لگیا کردا سی ۔ ایتھے تمام یونان توں لوک عبادت ، ہاٹف غیبی (کسی معاملے وچ دیوتاواں رائے معلوم کرنے دے لئی) ، انصاف یا امن تے کھیلاں دے لئی جمع ہُندے سن ۔ اس اجتماعات وچ یونان دی مختلف رہاستاں دے نمائندے باہمی رائے زنی دے لئی جمع ہُندے سن تے اس مجلس نوں ایمفکیٹونک کونسل کہندے سن ۔ انہاں ریاستاں وچ دو ریاستاں ممتاز سن ۔ اک اٹیکا جس نوں ایتھنز وی کہیا جاندا اے ۔ ایتھنز عہد قدیم وچ یونان دا علم و فنون ، رہتل و تمدن دا مرکز وی رہیا اے ۔ اس لئی اس شہر دے دروازے سب دے لئی کھلے ہوئے سن ۔ جتھے لوکاں دی مرضی توں حکومت کیتی جاندی سی ۔ دوسری یونانی ریاست سپارٹا سی ۔ قدیم یونان دی تریخ دو انہاں ریاستاں دی کشمش اُتے مشتمل اے ۔
شہر
سودھوسپارٹا دا شہر پیلوپونیس دے جنوبی ساحل توں تقریباً پچیس میل دور لاکونیا کہ اک کنارے اُتے واقع سی ۔ مونٹ ٹیگیٹس دا پہاڑ اس دے میدان دے مغربی حصے اُتے پھیلا ہويا سی ۔ ایہ قدیم شہر سی تے اسنوں 1000 ق م توں پہلے ڈورین نسل دے لوکاں نے آباد کيتا سی ۔ اس شہر وچ ڈروین لوکاں دے علاوہ دوسرےآں دا داخلہ ممنوع سی ۔ اگرچہ شہر عالماں تے شاعراں دی بہت آوَ بھگت ہويا کردی سی ۔
لاگس دے قوانین
سودھوسپارٹا دے لوک قدامت پسند تے سادہ سن تے انہاں دے لئی جدوں قوانین اک ممتاز قانون داں لاگس نے بنائے سن ۔ جدوں ڈیلفی دے مندر وچ انہاں قوانین دے بارے وچ استخارہ کروایا تاں اوتھے توں جواب ملیا جدوں تک لاگس دے قوانین اُتے عمل ہُندا رہے گا رہاست قائم رہے گی ۔ کہیا جاندا اے اے لاگس نے سپاڑدا دی لوکاں توں حلف اٹھوایا کہ اوہ اس دے بنائے ہوئے قوانین اُتے عمل کرن گے تے اس دے بعد غائب ہوئے گیا تے فیر دوبارہ نظر نئيں آیا ۔ سپارٹا وچ لوک بہت عرصہ تک اس دے قوانین اُتے عمل پیرا نئيں ہوئے تے اس وچ کوئی کسی قسم دی تبدیلی نئيں کيتی ۔
ان قوانین دے مطابق سپارٹا دا معاشرے تن حصےآں وچ مستقیم سی ۔ (1) حکمران جو پرگیزدہ لوک کہلاندے سن (2) ہمسائے جنہاں نوں شہری حقوق حاصل سن لیکن سیاسی حقوق توں محروم سن تے ایہ آزادنہ کسی پیشے نوں اپنا سکدے سن ۔ (3) ہیلاٹ جو غلام سن ۔
فوجی تربیت
سودھوسپارٹا اک پولیس ریاست سی ، جس وچ فرد دا وجود ریاست دی بہتری دے لئی سی تے جسمانی صحت تے فوجی رجحان اُتے زور سی ۔ اس دا ہر شہری فوج خدمات انجام دیندا سی ۔ عمدہ گفتگو تے اعلیٰ تقریر و تحریر نوں پسند نئيں کيتا جاندا سی ۔ کنبے نوں سختی دے نال محدود تے کمزور اولاد نوں شہر دی اک فصیل توں سُٹ کر تلف کر دتا جاندا سی ۔ بچے ست سال دے بعد ماواں توں لے کے ویہہ سال دی عمر تک ریاستی تربیت گاہ وچ رہندے سن ۔ انہاں نوں فوجی تربیت تے ورزش دے ذریعہ اک چنگا سپاہی بنایا جاندا سی ۔ اس دوران اوہ ہومر تے دوسرے شاعراں دیاں کتاباں پڑھ سکدے سن ۔ اٹھارہ توں ویہہ سال دے دوران انہاں نوں خاص جنگی تربیت دتی جاندی سی ۔ اس طرح تیرہ سال دی تربیت دے بعد جس وچ بھاگنا ، کشتی لڑنا ، کمند سُٹنا تے مختلف کرتباں دے ذریعہ انہاں نوں مظبوط پھرتیلا ، جفاکش نڈر تے چنگا سپاہی بن جاندا سی ۔ ویہہ سال دے بعد انہاں نوں شادی کيتی اجازت مل جاندی سی مگر اوہ گھر اُتے نئيں رہ سکدے سن تے تربیت گاہ وچ ہی دوسرےآں نوں تربیت دیندے سن ۔
تیس سال دے بعد اوہ مکمل شہری بن جاندا سی تے اسنوں اسمبلی بیٹھنے تے دوسرے عہدے اختیار کرنے تے گھر اُتے رہنے تے کھانے دی اجازت نئيں ہُندی سی تے اس وقت وی فوج دا ملازم سمجھیا جاندا سی ۔ ہر شخص نوں اپنے حصے دی خوراک دے لئی روپیہ دینا پڑدا سی ۔ ہر میز اُتے پندرہ آدمی شریک ہُندے سن ، کسی دی شراکت دے لئی باقی چودہ آدمیاں دی رائے لی جاندی سی ۔ ایہ سب ارغونی لباس پہندے سن ۔ ایہ پندرہ فرد جنگ و امن وچ اک دوسرے دے گہرے دوست ہُندے سن ۔
لڑکیوں دی تربیت
سودھولڑکیوں نوں وی ايسے طرح دی تربیت دتی جاندی سی ۔ لیکن ایہ تربیت انہاں نوں شادی تک دتی جاندی سی ۔ انہاں نوں ایسی جسمانی تے ذہنی تربیت دتی جاندی سی کہ اوہ بہادر تے نڈر بچےآں دی ماواں بنیاں ۔ اوہ لڑکےآں دی طرح جسمانی کھیلاں وچ حصہ لیدیاں سن ۔ اس دی انہاں نوں خاص تربیت دتی جاندی سی ۔ لڑکیاں اس قدر مختصر لباس پہندیاں سن کہ دوسرے یونانی انہاں نوں دیکھ کے حیران رہ جاندے سن ۔ لیکن اعتدال ، پاکیزگی تے سادگی سپارٹا دے نمایاں اصول سن ۔ لڑکیاں گھراں رہندی سی تے کفایت شعاری دے ذریعے پیسے جمع کرلیدیاں سن ۔ اوہ خود وی بہادر ہودیاں سن تے مردو نوں بہادری دے لئی ابھارہ کردیاں سن ۔ جدوں اوہ اپنے بیٹے یا شوہر نوں جنگ اُتے جاندے ہوئے ڈھال پکڑادیاں سن تاں کہدیاں سن فتح یاب ہوکے ڈھال سمیت واپس آنا یا اس ڈھال اُتے مرمٹنا ۔ سپارٹا دی سوساءٹی اگرچہ وڈی سخت تے ضوابط دی پابند سی لیکن معمولی تے گھٹیا نئيں سی ۔ سپارٹا ریاست دوسری ریاستاں دے برعکس فرد نوں فنون لطیفہ تے سائنسی کارنامے دی بجائے انہاں نوں صرف لڑیاکا بناندی سی ۔
قیادت
سودھوسپارٹا دی ریاست وچ اک ہی وقت دو حکمران تے پنج ایفورز جو انہاں حکمراناں توں زیادہ طاقت ور ہُندے سن ۔ ایہ ہر سال عام ووٹاں توں چنے جاندے سن ۔ جدوں فوج کسی مہم دے سلسلے وچ باہر جاندی سی تاں انہاں وچوں کسی اک دی سرکردگی وچ جاندی سی جسنوں مکمل اختیارات حاصل ہُندے سن ۔ اٹھائیس امرا دی اک کونسل ہُندی سی تے انہاں دی عمراں سٹھ سال توں زیادہ ہُندی سی ۔ ایہ امرا انتظامی امور وچ مجسٹریٹاں دی مدد کردے تے انہاں معمالات اُتے صلاح و مشورے کرکے انہاں نوں عوام دے سامنے یا اسمبلی وچ پیش کردے سن ۔ اسمبلی وچ بحث نئيں ہُندی سی تے نہ ووٹاں ڈالے جاندے سن ۔ بلکہ جس دے حق وچ زیادہ شور ہُندا سی اوہ رائے دہنداں دا فیصلہ سمجھیا جاندا سی ۔ سپارٹا دے عوام تے حکومت دونے تبدیلیاں پسند نئيں کردے سن ۔ اس لئی کسی نويں چیز نوں قبول نئيں کردے سن ۔ سپارٹا دی بری فوج تمام یونان وچ سب توں طاقت ور سی ۔ اس دی نسبت اٹیکا بحری بیڑا بہت طاقت ور سی ۔ جس توں حریف ریاستاں وی حسد کردیاں سن ۔
طاقت و جبر
سودھوماں پہلی دفعہ سپارٹا نے دوسری ریاستاں اُتے اپنے جبر تے طاقت نوں استعمال کيتا تے 730 ق م وچ اک ریاست میسینا دے ذرخیز میداناں اُتے قبضہ کر ليا ۔ اس اُتے مینسینا نے دوسری ریاستاں توں مدد طلب کيتی تے اسپارٹا نوں شکست دے کے اسنوں اپنے علاقہ واپس حاصل کرلئی ۔ اس اُتے سپارٹا دے مشہور شاعر ٹائرتیس نے اسپارٹا دے لوکاں جوش دلایا ۔ اس دے بعد سپارٹا دے لوکاں دے خیالات تے زندگی دا نقطہ نظر بدل گیا ۔ سپارٹا نے اوہ علاقہ دوبارہ فتح کرلئی ۔ میسنیا دے لوک غلام بنادیے تے اوہ لوک ہیلاٹ کہلاندے سن انہاں نوں زمیناں اُتے کم کرنا پڑدا سی تے پیداوار وچوں اک حصہ سپارٹاکے لوکاں نوں دینا پڑدا سی ۔ ;180; مگر ہیلاٹاں دی تعداد جلد ہی بہت ودھ گئی تے انہاں وچ آزادی دی لہراں اٹھنے لگاں ۔ لہذا ہیلاءٹاں اُتے جبر تے سختی دی جانے لگی ۔
نويں تبدیلیاں
سودھوسپارٹا نے پہلے لیکونیا تے فیر میسنیا نوں فتح کيتا تے اوتھے دے لوکاں نوں غلام بنالیا ۔ اس دے علاوہ ایگری گنٹیم تے اٹلی وچ ٹارنیٹم وچ نو آبادیاں قائم کيتیاں ۔ اس زمانے مشرق وچ سیاسی منظر نامہ بدل رہیا سی ۔ اوتھے طاقت ور سلطنتاں موجود سن ۔ لیڈیا دی طاقتور حکومت کروسس دی سرکردگی وچ قائم ہوئی ۔ مگر اسنوں ایران دے بادشاہ خورس نے فتح تے تمام ایشائے کوچک اُتے قابض ہوئے گیا ۔ اس طرح لیڈیا دا خطرہ دور ہوئے گیا مگر اس توں وڈا خطرہ ایرانیاں دا سر اُتے منڈلانے لگیا ۔ ایہی ہويا تے دارا نے یونانی ریاستاں نوں فتح کرکے انہاں اُتے اپنی حاکمیت قائم کرنے دیاں کوششاں شروع کيتياں تے بہت ساریاں یونانی ریاستاں اُتے اپنی بلادستی قائم کرلئی ۔ اس نويں خطرے دیکھ کے یونانی ریاستاں جنہاں وچ اٹیکا (ایتھنز) تے سپارٹا وی شامل سن متحد ہوگءٰں تے ایرانی بالادستی دے خلاف بغاوت کردتی ۔
بغاوت
سودھواس بغاوت دا آغاز میلٹس توں ہويا ۔ میلٹس نے دوسری ریاستاں توں مدد طلب کيتی مگر سپارٹا نے مدد دینے توں انکار کر دتا ۔ میلٹس تباہ ہوئے گیا لیکن ایہ بغاوت دوسرے شہراں تک پھیل گئی ۔ دارا نے کوشش کيتی کہ جنگ دے بغیر یونانی ریاستاں ایرانی بالادستی دے لئی تیار ہوجاواں ۔ اس لئی دارا نے انہاں نوں پیغام بھیجیا ۔ مگر اٹیکا تے سپارٹا نے اسنوں قبول نئيں کيتا ۔ دارا نے ایرٹیریا نوں تباہ کرکے اٹیکا دی جانب ودھیا تاں اتھنز نے سپارٹا توں مدد منگی ۔ سپارٹا نے انکار نئيں کيتا مگر ایہ کہلوایا اوہ مذہبی تہوار دی وجہ توں قانون دے مطابق چاند دے پورا ہونے تک مدد نئيں بھیج سکدے نيں تے جاند پورا ہونے اُتے مدد بھیجی جائے گی ۔ لہذا اٹیکا والےآں نے بغیر سپارٹا دے ایرانی فوجاں دا مقابلہ کيتا تے ایرانی فوج نوں شکست دے دتی ۔ ایہ اگرچہ کوئی وڈی فتح نئيں سی مگر اس توں ایرانی سلطنت دے وقار نوں ڈھچکيا پہنچیا تے جگہ جگہ بغاوتاں پھوٹ پڑاں ۔ انہاں وچ سب توں وڈی بغاوت مصری کيتی سی ۔ جس دی وجہ توں ایرانی مصر دی بغاوت فرد کرنے وچ دس سال تک مصروف رہے تے انہاں دی توجہ یونان توں ہٹ گئی ۔
بہادری دی اعلیٰ مثال
سودھودارا دے بعد اس دا بیٹا خشیارشا بادشاہ بنا ۔ اس نے اک وڈی فوج یونانیاں نوں سزا دینے دے لئی روانہ کيتی ۔ جس وچ بقول ہیروڈوٹس دے اس دی تعداد تنتیس لکھ سی ۔ جو نہایت مبالغہ آمیز اے ۔ اس نازک موقع ایتھنز تے سپارٹا مل گئے تے یونان دیاں ریاستاں نے پہلی دفعہ مشترکہ دشمن توں متحد لڑنے دا فیصلہ کيتا تے ایرانیاں دے خلاف یونانیاں نے عزم ، حریت ، جرت ، بہادری ، اتحاد تے اعلیٰ جنگی اسٹریچی دا بے مثال مظاہرہ کرکے ایرانیاں نوں شکست دتی ۔ اس لڑیاٗی وچ سپارٹا نے بحری تے بری فوج دی کمان سمھالی ۔ اس جنگ وچ سپارٹا دا کمانڈر لیونیڈاس تن سو سپاہیاں دے نال تھرموپولی دے درے دی حفاظت اُتے متعین کيتا گیا ۔ اس دی پشت اُتے پیلونیس بوٹیا تے فوشیا دے پنج ہزار سپاہی سن ۔ ایرانیاں نوں خیال سی انہاں دی کثیر تعداد فوج دی وجہ یونانی خوفزدہ ہوجاواں گے ۔ مگر اسپارٹی بے فکری توں کھیلاں تے دوسرے کماں وچ مصروف رہے ۔ مگر انہاں نے کوئی اقدام نہ کيتا ۔ خشیارشا نوں بہت حیرت ہوئی تے اس نے حکم دتا کہ انہاں نوں زندہ پھڑیا جائے ۔ دو دن تک ایرانی حملہ کردے رہے مگر درے اُتے یونانیاں دا قبضہ رہیا ۔ آخر ایرانیاں نے اک پوشیدہ راستہ معلوم کر ليا ۔ لیونیڈاسنوں رات نوں اطلاع ملی دے دشمن دیاں فوجاں اس دے عقب جمع ہورہیاں نيں ۔ لیونیڈاس نے اک ہزار فوشین ، ست سو تھپسین تے تن سو اسپارٹیاں دے سوا سب رخصت کر دتا تے دشمن دا انتظار کرنے لگے ۔ انہاں نوں معلوم سی بچنے دا کوئی راستہ نئيں اے ۔ ایرانیاں نے انہاں نوں گھیر لیا تے انہاں نوں ہتھیار سُٹن نوں کہیا ۔ مگر یونانیاں نے لڑنے دا فیصلہ کيتا تے اس لڑیائی وچ لیونیداس ماریا گیا ۔ اس دے سپاہیاں نے اس دی لاش نوں کندھے اُتے اٹھا کے اک پہاڑی اُتے جو درے دے نال سی لے گئے تے اوتھے توں درے دی حفاظت کرنے لگے ۔ اوہ لڑدے رہے ایتھے تک کہ صرف دو سپاہی زندہ بچے ۔
ایرانیاں دی شکست
سودھویونانیاں نے ایرانیاں دے بحری جہازاں نوں اک تنگ جگہ اُتے جتھے اوہ حرکت نئيں کرسکدے سن شکست دتی ۔ یونانیاں نے ایران ورگی طاقت دے مقابلے وچ شاندار فتح حاصل کيتی سی ۔ اس لڑیائی وچ سپارٹا دا پورا ہتھ سی ۔ مگر ایتھنز بہت زیادہ شہرت حاصل ہوئی ۔ کیوں کہ جدوں ایرانی ایتھنز توں حوالگی دا مطالبہ کيتا تاں ایتھنز نے انکار کر دتا تے شہر چھڈ کے محفوظ مقام اُتے چلے گئے ۔ ایرانیاں دی شکست دے بعد اہل اتھنز آئے تے انہاں نے شکستہ حال شہر دی دوبارہ تعمیر شروع دی تے شہر دے گرد اک مظبوط دیوار دی تعمیر چاہندے سن ۔ مگر اسپارٹا نے مخالفت کيتی ۔ اسنوں ڈر سی ایرانی دوبارہ آئے تاں اسنوں محفوظ قلعے طور اُتے استعمال کرن گے ۔ مگر اہل ایتھز نے ایہ گل نئيں منی تے دیوار دی تعمیر شروع کردتی ۔ اس وقت ایشائے کوچک دی بہت ساریاں یونانی ریاستاں ایرانیاں دے ماتحت سن ۔ اوہ ایرانیاں توں بغاوت کرنا چاہندی سی تے اس دے لئی سپارٹا توں رہنمائی دی درخواست کيتی ۔ مگر اہل سپارٹا محتاط سن اس لئی انہاں نے انکار کر دتا ۔ انہاں نے اٹیکا توں اس دے لئی درخواست کيتی تاں انہاں نے قبول کرلئی ۔ اس وجہ توں ڈیلین لیگ دا صدر مقام ڈیلاس توں ایتھنز ہوئے گیا ۔
تصادم
سودھوسپارٹا جو یونان دی اک وڈی طاقت سی ۔ اس نے دیکھیا کہ اٹیکا دے اثر و رسوخ وچ وادھا ہورہیا اے تے اس دی عظمت باقی نئيں رہی اے تے یونانی شہری ریاستاں اک اک کرکے ایتھنز دے حلقہ وچ شامل ہوئے رہے نيں ۔ چنانچہ سپارٹا نے سازش دی تے ڈیلین لیگ نوں اٹیکا دے خلاف بغاوت دے لئی ابھارا ۔ اس نے یونانی ریاستاں نوں اٹیکا توں آزادی دلائے دا جھانسا دتا ۔ مگر ڈیلین لیگ نے ايسے نئيں سنی گئی ۔ اس اُتے سپارٹا نے خشدیاں ریاستاں نوں اکھٹا کرکے اک نواں اتحاد پیلوپونیسیسن لیگ قائم کيتا ۔ اس اُتے ایتھنز نے اک یونانی ریاستاں اک کانفرنس دی بلائی ، مگر اس وچ سپارٹا دی وجہ توں خشکی دی کسی ریاست نے اپنا نمائندہ نئيں بھیجیا ۔ بد اعتمادی تے خوف دی فضا پیدا ہوچکيتی سی ۔ اس لئی ایتھنز نے وی جنگ کيتی تیاری شروع کردتی ۔ مگر ایہ دونے طاقتاں حملہ کرنے دی بجائے جائزہ لے رہیاں سن تے موقع دی منتظر سن ۔
433 ق م وچ اک ریاست کور سیرا دی دوسری ریاست کورنتھ توں لڑیائی چھڑ گئی ۔ کورنتھ سپارٹا دا حلیف سی ۔ اس لئی کور سیرا نے ایتھنز توں مدد طلب کيتی تے کورنتھ نے سپارٹا توں مدد طلب کيتی ۔ اس لڑیائی وچ کورنتھ نوں شکست ہوئی تاں اس نے سپارٹا توں درخواست کيتی ایتھنز دے خلاف اعلان جنگ کر دے ۔ اس جنگ توں پہلے سپارٹا وچ پیلوپونیسیسن لیگ کانفرنس ہوئی ۔ سپارٹا دے سالار آرچیڈ اموس نے سمجھانے دی کوشش کيتی کہ ایہ جنگ لمبے عرصہ تک چلے گی تے اگلی نسلاں دے درمیان فیصلہ ہوئے گا ۔ لیکن پیلوپونیسیسن لیگ دے ممبراں نے کافی بحث دے بعد جنگ دا فیصلہ کيتا ۔ سپارٹا دے پاس اک وڈی تے عمدہ بری فوج سی لیکن اس دے پاس بحری بیڑا نئيں سی ۔ جدوں کہ ایتھنز دے پاس کوئی بری فوج سی تے اس دا بحری بیڑا بہت طاقت ور سی ۔
421 ق م وچ انہاں دے درمیان لڑیائی شروع ہوئی تے دونے ہی قیادت دا خواب دیکھ رہے سن ۔ سپارٹا دی فوجاں نے اٹیکا یعنی ایتھنز اُتے حملہ کر دتا ۔ ایتھنز دا لیڈر پرکلیز نے دیہات توں لوکاں نوں ایتھنز دے قلعہ وچ پناہ گزین ہوئے گئے ۔ سپارٹا دی فوجاں نے فضلاں تے باغات نوں تباہ کر کے ایتھنز توں چھ میل دے فاصلے اُتے پہنچ گئياں ۔ جدوں سپارٹا دیاں فوجاں گرد نواع وچ تباہی مچارہیاں سن تاں ایتھنز دے جواناں نے پرکلینز توں مقابلے دی اجازت منگی ، مگر پرکلینز نے نئيں دتی ۔ کیوں کہ اوہ جاندا سی کہ کوئی بری فوج سپارٹا دی فوج دا مقابلہ نئيں کرسکدی اے تے سمندر اُتے ایتھنز دے بحری بیڑے دا قبصہ اے تے اس توں انہاں نوں خوراک دی فراہمی آسانی توں ہوسکدی اے اس لئی بہتر اے کہ لڑیائی نوں لمبا کيتا جائے ۔ چنانچہ اس نے سختی توں اپنے لوکاں نوں لڑنے توں باز رکھیا تے پیلونیسس دے ساحل اُتے دشمناں دی شہراں اُتے حملہ کرنے دے لئی سو بحری جہازاں دا اک بیڑا روانہ کيتا ۔ اس طرح ایہ جنگ کئی سال تک جاری رہی ۔
خوف ناک دشمن
سودھوجب سپارٹا والےآں دا سامان جنگ ختم ہوئے گیا تاں اوہ واپس چلے آئے ۔ انہاں دے نال مارے گئے لوکاں دی ہڈیاں تے اک خالی تابوت نامعلوم سپاہی دا سی تے انہاں سب دا مشترکہ جنازہ پڑھیا گیا تے جنازے دے بعد تقریراں ہوئیاں ۔ جس وچ اہل ایتھنز دے عزم و استقلال دی تعریفاں کيتياں گئياں ۔ اگلے برس فیر سپارٹا نے اٹیکا اُتے یلغار دی ۔ جو ہن وچ ایتھنز نے بحری بیڑے نوں سپارٹا دے ساحلی قلعےآں اُتے حملے دے لئی روانہ کيتا گیا ۔ مگر جلد ہی اہل ایتھنز نوں سپارٹا توں وی اک خوفناک دشمن طاوَن توں مقابلہ ہويا تے اک تہائی ایتھنز دی آبادی اس دا شکار ہوئے گئی ۔ ہن ایتھنز دے لوک سپارٹا توں صلح کرنا چاہندے سن ۔ لیکن ایہ ممکن نئيں سی ۔ اس لئی لوک پرکلیز دے مخالف ہوئے گئے تے اسنوں جلاء الوطن کر دتا ۔
پیلوس دی فتح
سودھو425 ق م وچ ایتھنز دے بحری بیڑے نے سپارٹا دے اک اتحادی پیلوس نوں عجیب و غریب طریقہ توں فتح کرکے سپارٹا کہ 420 سپاہیاں نوں ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کر دتا ۔ اس واقع توں سارا یونان حیران ہوئے گیا تے سپارٹا نوں مایوسی ہوئی تے اک سفیر ایتھنز صلح دے بھیجیا ۔ ایتھنز وچ اس وقت جو لیڈر سن اوہ عوام دے جذبات نوں بھرکا رہے سن ۔ چنانچہ انہاں دے لیڈر کلیون نے سپارٹا دی ایہ پیش کش ٹھکرادتی تے سفیر واپس پرت گیا تے دوبارہ دونے دے درمیان لڑیائی شروع ہوئی ایہ لڑیائی پورے یونان وچ پھیل گئی ۔
اٹیکا دی شکست
سودھویہ جنگ دس سال تک جاری رہی ۔ سپارٹا دا کمانڈر براسیڈاس تے کلیون دونے مارے گے ۔ انہاں دے مارے جانے اُتے لڑیائی کچھ دیر دے لئی تھم گئی تے تمام فریق اس لڑیائی توں تنگ آچکے سن ۔ جس دا انجام نظر نئيں آرہیا سی ۔ مگر اٹیکا نے بوہت سارے نويں علاقےآں جس وچ افریقہ وی شامل سی قبضہ دی کوشش تے جھگڑےآں وچ حصہ لینے لگیا ۔ اس اُتے سپارٹا نے ایران توں سمجھوندا کر ليا تے ایتھنز تے اس دی حلیف ریاستاں دے خلاف حملے شروع کر دتے ۔ ایتھے تک ایتھنز دی بحری طاقت نوں تباہ کرکے اسنوں بری طرح شکست دے دتی گئی تے اٹیکا صلح اُتے مجبور ہوئے گیا ۔ اس نے مجبور ہوکے سپارٹا دی ساری شرائط مان لاں ۔
یونانی ریاستاں دا سقوط
سودھواس طویل جنگ دے بعد یونان دی سب طاقتاں دی طاقت ختم ہوئے گئی سپارٹا دی قوت کچھ عرصہ تک قائم رہی ۔ مگر اس دی 379 ق م وچ لیوکڑا دی لڑیائی وچ سیبز توں شکست کھانے دے بعد بالکل ہی ختم ہوئی ، خود سیبز وی تباہ ہوئے گیا ۔ ایہی وجہ اے یونانی ریاستاں مقدونیہ دے فلپ تے اس دے بیٹے سکندر دا مقابلہ نئيں کرسکن تے اس دے سامنے سرنگاں ہوگئياں ۔
ماخذ
سودھویونان ۔ اینڈیو بائیو
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: سپارٹا |