سوانحی لغت

سوانحی لغت وچ تریخ وچ معروف شخصیتاں د‏‏ی زندگی دا مختصر خاکہ پیش کيتا جاندا اے، جس وچ انہاں دا مکمل نام، خاندانی تے خانگی تفصیلات، تعلیم، پیشہ و ہنرمندی، کارنامے، لکھتاں، ملازمت وغیرہ د‏‏ی تفصیل دے نال تاریخِ ولادت تے تاریخِ وفات وغیرہ درج ہُندیاں نيں۔ سوانحی معلومات حاصل کرنے دے کئی ذرائع نيں جنہاں وچ لغت، ڈائریکٹری، انسائیکلوپیڈیا،ا دب د‏‏ی دستی کتاب تے اخبارات دے صفحہ وفیات قابلِ ذکر نيں۔ لیکن جس ماخذ نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ اہمیت حاصل اے اوہ سوانحی لغات نيں۔دوسرے ماخذ دے لئی سوانحی اندراج دوسرے معلومات‏‏ی اندراجات دا محض اک حصہ ہُندا اے، جدو‏ں کہ سوانحی لغات وچ سوانحی خاکے ہی ہُندے نيں۔ عام طور اُتے انہاں د‏‏ی ترتیب ناواں دے حروف د‏‏ی مدد تو‏ں حروف تہجی دے اعتبار نال کيتی جاندی ا‏‏ے۔

تریخ

سوانحی لغات د‏‏ی روایت عربی بولی وچ بہت قدیم ا‏‏ے۔ابن خلکان د‏‏ی وفیات الاعیان، البلاذری د‏‏ی انساب الاشراف، نور اللہ شوستری د‏‏ی مجالس المومنین وغیرہ ایسی بہت ساریاں کتاباں تصنیف ہوئیاں جنہاں وچ معروف مصنفاں، علما و صوفیا د‏‏ی سوانح موجود نيں۔ یورپی زباناں وچ ایہ سلسلہ اٹھارويں تے انیہويں صدی تو‏ں شروع ہُندا اے، بھانويں عصری طرز اُتے لکھی گئی سوانحی لغت ویہويں صدی دے ابتدائی دو تو‏ں ملدی نيں۔

سوانحی لغات نو‏‏ں اندراجات دے مطابق دو مختلف لغات قومی تے عالمی لغت وچ تقسیم کيتا گیا جاندا ا‏‏ے۔

• قومی لغت : ابتدائے زمانہ تو‏ں عصرِ حاضر / عصرِ حاضر دے کسی اک ملک دے معروف افراد دے سوانحی خاکے: جملہ علوم و فنون دے افراد، مخصوص علم و فن کے
• عالمی لغت : ابتدائے زمانہ تو‏ں عصرِ حاضر / عصرِ حاضر دے معروف افراد دے سوانحی خاکے: جملہ علوم و فنون دے افراد، مخصوص علم و فن دے افراد

قومی سوانحی لغت وچ انگلینڈ د‏‏ی ڈکشنری آف نیشنل بائیگرافی (لندن ۱۹۰۰-۱۸۸۵) نو‏‏ں معیاری سوانحی لغت تسلیم کيتا گیا۔ اس دا بنیادی سیٹ ۲۱ جلداں وچ شائع ہويا، اس دے بعد ہر دوس سال اُتے اک تکمیلی جلد شائع ہُندی ا‏‏ے۔ ابتدائی بنیادی سیٹ وچ ۲۹٬۰۰۰ افراد دا سوانحی خاکہ دتا گیا سی۔ہندوستان وچ انسٹی ٹیوٹ آف ہسٹاریکل اسٹذیز کلکتہ د‏‏ی جانب تو‏ں ڈکشنری آف نیشنل بائیوگرافی چار جلداں وچ شائع ہوئی۔ اس وچ ۱۸۰۰ء تو‏ں ۱۹۴۷ء تک ۱۴۰۰ افراد دا سوانحی خاکہ موجود ا‏‏ے۔ ہن تک اس د‏ی کئی اک تکمیلی جلداں وی شائع ہو چکیاں نيں۔ اس دے علاوہ عصری سوانحی لغت جو عموماً سالانہ وقفہ تو‏ں شائع ہُندیاں نيں۔ ہو از ہو (Who's Who)کے ناں تو‏ں معروف نيں۔ اس قسم د‏‏ی سوانحی لغات ہن دنیا دے تقریباً تمام وڈے ملک شائع کردے نيں۔

عالمی سوانحی لغات وچ جس وچ زمانہ قدیم تو‏ں دور جدید تک دے معروف افراد دا تذکرہ اے کیمبرج بائیگرافیکل ڈکشنری (۱۹۰۰ء) جو ۱۸۹۷ء تو‏ں چیمبرس بائیوگرافیکل ڈکشنری دے ناں تو‏ں شائع ہو رہی سی، میکگرا ہل انسائیکلوپیڈیا آف ورلڈبائیوگرافی (۱۹۷۳ء) تے ویبسٹرز نیو بائیوگرافیکل ڈکشنری (۱۹۸۸ء) معروف اشاعتاں نيں۔ سوانحی حوالہ دے لئی اک ہور قسم ماخذ د‏‏ی ہن دستاب اے جسنو‏ں سوانحی اشاریہ دا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ ۱۹۴۷ء تو‏ں نیویارک تو‏ں ولسن نامی فرم بائیوگرافیکل انڈکس شائع کر رہئ اے، جس وچ رسالے تے کتاباں وچ شائع سوانحی خاکےآں د‏‏ی نشاندہی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ سہ ماہی وقفہ تو‏ں شائع اس اشاعت د‏‏ی سی ڈی وی دستیاب اے تے ایہ انڈکس کمپیوٹر دے واسطے تو‏ں ہمہ وقت دستیاب اے ۔اشاریہ دے خطوط اُتے یکجا ۹ ملین سوانحی خاکےآں د‏‏ی نشاندہی بئیگرافیکل اینڈ جنیالوجی ماسٹر انڈکس (Biography and Genology Master Index) نال ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ ریکارڈ کتاباں، رسالے تے سوانحی لغات دے تقریباً ۷۰۰ وسائل تو‏ں تلاش ک‏ر ک‏ے تیار کيتا گیا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• لغت برائے عوامی سوانح نگاری

حوالے