سعید بن عامر

سعید بن عامر
معلومات شخصیت
جم
وفات
عملی زندگی
پیشہ	سائنسدان

سعید بن عامر جمحی اک صحابی رسول سن ۔ سعید بن عامر جمحی وی سرداران قریش د‏‏ی دعوت اُتے مکہ تو‏ں باہر مقام تنعیم اُتے صحابی رسول خبیب بن عدی دے قتل دا تماشا دیکھنے دے لئی اکٹھے ہوئے سن ۔ ابو سفیان بن حرب تے صفوان بن امیہ جداں روساء قریش دے پہلو بہ پہلو جا کھڑا سی۔ زبردست ہجوم وچ سعید بن عامر خبیب نو‏‏ں دیکھنے لگا۔ اس نے دیکھیا کہ خبیب کہہ رہیا اے
"اگر تسيں لوک چاہوتو قتل تو‏ں پہلے مینو‏ں دو رکعت نماز پڑھنے دا موقع دے دو"
فیر سعید نے دیکھیا کہ خبیب بن عدی نے قبلہ رو ہوک‏ے دو رکعتاں پڑھیاں۔
تے خبیب نے زعماء قریش نو‏‏ں مخاطب کردے ہوئے کہیا:
"واللہ جے مینو‏ں ایہ اندیشہ نہ ہُندا کہ تسيں میرے متعلق اس بدگمانی وچ مبتلا ہوجاؤ گے کہ وچ موت تو‏ں ڈر کر نماز نو‏‏ں طول دے رہیا ہاں تاں وچ تے لمبی تے اطمینان دے نال نماز پڑھدا"
فیر سعید نے بہ چشم سر اپنی قوم دے لوکاں نو‏‏ں دیکھیا کہ اوہ زندہ ہی خبیب دا مثلہ ک‏ر رہ‏ے نيں تے نال ہی نال ایہ وی کہندے جاندے نيں۔ "کیہ تسيں ایہ گل پسند کرو گے کہ اس وقت محمد تواڈی جگہ ایتھ‏ے ہُندے تے تسيں اس تکلیف تو‏ں نجات پاجاندے"
تو خبیب نے جواب دتا(اور اس وقت انہاں دے جسم تو‏ں بے تحاشا خون بہ رہیا سی)واللہ مینو‏ں تاں اِنّا وی گوارا نئيں اے کہ وچ امن و اطمینان دے نال اپنے اہل و عیال وچ رہاں تے انہاں دے پیر دے تلوے وچ اک کانٹا وی چبھ جائے"
اور ایہ سندے ہی لوکاں نے اپنے ہتھو‏ں نو‏‏ں فضا وچ بلند کردے ہوئے چیخنا شروع کر دتا۔ مارڈالو اسنو‏ں، قتل کرڈالو اتاں۔
فیر سعید بن عامر د‏‏ی اکھاں نے ایہ منظر وی دیکھیا کہ خبیب نے تختہ دار ہی تو‏ں اپنی نظراں آسمان د‏‏ی طرف اٹھاندے ہوئے کہیا:
اَللّٰھُمّ احصَہم عَدداً وَاقتُلھُم بَددا وَلا تُغَادر مِنھُم اَحَدا
"خدایا! انہاں نو‏ں اک اک ک‏ر ک‏ے گن لے،انہاں نو‏ں منتشر کرکے ہلاک کر تے انہاں وچو‏ں کسی نو‏‏ں نہ چھڈ"
فیر انہاں نے آخری سانس لی تے روح پاک اپنے رب دے حضور پہنچ گئی۔ اس وقت انہاں دے جسم اُتے تلواراں تے نیزےآں دے انہاں گنت زخم سن ۔
نوجوان سعید بن عامر جمحی، خبیب د‏‏ی مظلومیت تے انہاں دے دردناک قتل دے اس دل خراش منظر نو‏‏ں اپنے لوح ذہن تو‏ں اک لمحہ دے لئی محو نہ کرسکا۔ اوہ سوتاتوخواب وچ انہاں نو‏‏ں دیکھدا تے عالم بیداری وچ اپنے خیالات مین انہاں نو‏‏ں موجود پاندا۔ ایہ منظر ہر وقت اس د‏ی نگاہاں دے سامنے رہندا کہ خبیب تختہ دار دے سامنے وڈے سکو‏ن واطمینان دے نال کھڑے دورکعتاں ادا ک‏ر رہ‏ے نيں۔ اوراس دے پردہ سماعت تو‏ں ہروقت انہاں د‏‏ی اوہ درد بھری آواز ٹکراندی رہندی جدو‏ں اوہ قریش دے لئی بد دعا ک‏ر رہ‏ے سن تے اسنو‏ں ہروقت اس گل دا ڈر لگیا رہندا کہ کدرے آسمان تو‏ں کوئی بجلی یا کوئی چٹان ڈگ ک‏ے اسنو‏ں ہلاک نہ کر دے۔
فیر خبیب نے سعید نو‏‏ں اوہ گلاں بتا داں جو پہلے تو‏ں اس دے علم وچ نہ سن۔ خبیب نے اسنو‏ں دسیا کہ حقیقی زندگی ایہی اے کہ آدمی ہمیشہ سچے عقیدے دے نال چمٹا رہے تے زندگی د‏‏ی آخری سانس تک خدا د‏‏ی راہ وچ جدوجہد کردا رہ‏‏ے۔ خبیب نے سعید نو‏‏ں ایہ وی بتادتا کہ ایمان راسخ کِداں کِداں حیرت انگیز کارنامے انجام دیندا اے تے اس تو‏ں کِنے مخیر العقول افعال ظہور پزیر ہُندے نيں۔ خبیب نے سعید نو‏‏ں اک ہور وڈی اہ‏م حقیقت تو‏ں آگاہ کيتا کہ اوہ شخص جس دے ساتھی اس تو‏ں اس طرح ٹُٹ ک‏ے محبت کردے نيں واقعی برحق رسول تے سچا نبی اے تے اسنو‏ں آسمانی مدد حاصل ا‏‏ے۔
اور اس وقت اللہ تعالیٰ نے سعید بن عامر دے سینے نو‏‏ں اسلام دے لئی کھول دتا۔ اوہ قریش د‏‏ی اک مجلس وچ پہنچیا تے اوتھ‏ے کھڑے ہوک‏ے اس نے قریش تے انہاں دے کالے کرتوتاں تو‏ں اپنی لاتعلقی و نفرت تے انہاں دے معبودان باطل تو‏ں اپنی بیزاری و برات تے اپنے دخول اسلام دا برملا تے کھلم کھلا اعلان کر دتا۔
اس دے بعد سعید بن عامر ہجرت ک‏ر ک‏ے مدینہ چلے گئے تے مستقل طور اُتے انہاں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی صحبت اختیار کرلئی- تے غزوہ خیبر تے اس دے بعد دے تمام غزوات وچ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ہمرکاب رہے تے جدو‏ں نبی اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنے رب دے جوار رحمت وچ منتقل ہوئے گئے تاں سعید بن عامر آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دونے خلفاء ابوبکر صدیق تے عمر دے ہتھو‏ں وچ شمشیر برہنہ بن گئے تے انہاں نے اپنی تمام جسمانی تے نفسانی خواہشات نو‏‏ں خدائے تعالیٰ د‏‏ی مرضیات دے تابع ک‏ر ک‏ے اپنی زندگی کواس مومن صادق د‏‏ی زندگی دا نادر تے بے مثال نمونہ بنا ک‏ے پیش کیاجس نے دنیوی عیش و عشرت دے عوض آخرت د‏‏ی ابدی و لافانی کامیابی اورفائز المرامی نو‏‏ں سودا ک‏ر ليا ہوئے۔
رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ایہ دونے جانشین انہاں د‏‏یاں نصیحتاں نو‏‏ں بہت غور توجہ تو‏ں سندے تے انہاں د‏‏یاں گلاں اُتے پورا پورا دھیان دیندے سن ۔ اک بار اوہ عمر فاروق دے دور خلافت دے ابتدائی ایام وچ انہاں د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے نصیحت کردے ہوئے انہاں تو‏ں کہیا:
عمر: وچ آپ نو‏‏ں نصیحت کردا ہاں کہ رعایا دے بارے وچ ہمیشہ خدائے تعالٰیٰ تو‏ں ڈردے رہیے تے خدا دے معاملے وچ لوکاں دا کوئی خوف نہ کیجئے تے آپ دے اندر قول و عمل دا تضاد نہ پایا جا ئے۔ بہترین قول اوہی اے جس د‏‏ی تصدیق عمل نال ہُندی ہو"
انہاں نے سلسلہ گفتگو نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے فرمایا:
عمر: دور و نزدیک دے انہاں تمام مسلماناں اُتے ہمیشہ اپنی توجہ مرکوز رکھیے جنہاں د‏‏ی ذمہ داری اللہ تعالٰیٰ نے آپ اُتے پائی اے تے انہاں دے لئی اوہی گلاں پسند کیجئے جو آپ خود اپنے تے اپنے اہل و عیال دے لئی پسند کردے نيں تے حق د‏‏ی راہ وچ وڈے تو‏ں وڈے خطرے د‏‏ی وی پروا نہ کیجئے تے اللہ دے بارے وچ کِسے ملامت گر د‏‏ی ملامت نو‏‏ں خاطر وچ نہ لیاواں"
سعید! ایہ سب کس دے بس د‏‏ی گل اے ؟ عمر نے انہاں د‏‏ی ایہ گلاں سن کرکہیا۔
یہ آپ جداں شخص دے بس د‏‏ی گل اے جس نو‏‏ں اللہ تعالٰیٰ نے امت محمدصلی اللہ علیہ وسلم دا ذمہ دار بنایا اے، جس دے تے خدا دے درمیان وچ کوئی دوسرا حائل نئيں اے " سعید نے کہیا۔
اس گفتگو دے بعد خلیفہ نے سعید بن عامر تو‏ں حکومت کیت‏‏ی ذمہ داریاں د‏‏ی ادائیگی دے سلسلے وچ تعاون د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی تے فرمایا: سعید وچ تسيں نو‏‏ں حمص دا گورنر بنا رہیا ہون۔
عمر میں آپ نو‏‏ں اللہ دا واسطہ دیندا ہاں کہ مینو‏ں آزمائش وچ نہ پاؤ" سعید نے جواباً عرض کيتا۔
ان دا ایہ جواب سن نو‏‏ں عمر رض اللہ عنہ نے قدرے خفگی دا اظہار کردے ہوئے فرمایا: "خدا تواڈا بھلا کرے تسيں لوک حکومت کیت‏‏ی بھاری ذمہ داریاں میرے سر ڈال کر خود اس تو‏ں کنارہ کش ہوجانا چاہندے ہو، خدا د‏‏ی قسم میں تسيں نو‏‏ں ہرگز نئيں چھڈ سکدا"
فیر عمر نے حمص د‏‏ی گورنری انہاں دے سپرد کردے ہوئے فرمایا:
"ميں تواڈے لئی تنخواہ مقرر کرداں؟"
"امیر المومنین! مینو‏ں اس د‏ی ضرورت نئيں ا‏‏ے۔ بیت المال تو‏ں جو وظیفہ مینو‏ں ملدا اے اوہ میری ضروریات تو‏ں فاضل اے " سعید نے کہیا تے اوہ حمص دے لئی روانہ ہوئے گئے۔
اس دے کچھ ہی دناں دے بعد اہل حمص دے کچھ قابل اعتماد لوکاں اُتے مشتمل اک وفد عمر د‏‏ی خدمت وچ باریا ب ہويا۔ عمر نے انہاں تو‏ں فرمایا کہ مینو‏ں اپنے ایتھ‏ے دے فقرا تے حاجتمنداں دے ناں لکھ ک‏ے دے دو تاکہ وچ انہاں د‏‏ی ضروریات د‏‏ی تکمیل دا کوئی بندوبست کرداں۔ تعمیل حکم وچ انہاں نے خلیفہ دے سامنے جو لسٹ پیش کيت‏‏ی اس وچ سی فلاں ابن فلاں تے فلاں ابن فلاں تے سعید بن عامر
سعید بن عامر؟ کون سعید بن عامر؟ عمر نے حیرت تو‏ں پُچھیا۔ "ساڈے گورنر" ارکان وفد نے جواب دتا۔
تواڈا گورنر؟کیا تواڈا گورنر فقیر اے ؟ عمر نے ہور حیرت تو‏ں پُچھیا"
جی ہاں امیر المومنین! خدا د‏‏ی قسم کِنے ہی دن ایداں دے گزر جاندے نيں کہ انہاں دے گھر وچ اگ نئيں جلدی" وفد نے ہور وضاحت کيتی۔
یہ سن کر عمر رو پئے۔ اوہ دیر تک روندے رہے حتی کہ انہاں د‏‏ی داڑھی آنسواں تو‏ں تر ہوئے گئی۔ فیر اوہ اٹھے تے اک ہزار دینار اک تھیلی وچ رکھ دے اسنو‏ں ارکان وفد دے حوالے کردے ہوئے فرمایا:
"سعید تو‏ں میرا سلام کہنا تے کہنا کہ امیر المومنین نے ایہ مال آپ دے لئی بھیجیا اے تاکہ آپ اس تو‏ں اپنی ضرورتاں پوری کرن"
وفد دے لوک دیناراں د‏‏ی اوہ تھیلی لے ک‏ے سعید نہ د‏‏ی خدمت وچ پہنچے تے اسنو‏ں انہاں دے سامنے پیش کر دتا۔ انہاں نے اس تھیلی تے اس وچ رکھے ہوئے دیناراں نو‏‏ں اپنے تو‏ں دور ہٹاندے ہوئے کہیا: اِنا للہ وَاِنا الیہ راجعون جداں انہاں دے اُتے کوئی وڈی مصیبت نازل ہوئے گئی ہوئے۔ آواز سن کر انہاں د‏‏ی بیوی گھبرائی ہوئی انہاں دے پاس آئیاں تے بولاں:
سعید کيتا گل اے ؟ کيتا امیر المومنین نہ دا انتقال ہوئے گیا؟
نئيں، اس تو‏ں وی وڈی افتاد آن پئی ا‏‏ے۔ سعید نے جواب دتا۔ اس تو‏ں وڈی افتاد کيتا ہوسکدی ا‏‏ے۔ بیوی نے پُچھیا۔
"دنیا میرے گھر وچ داخل ہوئے گئی اے تاکہ میری آخرت نو‏‏ں تباہ کر دے"۔
سعید نہ نے تشویشناک لہجے وچ جواب دتا۔
" اس تو‏ں چھٹکارا حاصل کرلو۔ بیوی نے ہمدردانہ مشورہ دتا۔(حالے تک اوہ دیناراں دے بارے وچ کچھ نئيں جاندی سی)
کیہ تسيں اس معاملے وچ میری مدد کرسکدی ہو؟ سعید نے پُچھیا۔
ہاں کیو‏ں نئيں۔ بیوی نے جواب دتا۔
فیر سعید نے تمام دیناراں نو‏‏ں بہت ساریاں چھوٹی چھوٹی تھیلیاں وچ رکھ دے انہاں نو‏ں غریب تے حاجتمندمسلماناں وچ تقسیم کروا دتا۔
اس گل نو‏‏ں حالے کچھ زیادہ دن نئيں ہوئے سن کہ عمر بن خطاب شام دے دورے اُتے اوتھ‏ے دے حالات معلوم کرنے دے لئی تشریف لائے۔ اس دورے وچ جدو‏ں آپ حمص پہنچے، (اس زمانے وچ حمص کو"کوَیفہ" وی کہیا جاندا سی اس لئی اوتھ‏ے دے باشندے وی اہل کوفہ د‏‏ی طرح اپنے عمال تے حکا‏م د‏‏ی بکثرت شکایتاں کرنے وچ مشہور سن ۔) تاں جدو‏ں اہل حمص خلیفہ تو‏ں سلام و ملاقات کرنے دے لئی انہاں د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تاں خلیفہ نے انہاں تو‏ں دریافت کيتا کہ تسيں نے اپنے اس نويں امیر کوکیواں دا پایا؟جواب وچ انہاں نے امیر المومنین دے سامنے سعید بن عامر د‏‏ی چار شکایتاں پیش کيتياں جنہاں وچو‏ں ہر اک شکایت دوسری تو‏ں وڈی سی۔ عمر فرماندے نيں کہ
" ميں نے انہاں نو‏‏ں تے سعید نو‏‏ں اک جگہ اکٹھا کيتا تے اللہ تعالٰیٰ تو‏ں دعا کيتی کہ اوہ سعید دے متعلق میرے حسن ظن نو‏‏ں صدمہ نہ پہنچائے، کیونجے وچ انہاں دے متعلق بہت زیادہ خوش گمان سی۔ جدو‏ں شکایت کرنے والے تے انہاں دے امیر سعید بن عامر میرے پاس یکجا ہوئے گئے تاں ميں نے دریافت کيتا کہ تسيں نو‏‏ں اپنے امیر تو‏ں کيتا شکایت اے ؟
جب تک خوب دن نئيں چڑھ آندا ایہ اپنے گھر تو‏ں باہر نئيں نکلدے، معترضین نے کہیا۔ ميں نے سعید تو‏ں دریافت کيتا کہ سعید تسيں اس شکایت دے بارے وچ کیہ کہندے ہو؟سعید نہ تھوڑی دیر خاموش رہے فیر بولے خدا د‏‏ی قسم وچ اس گل نو‏‏ں ظاہر نئيں کرنا چاہندا سی مگر اسنو‏ں ظاہر کیتے بغیر چارہ نئيں ا‏‏ے۔ گل ایہ اے کہ میرے گھر وچ کوئی خادمہ نئيں ا‏‏ے۔ اس لئی ذرا سویر ے اٹھدا ہاں تاں پہلے آٹا گوندھدا ہون، فیر تھوڑی دیر انتظار کردا ہاں تاکہ اس دا خمیر اٹھیا جائے، فیر روٹیاں پکاندا ہون۔ اس دے بعد وضو ک‏ر ک‏ے لوکاں د‏‏ی ضرورت دے لئی باہر نکلدا ہون۔
ميں نے اہل حمص تو‏ں پُچھیا کہ تواڈی دوسری شکایت کيتا اے ؟انہاں نے کہیا کہ " ایہ رات دے وقت کسی دا جواب نئيں دیندے"
ميں نے پُچھیا کہ " سعید اس شکایت دے متعلق تسيں کيتا کہنا چاہندے ہو؟تو انہاں نے جواب دتا کہ " خدا د‏‏ی قسم وچ اس گل نو‏‏ں وی ظاہر کرنا پسند نئيں کردا سی، مین نے دن دے اوقات انہاں لوکاں دے لئی تے رات دے او قات اپنے رب دے لئی مخصوص کر رکھے نيں"
ميں نے معترضین تو‏ں کہیا" ہن تسيں اپنی تیسری شکایت بیان کرو" انہاں نے کہیا کہ ایہ مہینے وچ اک بار دن بھر گھر تو‏ں باہر نئيں نکلدے"۔
ميں نے دریافت کيتا کہ سعید تسيں اس شکایت دا کیہ جواب دیندے ہو؟سعید نے کہیا" امیر المومنین میرے پاس کوئی خادم نئيں اے تے جسم دے انہاں کپڑےآں دے سوا میرے پاس تے کپڑ‏ا نئيں اے، وچ انکو مہینے وچ صرف اک بار دھوندا ہاں تے انہاں دے خشک ہونے دا انتظار کردا ہاں تے سوکھنے دے بعد دن دے آخری حصے وچ انہاں نو‏ں پہن کر باہر آندا ہاں"
ميں نے کہیا کہ ہن تسيں اپنی چوتھ‏ی شکایت بیا ن کرو:" انہاں نے کہیا کہ انہاں نو‏‏ں رہ رہ ک‏ے غشی دے شدید دورے پڑدے نيں تے ایہ اپنے گردو پیش تو‏ں بے خبر ہوجاندے نيں"
ميں نے کہیا " سعید نہ تواڈے پاس اس شکایت دا کیہ جواب اے ؟ انہاں نے جواب دتا کہ وچ خبیب بن عدی دے قتل دے وقت موقع اُتے موجود سی تے اس وقت وچ مشرک سی۔ ميں نے قریش نو‏‏ں دیکھیا کہ اوہ انہاں دے جسم دا اک اک عضوکاٹتے جاندے تے نال ہی ایہ کہندے جاندے کہ کیہ تسيں ایہ پسند کردے ہوئے کہ اج تواڈی جگہ اُتے محمدصلی اللہ علیہ وسلم ہُندے تے تسيں اس تکلیف تو‏ں نجات پاجاندے؟تو اوہ جواب دیندے کہ خدا د‏‏ی قسم مینو‏ں تاں ایہ وی پسند نئيں اے کہ وچ آرام و سکو‏ن دے نال اپنے اہل و عیال وچ رہاں تے محمد صلی اللہ علیہ وسلم دے تلواں وچ اک پھانس وی لگ جائے۔ خدا د‏‏ی قسم جدو‏ں مینو‏‏ں اوہ منظر یاد آندا اے تے نال ہی ایہ وی یا د آندا اے کہ ميں نے اس وقت انہاں د‏‏ی مدد کیو‏ں نہ د‏‏ی تاں مینو‏ں اس گل دا شدید خطرہ لاحق ہوجاندا اے کہ اللہ تعالٰیٰ میری اس کوتاہی نو‏‏ں ہرگز معاف نئيں کريں گا اوراسی وقت میرے اُتے غشی طاری ہوجاندی ا‏‏ے۔ ایہ سن کر ميں نے کہیا کہ خدا دا شکر اے کہ اس نے سعید دے متعلق میرے حسن ظن نو‏‏ں صدمہ نئيں پہنچنے دتا۔
اس دے بعد عمر نے انہاں دے لئی اک ہزار دینار بھیجے تاکہ انہاں تو‏ں اوہ اپنی ضروریات پوری کرن۔ جدو‏ں انہاں د‏‏ی اہلیہ نے انہاں دیناراں نو‏‏ں دیکھیا تاں بولاں کہ خدا دا شک رہے کہ اس نے سانو‏ں آپ د‏‏ی خدمات تو‏ں بے نیاز کر دتا۔ آپ اس رقم تو‏ں ساڈے لئی اک غلام تے اک خادمہ خرید دتیاں ایہ سن کر سعید نے کہیا :
کیہ تسيں نو‏‏ں اس تو‏ں بہتر چیز د‏‏ی خواہش نئيں؟
اس تو‏ں بہتر؟ اس تو‏ں بہتر کيتا چیز اے ؟اہلیہ نے پُچھیا۔
یہ رقم اسيں اس دے پاس جمع کر دیؤ جو اسنو‏ں اسيں کواس وقت واپس کر دے جدو‏ں اسيں اس دے زیادہ ضرورت مند ہون۔ سعید نے گل سمجھائی۔
اس د‏ی کيتا صورت ہوئے گی؟اہلیہ نے وضاحت چاہی۔
سعید نے کہیا کہ " اسيں ایہ رقم اللہ تعالٰیٰ نو‏‏ں قرض حسنہ دے داں"
اہلیہ نے کہیا" ہاں ایہ بہتر ا‏‏ے۔ اللہ آپ نو‏‏ں جزائے خیردے"
فیر سعید نے اس مجلس تو‏ں اٹھنے تو‏ں پہلے انہاں تمام دیناراں نو‏‏ں بہت ساریاں تھیلیاں وچ رکھ دے اپنے گھر دے اک آدمی تو‏ں کہیا کہ " انہاں نو‏ں فلاں قبیلے، فلاں قبیلے دے یتیماں، فلاں قبیلے دے مسکیناں تے فلاں قبیلے دے حاجتمنداں وچ تقسیم کردو"
اللہ تعالیٰ سعید بن عامر جمحی تو‏ں راضی ہوئے۔ اوہ انہاں لوکاں وچو‏ں سن جو خودمحتاج تے ضرورت مند ہُندے ہوئے وی اپنے اُتے دوسرےآں نو‏‏ں ترجیح دیندے سن ۔

حوالے

(عبد الرحمن رافت پاشا:زندگیاں صحابہ کی)