سدگتی

سدگتی (ادھار) ستیاجیت رائے دوارا 1981 وچّ بنائی اک ہندی لگھو فلم ہے | ایہہ فلم منشی پریمچند دوارا اس ہی نام دی اک لگھو کہانی اتے آدھارت اے-

پلاٹ

پریمچند دی کہانی ‘سدگتی’ تے ادھارت اس فلم نوں ستیاجیت ریء ورگے ولکھن نردیشک دی نظر توں ویکھنا وی درشکاں لئی اک خاص انوبھوَ ہے ۔ اس فلم نوں ویکھنا صرف اتیت نوں ویکھنا نہیں سگوں کئی مائنیاں وچّ ورتمان نوں ویکھنا اتے محنت دے شوشن دے نمت قایم ساماجک – دھارمک ووستھاواں اتے آستھاواں توں پورن مکتی دی چیتنا نوں وی مضبوط بناؤنا ہے ۔ دوردرشن آرکائیوس دے خزانے وچّ موجود ایہہ فلم پریمچند جنم شتابدی دے آسپاس بنی سی ، جو اوہناں دناں دی یاد وی ہے جدوں عامَ جنتا دے یتھارتھ اتے ساہت لئی دوردرشن وچّ وتھیری جگہ ہندی سی ۔ شروع وچّ اک کھپڑیل دسدا ہے اتے مٹی دیاں ڈھہندیاں دیواراں والا اک گھر ، جتھے اک استری کھڑی ہے ۔ ایہہ گھر دکھی چمار دا ہے اتے اوہ استری اسدی بیوی ہے ۔ اس گھر وچّ اک پنڈت جی اوہناں دی دھی دی کڑمائی دا لگن وچارن لئی آؤن والے ہن ، اس کارن دکھی ترت بخار توں اٹھن دے باو جود گھاہ کٹن گیا ہے ، تاں کہ اوہناں نوں بلاؤن جان ویلے اوہناں دے جانوراں لئی گھاہ دی ہی بھینٹ لے جاوے ۔ پنڈت جی نوں دکشنا دین لئی سیر بھر آٹا ، ادھ سیر چاول ، پا بھر دال ، ادھ پا گھی ، لون - ہلدی آدک وی دوکان توں منگوایا جاندا ہے ۔ پنڈت جی کتے نکل نہ جان اس چکر وچّ دکھی بناں کجھ کھادھے اوہناں دے گھر چلا جاندا ہے ۔ مگر پنڈت پوز کردا ہے کہ اوہ وہلا نہیں ہے ۔ دکھی وڈے سہج انداز وچّ کہندا ہے - مینوں پتہ ہے کہ تہانوں دم لین دی فرصت نہیں ۔ اس طرحاں دے وینگ ، وڈمبناواں اتے بھیدبھاو دیاں ہلاتاں نوں فلمکار کئی ستھاناں وچّ بہت پربھاوشالی طریقے نال پیش کرن وچّ سفل ہے ۔ پنڈت دے گھر جاندے وقت رستے وچّ جو راون دی مورتی ہے ، اتھے وی کیمرہ ٹھہردا ہے جویں اوہ کوئی پرتیک ہووے ۔لگدا ہے دہسر ووستھا دا مہاںبلی راکھا بنیا کھڑا ہے تے پنڈت اسدی پوجا راہیں طاقت حاصل کرکے بے شرمی نال اپنی پرجیوی جیون شیلی تے گرو کردا ہے۔ دھی دی کڑمائی دا دن طے کرواؤن دی لالسا وچّ دکھیا بھکھے ڈھڈّ ، بناں کسے محنتانے دے پنڈت دی وگار کردا ہے ۔ پہلاں برانڈا صاف کردا ہے ، پھر توڑی ڈھوندا ہے اتے لکڑی دے گنڈھل کھنڈھ دیاں کھلپاڑاں کرن دی کوشش وچّ مر جاندا ہے ۔ دکھی دا بھائی چارا اسدی لاش چکن توں انکار کر دندا ہے ۔ اوہناں دیاں لال اکھاں اتے تنے ہوئے طیور دے کارن پنڈت دی ہمت نہیں ہندی کہ اوہناں نوں پھر لاش چکن نوں کہے ۔ آخرکار پنڈت نوں ہی اس لاش نوں اتھوں گھسیٹ گھسیٹ کے ہٹاؤنا پیندا ہے ۔ کھنڈھ دیاں کھلپاڑاں کرن اتے لاش نوں پنڈت دوارا اک پیر وچّ بناں ہتھ لائے اک لکڑ دی کھونڈی نال رسا پا کے گھسیٹن دے درشاں دیاں کتھا آلوچکاں نے کئی طرحاں دیاں ویاکھیاواں کیتیاں ہن ، مگر ستیاجیت ریء دا فلمکار اتھے ہی نہیں رکدا ، سگوں اس دی نظر اتھے پرتدی ہے جتھے اوہ گنڈھل لکڑی ہے اتے جس وچّ کہاڑی پھسی ہوئی ہے اتے لاش ہٹان دے بعد پنڈت جس جگہ نوں پوتر کر رہا ہے ۔ جیکر گنڈھدار لکڑی جاتی - ووستھا دا پرتیک ہے تاں اس وچّ پھسی ہوئی کہاڑی وی اسدا پرتیک ہے کہ اسنوں نشٹ کرن دا کارج ادھورا ہے اتے ایہہ وی کہ پنڈت جی یتھاستھتی بنائے رکھنا چاہندے ہن ۔ مگر کی پنڈت صرف اک جاتی ہے جاں اوہ اوہناں سبھ دا پرتیک ہے جو محنت دا شوشن کرن لئی ساماجک بھیدبھاو اتے اوگیانک آستھاواں نوں بنائے رکھنا چاہندے ہن، فلم ویکھدے ہوئے درشکاں دا اس سوال نال ساہمنا تاں ہووےگا ہی ، نال ہی دکھی نوں کیتا گیا ایہہ سوال وی اوہناں نوں سوچن نوں مجبور کریگا کہ ‘لکڑی کٹنا جاندے ہو ؟ ’ لکڑی پاڑدے وقت اک گونڑ ؛ بھیالال دکھی نوں ایہہ سوال کردا ہے ۔ دکھی جواب دندا ہے - بھائی ، کٹدا تاں ہاں میں گھاہ ، ہن ایہہ لکڑی کٹنا میں کی جانوں ۔ گونڑ سدھے سوال داگدا ہے - تاں پھر کیوں بے کار حیران ہندے ہو ؟ جدوں دکھی کہندا ہے کہ جیکر اوہ بھکھا نہ ہندا تاں لکڑی پاڑ وی دندا ، تدّ گونڑ پھر سوال کردا ہے - تاں کی اوہ تینوں کھانا وی نہیں دے سکدے ؟ دکھی کہندا ہے - کھانا کس منھ نال منگو ، اس تے گونڑ کہندا ہے - تاں چلاؤ کہاڑی ، چلاؤ کہاڑی ۔ دلچسپ ایہہ ہے کہ اسدی شکل کبیر نال ملدی - جلدی ہے ۔ امرت ریء اتے ستیاجیت ریء دوارا لکھے سنواد وی کافی اثردار ہن۔ نفرت اتے نفرت دی گٹھّ کنی سخت ہے ایہہ پنڈتانی ( گیتا سدھارتھ ) دے ذریعے ابھردا ہے ، جتھے استری وچّ پائی جان والی کرنا اک پل لئی آؤندی وی ہے تاں زیادہ دیر تکّ نہیں ٹھہردی ۔ گھر وچّ چار روٹیاں بچیاں ہوئیاں ہن ، پر اوہ اس دلیل دے آدھار اتے دکھی نوں نہیں دتی جاندی کہ چمار زیادہ کھاندے ہن ۔ پنڈتانی اتے ہی دھرم - کرم دے فکر دی ذمہ داری ہے ، اوہ جویں براہمنواد جاں ہندتو دی رکھیا لئی سرجی گئی ہے ۔ چمار ، دھوبی ، گھاسی ورگیاں دا اس ہندو گھر وچّ منہ چکے چلے آنا اسنوں منظور نہیں ہے ۔ اک دن دی مجوری بچّ جان دے باو جود اوہ چلم لئی اگّ تکّ انی حقارت نال دندی ہے کہ دکھی ورگا سبھ کجھ سہن والا آدمی وی اپمانبودھ اتے دکھ نال فٹّ پیندا ہے - وڈی بھلّ ہوئی میرے توں گھر دے اندر چلیا آیا ۔ انے مورکھ نہ ہندے تاں لتاں – جتیاں کیوں کھاندے ! کون کی ہے ، کسدی دنیا کویں دی ہے اتے کنیاں جدا - جدا جیون ستھتیاں ہن اسنوں کیمرہ چیکسی نال دکھاندا ہے ۔ اک ہی وقت وچّ دکھی جھاڑو لگا رہا ہے ، اسدی پتنی دکشنا دی سامگری خرید رہی ہے اتے پنڈت جلپان کر رہا ہے ۔ اک طرف چلم دے دھونئیں نال ڈھڈّ دی اگّ نوں شانت کرن دی کوشش ہے تاں دوجے پاسے ترپتیدائک بھوجن دے بعد پان ہے اتے نواری پلنگھ اتے آرام ہے ۔ اک طرف پنڈتانی ہے اتے دوجے پاسے دکھی دی پتنی ۔ پنڈتانی دے کول سنویدنہینتا توں اپجیاں دلیلاں ہن اتے دکھی دی پتنی دے کول درشکاں نوں بے چین کر دین والے سوال ۔ دکھی دی موت اتے پنڈتانی کہندی ہے - کجھ لوک نیند وچّ نہیں مردے ؟ جدوں کہ دکھی دی پتنی کہندی ہے - ‘‘مہاراج ، تسیں اس توں لکڑی پڑوائی ، کڑی محنت کروائی ، جدوں کہ اوہ ہنے - ہنے بخار توں اٹھیا سی ۔ اسدے ڈھڈّ وچّ کھانا نہیں سی ۔ سریر وچّ تاکت نہیں سی ۔ تہاڈا کی بگاڑیا سی مہاراج ، کی بگاڑیا سی ، جو تسی انے نردئی ہو گئے ۔ ’’ پنڈتانی نوں وی تدّ لگدا ہے کہ کڑی محنت نہیں کروانی چاہیدی ہے سی ، پر پنڈت اس اپرادھبودھ نوں اس اتے حاوی نہیں ہون دندا ۔ اوہ کہندا ہے - ‘محنت کی لوک کردے نہیں ، سبھ مر تھوڑھے جاندے ہن ؟ ’ دھیان دین لایق ہے کہ ایہہ دلیل اسدی ہے جو خود محنت نہیں کردا ! ’ ایہہ دلیل دتا جا سکدا ہے کہ اج اونا جاتیبھید نہیں رہا ، اج نیویں جاتی دے لوکاں دے گھراں وچّ پرویش تے اکثر نکّ نہیں چڑایا جاندا ، اج اونا دھرم دا ڈر وی نہیں کہ صرف کڑمائی دا دن طے کرواؤن دی لالسا وچّ کھپدے کھپدے کوئی جان دے دیوے ۔ مگر کی لالسا نوں وی اک پرتیک دی طرحاں نہیں لیا جانا چاہیدا ہے ؟ کی اج وی چھوٹیاں – چھوٹیاں اچھاواں لئی کھپدے ہوئے لوک اوہناں دے لئی بے وقت نہیں مر رہے ہن جو اوہناں نوں اوہناں دی محنت دی اچت کیمت نہیں دندے اتے آپ اوہناں دے محنت تے جیون دے تمام سکھ بھوگدے ہن اتے محنت کرن والیاں دے مرن اتے ایہی دلیل دندے ہن کہ ‘محنت کی لوک نہیں کردے ، سبھ مر تھوڑھے جاندے ہن ؟ ’ اتے کی اجیہے لوکاں نے جو اپنے ہتّ دی آرتھک - راجنیتک سنرچنا بنا رکھی ہے اسدی براہمنواد اتے ورن - ووستھا نوں قایم رکھن وچّ وی بھومکا نہیں ہے ؟

کاسٹ

٭اوم پوری - دکھی ٭سمتا پاٹل –جھریا ٭موہن اگاشے - باہمن ٭گیتا سدھارتھ - باہمن دی پتنی ٭رچا مشرا - دھنیا

ہور کریڈٹ

کلا نردیشن : اشوک بوس ساؤنڈ ڈجائنر : امولیا داس