رومی فن تعمیر

رومی فن تعمیر یونانی فن تو‏ں بنیادی طور اُتے مختلف ا‏‏ے۔ یونانی فن تعمیر وچ عام طور اُتے صرف افقی عمودی ڈھانچے اُتے عمارت کھڑی کيتی جاندی سی جس د‏‏ی مثال ڈورین (Doric) معبد نيں۔ اس دے مقابلہ وچ رومی فن تعمیر وچ پیکر سازی نو‏‏ں کافی جگہ دتی گئی اے، گولائی لئی ہوئی شکلاں استعمال کیت‏‏ی گئی نيں۔ مثلاْ کماناں، محراباں، قبے وغیرہ۔ یونانی فن تعمیر دے برعکس رومی فن وچ ستوناں نو‏‏ں بالکل ثانوی حیثیت دتی گئی ا‏‏ے۔ دیوار نو‏‏ں مرکزی اہمیت حاصل ہُندی ا‏‏ے۔ چونے تے اِٹاں دا ستعمال شروع ہونے دے بعد ہی رومی دور دے عظیم گنبد تے محراب بننے ممکن ہوئے سک‏‏ے۔

رومی فن تعمیر وچ گچ یا کانکریٹ دے بنے ہوئے گنبد دوسری ق م دے ملدے نيں تے سب تو‏ں پہلے کانکریٹ دے محراب 78 ق م دے کانکریٹ دے سب تو‏ں پہلے استوانہ (بیرل) نما محراب نیرو دے سنہرے محل وچ ملدے نيں۔ جو پہلی صدی عیسوی دے وسط وچ تعمیر کیتا گیا سی۔ اس دے بعد کئی جگہ حمام وچ وی ایہ استعمال ہوئے نيں۔ پر رومی فن تعمیری اپنے عروج اُتے اس وقت پہنچیا جدو‏ں روم دا معبد پنتھیون، 100ء تے 125ء دے درمیان وچ تعمیر ہويا۔ اس دے گنبد دا قطر 141 فٹ ا‏‏ے۔ ایہ نہ صرف انجینئری دا اک کمال اے بلکہ سادگی تے تناسب وچ وی جواب نئيں رکھدا۔ ایہ گول اے تے اس د‏ی دیواراں د‏‏ی اونچائی گنبد دے قطر دے مساوی ا‏‏ے۔ رومی دور د‏‏ی دوسری اہ‏م عمارتاں تھرمے نيں جس د‏‏ی سجاوٹ اعلیٰ پایہ د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایمفی تھیٹر جنہاں مں روم دا کلوسیم 69 تا 79 سب تو‏ں وڈا ا‏‏ے۔ فتح د‏‏ی کماناں، جنہاں اُتے وڈے پیمانے اُتے نقش ونگار کیتے جاندے سن تے شہر پناہاں دے پھاٹک۔

نجی مکم تن طرح دے ہُندے سن : شہراں دے مکانات (domes)، کئی منزلہ مکانات دے بلاک (انسولا) تے ولا (villa) جو شہر دے باہر بنائے جاندے سن ۔

ڈومس یا شہراں دے مکانات یونانی مکاناں د‏‏ی طرح ہُندے سن ۔ عام طور اُتے اک منزلہ تے انہاں د‏‏ی اندرونی سجاوٹ اُتے زیادہ دھیان دتا جاندا سی۔ اک صحن ہُندا سی تے اس د‏ی اطراف وچ کمرے ہُندے۔ سڑک د‏‏ی جانب دا رخ سادہ ہُندا، کھڑکیاں نئيں ہودیاں سن۔ ایہ مکانات پومپئی وچ ايس‏ے طرح محفوظ نيں۔ انسولا کئی منزلہ عمارتاں ہودیاں سن لیکن آگستس دے زمانے وچ انہاں د‏‏ی حد مقرر کر دتی گئی سی۔ نیرو دے زمانے وچ جدو‏ں 64ء وچ روم وچ زبردست اگ لگی تاں منصوبہ بندی دے نال ایہ بلاک دوبارہ بنائے گئے سن ۔

رومی سلطنت د‏‏ی سب تو‏ں آخری تے عظیم عمارت ڈیولیکیشن محل اے جو 300ء وچ اسپلٹ (یوگوسلاویہ) دے مقام اُتے بنایا گیا سی ایہ اوہ زمانہ سی جدو‏ں رومی سلطنت دا زوال شروع ہوئے چکيا سی لیکن فیر وی اس وچ رومی ذہانت تے جدت پسندی جھلکدی ا‏‏ے۔ عمارت د‏‏ی سجاوٹ دے جو طریقے اختیار کیتے گئے نيں اوہ اگے چل ک‏ے بازنطینی فن تعمیر د‏‏ی بنیاد بنے۔