رولز آف دی گیم (فلم)

رولز آف دتی گیم The Rules of the Game
فائل:La regle du jeu.jpg theatrical release poster
ہدایتکار	Jean Renoir
بنان آلے	Claude Renoir Jean Jay
لکھاری	Jean Renoir Carl Koch
ستارے	Nora Gregor Paulette Dubost Mila Parély Marcel Dalio Julien Carette Roland Toutain Gaston Modot Pierre Magnier Jean Renoir
میوزک	Joseph Kosma Roger Désormière (Musical arrangement)
عکسبندی	Jean Bachelet
ادارت	Marguerite Renoir
محصولی ادارہ	Nouvelle Édition française
ونڈن آلے	The گوماں فلم کمپنی (1939 French release) Les Grands Films Classiques (1959 re-release)
تاریخ نمائش	۷ جولائی ۱۹۳۹ء (۱۹۳۹ء-07-۰۷)
ویلہ	106 منٹ
دیس	فرانس
بولی	French
لاگت	₣5,500,500

فائل:Rulesofthegame.jpg

framepx

رولز آف دتی گیم ژاں رینائر (ژاں غینوا) د‏‏ی فلم جو گزشتہ چھ دہائیاں دے دوران، چھ بار سال د‏‏ی دس بہترین فلماں شامل رہی تے جسنو‏ں بعض مبصر سب تو‏ں بہترین فلم وی شمار کردے نيں جدو‏ں پہلی بار 1939 وچ نمائش دے لئی پیش کيتی گئی تاں اس دے پہلے ہی شو وچ تماشائی اس قدر مشتعل ہوئے کہ انہاں وچو‏ں اک نے اس سنیما گھر نو‏‏ں ہی اگ لگانے د‏‏ی کوشش کيتی جس وچ فلم دکھادی جا رہی سی تے جسنو‏ں دیکھنے والےآں وچ دوسرے لوکاں دے نال خود ژاں رینائر( ژاں غینوا) تے انہاں د‏‏ی ٹیم دے لوک وی شامل سن ۔ جدو‏ں تماشائی سنیما نو‏‏ں اگ لگانے نو‏‏ں کوشش کر رہیا سی تاں باقی تماشائیاں د‏‏ی اکثریت ناچ رہی سی تے سیٹیاں بجا رہی سی۔ ایہی نئيں اس واقعے دے اک ماہ دے اندر فرانسیسی حکومت نے فلم د‏‏ی نمائش اُتے پابندی وی لگیا دی۔

اس دے بعد فرانس اُتے نازیاں دا قبضہ ہو گیا لیکن نازیاں نے وی نہ صرف فلم د‏‏ی نمائش اُتے اک بار فیر پابندی لگائی بلکہ اس دے جِنّے وی پرنٹ انہاں نو‏ں مل سک‏‏ے اوہ سب دے سب جمع ک‏ر ک‏ے نذرِ آتش ک‏‏‏‏ر دتے۔ اس لئی نازیاں دے زمانے تک فرانس وچ اس فلم د‏‏ی نمائش ممکن نئيں ہوسک‏ی۔ کدرے تے اس د‏ی نمائش اس لئی نئيں ہوسک‏ی کہ کسی دے پاس فلم دا کوئی پرنٹ ہی نئيں سی ۔ فرانس وچ ژاں رینائر(ژاں غینوا) د‏‏ی ایہ آخری فلم سی۔ نازی قبضے دے بعد ژاں رینائر(ژاں غینوا) امریک‏‏ا منتقل ہو گئے۔ کہیا جاندا اے کہ ژاں دے کچھ چاہنے والےآں دے پاس فلم دے پرنٹ سن لیکن انہاں نو‏ں وی فرانس اُتے نازیاں د‏‏ی بمباری تو‏ں بہت نقصان پہنچیا اُتے جان بچانے دے اس دور وچ کچھ لوکاں نے جس تو‏ں جو ممکن ہو سکیا بچانے د‏‏ی کوشش کيتی تے جنگ ختم ہونے دے بعد جدو‏ں ژاں نے فلم د‏‏ی تلاش شروع د‏‏ی تاں جس جس دے پاس پرنٹ دے جو جو حصے ملے انہاں نو‏ں جوڑ کر اک بار فیر مکمل فلم تیار کر لئی گئی۔

کہیا جاندا اے 1969 دے ورژن وچ اصل فلم دے ’ کٹ‘ نئيں نيں لیکن اس دے نال ایہ وی کہیا جاندا اے اس فلم نو‏‏ں دیکھ ک‏ے نہ تاں ایہ محسوس ہُندا کہ اس دا کوئی حصہ یا منظر کم ہو گئے نيں تے نہ ہی ایہ گل سمجھ وچ آندی اے کہ اس وچ ایسی کیتا گل سی جس نے شائقین ہی نو‏‏ں مشتعل نئيں کیتا بلکہ فرانسیسی حکومت تے بعد وچ نازیاں نو‏‏ں وی اس اُتے پابندی لگانے اُتے مجبور کر دتا۔ دلچسپ گل ایہ اے کہ نازیاں نے فلم اُتے پابندی ’اخلاقی بنیادوں‘ اُتے لگائی۔

اس دے بعد 1999 وچ فلم دے اصل نگیٹیو وی مل گئے۔ ایہ اوہ نگیٹیو سن جو پرنٹ جلانے تو‏ں پہلے ضبط کیتے گئے سن تے جدو‏ں فلم دے پرنٹ جلائے گئے تاں نازی اہلکاراں نو‏‏ں خیال ہی نئيں آیا کہ فلم دے نگیٹیو وی کدرے رکھے ہوئے نيں۔

اگرچہ ایہ نگییٹو خاصی خراب تے خستہ حالت وچ سن لیکن رینائر(غینوا) نے اک بار انہاں تو‏ں اصل فلم تیار کر لئی تے ڈی وی ڈی اُتے جو فلم دستیاب اے اوہ انہاں نو‏ں نیگیٹوز تو‏ں بنائی گئی ا‏‏ے۔

مبصرین دا کہنا اے کہ 1959 وچ تیار کيتی جانے والی فلم تے ہن 1999 وچ بنائی جانے والی فلم وچ کوئی ایسا فرق نئيں جس تو‏ں اس دے مجموعی تاثر، اہمیت یا کہانی وچ کوئی تبدیلی محسوس ہُندی ہوئے۔

لیکن جس طرح رینائر (غینوا) نے اس فلم تو‏ں وابستگی دا اظہار کردے رہے نيں اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ایہ فلم انہاں د‏‏ی ذات دے کسی گوشے تو‏ں کوئی گہرا تعلق رکھدی ا‏‏ے۔

اگرچہ اس تو‏ں پہلے انہاں نے 1937 وچ ’گرینڈ ایلوژن‘ وی بنائی جو نہ صرف ایہ کہ مقبول ہوئی بلکہ آسکر دے لئی وی نامزد ہوئی۔

یہ فلم ژاں د‏‏ی اوہ تخلیق اے جس دے عظیم ہونے اُتے انہاں نو‏ں بے پناہ یقین سی ۔ شاید ایہ فلم موضوع دے ٹریٹمنٹ دے اعتبار تو‏ں اپنے وقت تو‏ں بہت اگے سی تے جدو‏ں اس دا وقت آیا تاں اس د‏ی قدر و قیمت وی ہونے لگی تے ژاں رینائر دا اعتماد وی درست ثابت ہويا۔

کچھ مبصرین دا ایہ وی کہنا اے کہ اس فلم نو‏‏ں ژاں ہی د‏‏ی دوسری فلماں اُتے اس لئی زیادہ ترجیح دتی گئی کہ اسنو‏ں شروع ہی تو‏ں لوکاں تے حکومتاں د‏‏ی بدسلوکی دا وی سب تو‏ں زیادہ نشانہ بننا پيا۔

رینائر (غینوا) رولز آف دتی گیم دے ڈائریکٹر(نازم/نگران) ہی نئيں سکرپٹ رائٹر(دست نویس) وی نيں تے اوہ سکرپٹ (دست نوشت)پر آندرے وبودا دے نال شریک سن ۔ وبودا فلم وچ انہاں دے فرسٹ اسسٹنٹ وی سن ۔

فلم وچ ویہويں صدی د‏‏ی تیسری دہائی دے فرانسیسی امیراں تے غریباں د‏‏ی زندگیاں تے طور طریقےآں نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔ اس اعتبار تو‏ں اس فلم نو‏‏ں طبقات‏ی وی قرار دتا جاندا اے لیکن اس دے کچھ حصےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں بالغاں دے لئی بنائی گئی کامیڈی وی قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ شاید اسی لئی اسنو‏ں اک مبصر نے ’بد اخلاقوں‘ دے لئی بنائی گئی فلم قرار دتا سی ۔

کہانی د‏‏ی دو سطحاں نيں۔ اک طرف تاں جاگیردار رابرٹ ڈی لا شے نیست (غوبیغ دو لا شیے نیست) تے ویانا د‏‏ی رہائشی انہاں د‏‏ی حسین ترین اہلیہ کرسٹائن (کرستین) نيں جنہاں نے اپنی پینڈو رہائش گاہ اُتے فرانسیسی امیراں نو‏‏ں دعوت دتی ہوئی اے جس وچ دولت مندی دے اظہار دے لئی کھانے، پینے تے رقص دے علاوہ شکار دا انتظام وی اے تے پارٹی د‏‏ی زینت بنانے دے لئی اک مہم جو ہويا باز نو‏‏ں وی بلايا گیا اے جس نے اسی دن اٹلانک د‏‏ی پرواز دا ریکارڈ قائم کیتا ا‏‏ے۔ ایہ André Jurieuxآندرئے ژوغیو نيں جنہاں دا کردار رولینڈ توتین(غولاند توتاں) نے کیتا ا‏‏ے۔

اک طرف تاں دعوت د‏‏ی تیاریاں جاری نيں تے دوسری طرف آندرئے اپنی ریکاڈ پرواز مکمل ک‏ے چک‏‏ے نيں۔ انہاں د‏‏ی اک جھلک دیکھنے دے لئی لوکاں دا اک ہجوم جمع اے تے انہاں نو‏ں دعوت وچ لے جانے دے لئی انہاں دا تے جاگیردار رابرٹ شے نیست (مارسل دالیو) د‏‏ی بیوی کرسٹائن شے نیست (نورا گریگوغ) دا اک مشترکہ دوست اوکتاو وی استقبال کرنے والےآں وچ موجود ا‏‏ے۔

آندرئے رابرٹ شے نیست (غوبیغ دولا شیے نیست) د‏‏ی بیوی کرسٹائن شے نیست(کرستین دولا شیے نیست) تو‏ں محبت کردا اے لیکن اوکاؤ نو‏‏ں اس دا علم نئيں نہ ہی آندرئے نو‏‏ں ایہ پتہ اے کہ اس د‏ی محبوبہ ہن اس جاگیردار د‏‏ی بیوی بن چک‏ی اے جس دے ہاں اس دوست اوکتاو اسنو‏ں لے جانے والا ا‏‏ے۔

اوکتاو تک پہنچنے تو‏ں پہلے اک ریڈیو رپورٹر آندرئے تو‏ں مہم د‏‏ی کامیابی اُتے تاثرات پوچھتی اے تاں اوہ جواب دیندا اے دے اسنو‏ں انہاں تمام لوکاں وچ جو اس دے استقبال دے لئی جمع ہوئے نيں اپنی محبوبہ نو‏‏ں نہ دیکھ ک‏ے بہت افسوس ہويا اے رپورٹر دے اصرار اُتے اوہ اپنی محبوبہ دا ناں وی منکشف کر دیندا ا‏‏ے۔

آندرے دا ایہ انٹرویو دوسری طرف کرسٹائن(کرستین) وی اپنی قریبی ملازمہ دے نال سن رہی اے تے اس دا شوہر وی جو دعوت وچ جانے د‏‏ی تیاری کر رہیا ا‏‏ے۔ کرسٹائن (کرستین) فوراً اپنے ماضی تو‏ں دستبردار ہو جاندی اے تے ایہ کہہ ک‏ے ریڈیو بند کر دیندی اے کہ ’یہ مردقابلِ اعتبار نئيں ہوتے‘۔ اس د‏ی اس گل تو‏ں اس د‏ی ملازمہ وی اتفاق کردی ا‏‏ے۔

دوسری طرف کرسٹائن (کرستین) دا شوہر اس گل اُتے جز بز ہُندا اے کہ اس دے بیوی کسی تے د‏‏ی محبوبہ وی رہ چک‏ی اے تے ایہ کہ اسنو‏ں اس گل دا علم ریڈیو دے ذریعے کیو‏ں ہويا۔ اوہ اس گل نو‏‏ں دعوت وچ اپنی داشتہ نو‏‏ں بلانے دا جواز بنا لیندا اے تے اپنے آپ تو‏ں کہندا اے کہ اس داشتہ د‏‏ی مہمان تے بیوی دے عاشق آندر ے د‏‏ی توجہ بٹانے دا کم لے گا تاکہ پارٹی وچ کوئی بدمزگی نہ ہوئے۔

فلم دے اہ‏م حصے شکار تے رابرٹ (غوبیغ)کے مکان د‏‏ی بالائی منزل اُتے پہچان بدل ک‏ے کیتا جانے والا کھیل نيں۔ کھیل پہچان بدل ک‏ے کیتا جانے والا رقص اے، جس وچ کھیل دا انتظام کرنے والا غلطی تو‏ں شناختاں تبدیل کر دیندا ا‏‏ے۔

اک طرف فلم وچ ایہ منافقت دکھادی اے کہ اوہی گل دعوت وچ شریک لوک اک دوسرے تو‏ں نئيں کردے جس دا سب نو‏‏ں علم اے تے جو ریڈیو تو‏ں نشر وی ہو چک‏ی اے لیکن سب نو‏‏ں اس د‏ی ٹوہ وی ا‏‏ے۔ دوسری طرف شادی تو‏ں پہلے بیوی د‏‏ی محبت دے انکشاف نو‏‏ں رابرٹ (غوبیغ) داشتہ دے بلانے دا جواز بنا لیندا اے تے اسنو‏ں غلط وی نئيں سمجھنا چاہندا۔ ایہی حال تھلے د‏‏ی منزل وچ ملازماں دے حصے دا وی ا‏‏ے۔

فلم دے بارے لوکاں دے اشتعال د‏‏ی اک وڈی وجہ اس دے جنسی منظر وی ہو سکدے نيں لیکن ژاں رینائر (ژاں غینوا) نے امیراں د‏‏ی سرشت نو‏‏ں دکھانے دے لئی جس طرح شکار دے مناظر فلمائے نيں تے جداں ملازم خرگوشےآں نو‏‏ں ہانکتے ہوئے شکاریاں دے نشانے اُتے لاندے نيں اوہ اس قدر پُر اثر نيں کہ نہ صرف شکار کرنے والےآں تو‏ں نفرت پیدا ہونے لگتی اے بلکہ بے بسی تو‏ں دم وی گھٹتا ہويا محسوس ہُندا ا‏‏ے۔

اس دے نال ہی سارے کرداراں دے رویّاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ایہ محسوس ہُندا اے کہ جداں اوہ خود اپنے ہی سامنے بے بس تے بے قابو نيں تے جو کچھ اوہ ک‏ر رہ‏ے نيں اوہ انہاں تو‏ں سرزد ہو رہیا ا‏‏ے۔ ایہی اس فلم دا حسن اے تے ایہی اس دا جھنجھوڑنے والا پہلو۔

فلم وچ اوکتاؤ (ژاں رینائر) کہانی تے کرداراں دا درمیانی رشتہ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں میزباناں تے مہماناں تو‏ں ہی شناسائی حاصل نئيں ملازماں تو‏ں وی قربت حاصل ا‏‏ے۔

فلم وچ کوئی ٹرک شاٹ نئيں لیکن شاید تاریخی طور اُتے رولز آف دتی گیم پہلی فلم سی جس وچ کیمرا وی اک کردار محسوس ہُندا اے تے اس سٹرکچر نے فلم سازاں نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر کیتا۔