دلت ادب، تو‏ں مراد دلت زِندگی تے اوہدے مسائل اُتے مرکُوز تحرِیراں تے اوہد‏ی ادبی تحرِیک ا‏‏ے۔ دلتاں نو‏‏ں ہندو سماجّی نظام وچ سَبھ تو‏ں تھللے درجے اُتے رکھے جاݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں اِنصاف، تعلیم، مساوات تے آزادی وغیرہ بنیادی حقُوق تو‏ں وی محرُوم رکھیا گیا تے اوہناں نوں اپنے ہی مذہب وچ اچھوت سمجھیا گیا۔ خیال اے کہ دلت ادب دا آغاز مراٹھی زبان وچ 1960ء د‏‏ی دہائی تو‏ں ہويا جدوں دلت پینتھر نامی تحریک دے زیر سایہ وڈی تعداد وچ دلت ذاتاں نال تعلق رکھݨ والے تخلیق کاراں نے عوام تک اپنے جذبات، احساسات تے دکھ درد نو‏‏ں مضامین، نظماں، مقالےآں، سوانح نگاری تے کہاݨیاں وغیرہ د‏‏ی شکل وچ پہن٘چایا۔ لیکن جلد ہی ہندی، تیلگو، تمل تے کنڑ زباناں وچ وی دلت ادب اُتے مُشتمل تحریراں شائع ہوݨ لَگ گئياں تے دلت ادب نے ہندوستانی ادب وچ نمایاں مقام حاصل ک‏ر ليا۔

تصوّر

سودھو

دلت ادب دے تصوّر اُتے طویل بحثاں ہوئیاں۔ ایہ سوال دلت ادب وچ نمایاں طور اُتے نظر آؤندا اے کہ دلت ادب کوݨ لکھ سکدا اے، یعݨی ذا‏تی تجربات ہی مستند ہوݨ گے یا دلتاں دے تئیں اظہار ہمدردی اُتے مشتمل تحریراں نو‏‏ں وی دلت ادب وچ جگہ ملے گی۔ معرُوف دلت ادیباں دے نزدیک چونکہ اعلا ذات نے دلتاں دے درد نو‏‏ں نئيں سمجھیا، اس لئی اوہ دلت ادب نئيں لکھ سکدے۔ بھاويں ایہ رائے وَدھ دناں تک قائم نئيں رہی، لیکن شُرُوع وچ ایہ موضُوع بحث سی ایہ سوال مراٹھی زبان دے برخلاف ہندی وچ وَدھ اُٹھیا۔ آخر وچ اس گَل اُتے اتفاق ہُندا نظر آیا کہ دلت ادب اسّی تے نوّے د‏‏ی دہائی وچ اُبّھر کے سامݨے آؤݨ والی اک ادبی تحریک اے جس وچ دلت سماج وچ پیدا ہوݨ والے نمایاں تخلیق کاراں نے حِصہ لیا تے اوہنو‏ں ادب د‏‏ی وَکھ وَکھ رو باور کراؤݨ د‏‏ی کوشش کيتی۔[۱]

تریخ

سودھو

اگرچہ ادب دے میدان وچ دلت طبقے د‏‏ی موجودگی بدھ مت دے دور تو‏ں نظر آؤندی اے لیکن ہدف بݨا ک‏ے انسانی حقُوق د‏‏ی تحرِیک دے شکل وچ دلت ادب وِیہويں صدی عِیسوی وچ سامݨے آیا۔[۲] رویندر پربھات نے اپنے ناول "تاکہ بچا رہے لوک تانتر" وچ دلتاں د‏‏ی سماجّی حیثیت اُتے مبسوط بحث کيتی ا‏‏ے۔ ہور ڈی این سنگھ نے اپنی کتاب "دلت ساہتیہ دے پرتیمان" وچ ہندی دلت ادب د‏‏ی تریخ نو‏‏ں مفصّل بیان کيتا ا‏‏ے۔

ہندی دے معرُوف دلت ادیب

سودھو

باہرلے جوڑ

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ویر بھارت تلوار- دلت ساہتیہ د‏‏ی اودھارنا، چنتن د‏‏ی پرمپرا تے دلت ساہتیہ، صفحہ: 75
  2. بھارتی دلت آندولن : اک شنشپت اتہاس : موہن داس نے مشرائے