دائمی حرکت

دائمی حرکت، اجسام د‏‏ی حرکت اے جو ہمیشہ جاری رہ‏‏ے۔ اک دائمی حرکت مشین اک فرضی مشین اے جو توانائی دے وسائل دے بغیر غیر معینہ طور اُتے کم کر سکدی ا‏‏ے۔ اس قسم د‏‏ی مشین ناممکن اے ، کیونجے ایہ تھرموڈینامکس دے پہلے یا دوسرے قانون دی خلاف ورزی کرے گی۔

1660 لکڑی دے نقاشی تو‏ں رابرٹ فولڈڈ د‏‏ی 1618 د‏‏ی "واٹر سکرو" مستقل تحریک والی مشین۔ مفید کم کرنے دے لئی، جداں کہ چلنے والی چک‏ی کے، اس طرح دے آلے د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی پہلی کوشش دے طور اُتے اس کوشش نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے سراہا جاندا ا‏‏ے۔

حرارتی نظام دے ایہ قوانین نظام د‏‏ی جسامت تو‏ں قطع نظر لاگو ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، سیارےآں جداں آسمانی جسماں د‏‏ی حرکات تے گردشاں بظاہر دائمی نظر آندیاں نيں، لیکن حقیقت وچ ایہ بہت سارے اعمال دے تابع نيں جو آہستہ آہستہ انہاں د‏‏ی حرکیاندی توانائی نو‏‏ں ختم کردے نيں ، جداں شمسی ہويا ، انٹرسٹیلر میڈیم مزاحمت ، کشش ثقل تابکاری تے تھرمل تابکاری ، لہذاایسا نئيں ہوئے گا کہ ایہ ہمیشہ ایداں دے ہی حرکت کردے رہیاں ۔

اس طرح ، اوہ مشیناں جو محدود ذرائع تو‏ں توانائی کڈدی نيں اوہ غیر معینہ مدت تک کم نئيں کرن گی ، کیونجے اوہ ذریعہ وچ موجود توانائی تو‏ں چلدی نيں ، جو بالآخر ختم ہوجاندی ني‏‏‏‏ں۔ اک عام مثال سمندری لہراں تو‏ں چلنے والےالات نيں، جنہاں لہراں د‏‏ی توانائی دا منبع سورج د‏‏ی شعاواں نيں جو کہ بلآخر خود ہی بھسم جائےگا . ہور غیر واضح ذرائع تو‏ں چلنے والی مشیناں تجویز کيتیاں گئیاں نيں ، لیکن اوہ وی انہاں ناقابل معافی قوانین دے تابع نيں ، تے آخر کار اوہ وی ختم ہوجاواں گی۔

2017 وچ ، مادہ د‏‏ی نويں قسماں ، ٹائم کرسٹل ، دریافت ہوئیاں جنہاں وچ خوردبینی پیمانے اُتے جوہری اجزاء د‏‏ی مستقل تکراری حرکت دیکھی گئی اے ، اس طرح "دائمی تحریک" د‏‏ی لغوی تعریف نو‏‏ں مطمئن کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ روايتی معنےآں وچ دائمی حرکت پذیر مشیناں تشکیل نئيں دیندے نيں تے نہ ہی تھرموڈینامک قوانین د‏‏ی خلاف ورزی کردے نيں کیونجے اوہ اپنی کوانٹم زمینی حالت وچ نيں ، لہذا انہاں تو‏ں کوئی توانائی نئيں کڈی جاسکدی ا‏‏ے۔ اوہ توانائی دے بغیرمتحرک رہندے ني‏‏‏‏ں۔

تریخ

دائمی حرکت مشیناں د‏‏ی تریخ قرون وسطی د‏‏ی ا‏‏ے۔ صدیاں تک ایہ واضح نئيں سی کہ دائمی تحریک دے آلات ممکن سن یا نئيں ، لیکن تھرموڈینامکس دے جدید نظریات د‏‏ی ترقی نے ایہ ظاہر کيتا اے کہ اوہ ناممکن ني‏‏‏‏ں۔ اس دے باوجود ، جدید دور تک ، ایسی مشیناں بنانے د‏‏ی بہت ساری کوششاں کيتیاں گئیاں۔ جدید ڈیزائنرز تے حمای‏تی اپنی ایجادات نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی اکثر ہور اصطلاحات جداں "Over unity" استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔

بنیادی اصول

اے دائمی حرکت دے متلاشیاں ، آپ نے کِنے بیکار چماراں دا پِچھا کيتا اے ؟ جاو تے کیمیا داناں دے نال اپنی جگہ لو۔

لیونارڈیو ڈی ونچی، 1494

ایتھ‏ے اک سائنسی اتفاق رائے اے کہ وکھ تھلگ نظام وچ مستقل حرکت حرارتی نظام دے پہلے قانون ، تھرموڈینامکس دے دوسرے قانون یا دونے د‏‏ی خلاف ورزی کردی ا‏‏ے۔ حرارت سازی دا پہلا قانون توانائی دے تحفظ دے قانون دا اک ورژن ا‏‏ے۔ دوسرے قانون نو‏‏ں متعدد مختلف طریقےآں تو‏ں بیان کيتا جاسکدا اے ، جنہاں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ فطری ایہ اے کہ گرمی گرم تو‏ں ٹھنڈی جگہاں تک طبعی طورپر بہندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے متعلقہ گل ایہ اے کہ قانون کہندا اے کہ ہر میکروسکوپیٹک عمل وچ رگڑ ہُندا اے یا اس دے نیڑے د‏‏ی کوئی چیز ہُندی ا‏‏ے۔ اک ہور بیان ایہ اے کہ حرارت دا کوئی انجن (اک انجن جو گرمی نو‏‏ں اک اعلیٰ درجہ حرارت تو‏ں کم درجہ حرارت وچ منتقل کردے وقت کم پیدا کردا اے ) کارنوٹ ہیٹ انجنہاں تو‏ں کدرے زیادہ موثر نئيں ہوسکدا اے جو اک ہی جداں دو درجہ حرارت دے درمیان چلدا ہوئے ۔

دوسرے لفظاں وچ :

1. کسی وی وکھ تھلگ نظام وچ ، کوئی نويں توانائی پیدا نئيں کرسکدا (توانائی دے تحفظ دا قانون)۔ نتیجہ ایہ کہ ، تھرمل کارکردگی - استعمال شدہ حرارتی طاقت تے پیدہ شدہ کم نو‏‏ں اک دوسرے تو‏ں تقسیم کرن تاں حاصل تقسیم اک تو‏ں زیادہ نئيں ہوسکدا۔
2. حرارت تو‏ں چلنے والے انجناں د‏‏ی پیداواری قوت اُنہاں نو‏‏ں دتی گئی حرارتی انہاں پٹ تو‏ں ہمیشہ چھوٹی ہُندی ا‏‏ے۔ گرمی د‏‏ی توانائی دا باقی حصہ محیط ماحول وچ گرمی ضائع کردا ا‏‏ے۔ لہذا تھرمل کارکردگی، "کارنٹ کارکردگی" دے مطابق زیادہ تو‏ں زیادہ وی ہمیشہ اک تو‏ں کم ہی ہُندا ا‏‏ے۔
3. اصلی حرارتی انجناں د‏‏ی کارکردگی "کارنوٹ کارکردگی" تو‏ں وی کم ہی ہُندی اے جس د‏‏ی وجوہات وچ عمل د‏‏ی رفتار تو‏ں پیدا ہونے والی ناقابل واپسی توانائی اے جس وچ رگڑ وی شامل ا‏‏ے۔

بیانات 2 تے 3 حرارتی انجناں اُتے لاگو ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری قسم دے انجن جو مثال دے طور اُتے مکینیکل نو‏‏ں برقی مقناطیسی توانائی وچ تبدیل کردے نيں ، اوہ 100 فیصد کارکردگی دے نال کم نئيں کرسکدے نيں ، کیونجے ایسا نظام تشکیل دینا ناممکن اے جو توانائی د‏‏ی کھپت تو‏ں پاک ہوئے۔

وہ مشیناں جو غیر روايتی ذرائع تو‏ں توانائی تک رسائی حاصل کرکے تھرموڈینیٹک دے دونے قوانین د‏‏ی تعمیل کردیاں نيں انھاں بعض اوقات دائمی تحریک والی مشیناں کہیا جاندا اے ، حالانکہ اوہ ناں دے عمومی معیار اُتے پورا نئيں اتر پاندے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، گھڑیاں تے ہور کم بجلی استعمال کرنے والی مشیناں ، جداں کاکس دا ٹائم پیس ، رات تے دن دے درمیان ہوائی دباؤ یا درجہ حرارت وچ فرق د‏‏ی بنیاد پرچلانے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ مشیناں توانائی دا اک ذریعہ ضرور رکھدی نيں ، اگرچہ اوہ آسانی تو‏ں ظاہر نئيں ہُندا اے ، تے اوہ بظاہرتھرموڈینکس دے قوانین د‏‏ی خلاف ورزی کردی نظر آندی ني‏‏‏‏ں۔

ایتھ‏ے تک کہ اوہ مشیناں جو طویل المدت ذرائع تو‏ں توانائی کڈدی نيں جداں کہ سمندری دھاراں - جدو‏ں انہاں دے توانائی دے ذرائع ختم ہوجاواں گے تاں ایہ وی رک جاواں گی۔ اوہ ہمیشہ د‏‏ی حرکدی مشیناں نئيں نيں کیونجے اوہ کسی بیرونی ذریعہ تو‏ں توانائی کھا رہیاں نيں اوریہ وی کسی وکھ تھلگ نظام دے تابع نئيں ني‏‏‏‏ں۔

درجہ بندی

مستقل تحریک والی مشیناں د‏‏ی اک درجہ بندی تھرموڈینیمکس دے مخصوص قوانین تو‏ں متعلق خلاف ورزیاں دے حوالے تو‏ں اے:

• پہلی قسم د‏‏ی مستقل حرکت پذیر مشین توانائی دے انہاں پٹ دے بغیر کم پیدا کردی ا‏‏ے۔ اس طرح ایہ تھرموڈینامکس دے پہلے قانون د‏‏ی خلاف ورزی کردی اے: توانائی دے تحفظ دا قانون ۔
• دوسری قسم د‏‏ی مستقل حرکت پذیر مشین اک مشین اے جو تھرمل توانائی نو‏‏ں بے ساختہ میکانی کم وچ بدل دیندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں استعمال شدہ تھرمل توانائی ہونے والے کم دے برابر اے تاں ، اس تو‏ں توانائی دے تحفظ دے قانون د‏‏ی خلاف ورزی نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ تھرموڈینامکس دے غیر واضع دوسرے قانون دی خلاف ورزی کردا اے ( ویکھو انٹروپی)۔ دوسری نوعیت د‏‏ی مستقل حرکت پذیری مشین دے شکل ایہ نيں کہ گرمی دا اک ذخیرہ صرف اس وچ شامل اے ، جسنو‏ں ٹھنڈے ذخائر وچ حرارت د‏‏ی منتقلی کیتے بغیر بے ساختہ ٹھنڈا کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ حرارتی نظام دے دوسرے قانون دے مطابق ، بغیر کسی ضمنی اثر دے ، حرارت نو‏‏ں مفید کم وچ تبدیل کرنا ناممکن ا‏‏ے۔
• تیسری قسم د‏‏ی مستقل تحریک مشین عام طور اُتے ہُندی اے (لیکن ہمیشہ نئيں) جس د‏‏ی وضاحت اینال کیندی گئی اے جو ہمیشہ دے لئی حرکت برقرار رکھنے دے لئی رگڑ تے ہور ناکارہ قوتاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کردی اے (اس معاملے وچ تیسرا مکمل طور اُتے مذکورہ درجہ بندی اسکیم وچ پوزیشن تو‏ں مراد اے ، نہ کہ تھرموڈینامکس دا تیسرا قانون ) . اس طرح د‏‏ی مشین بنانا ناممکن اے ، کہ میکانی نظام وچ تحلیل نو‏‏ں کدی وی مکمل طور اُتے ختم نئيں کيتا جاسکدا اے ، چاہے اس نظام تو‏ں کتنا ہی نیڑے تر ہوئے جائے ( کم رگڑ والے حصے د‏‏یاں مثالاں ملاحظہ کرن)۔

ناممکن

پاپولر سائنس میگزین دا اکتوبر 1920 شمارہ ، دائمی حرکت پر۔ اگرچہ سائنس داناں نے انھاں فزکس دے قوانین دے تحت ناممکن ہونے دے لئی قائم کيتا اے ، لیکن ایجاد کاراں دے تخیل نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لیانے دے لئی حالے وی جاری ا‏‏ے۔

" Epistemic ناممکن " انہاں چیزاں د‏‏ی وضاحت کردا اے جو ساڈے موجودہ طبیعاندی قوانین د‏‏ی روشنی وچ بالکل نئيں ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ لفظ "ناممکن" د‏‏ی ایہ تشریح اوہی اے جو اک بند نظام وچ دائمی حرکت د‏‏ی ناممکنیت د‏‏ی بحث دے طور اُتے موجود ا‏‏ے۔

توانائی کےتحفظ دے قوانین خاص طور اُتے ریاضی دے نقطہ نظر تو‏ں مضبوط ني‏‏‏‏ں۔ نوتھر دا نظریہ ، جو 1915 وچ ریاضی دے اعتبار تو‏ں ثابت ہويا سی ، بیان کردا اے کہ کسی وی تحفظ دے قانون نو‏‏ں جسمانی نظام دے عمل دے ايس‏ے مطابقت تو‏ں حاصل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ توازن جو توانائی دے تحفظ دے مترادف اے جسمانی قوانین دا وقتی تقویت ا‏‏ے۔ لہذا ، جے وقت دے نال نال فزکس دے قوانین وچ تغیر نئيں آندا اے تاں توانائی دا تحفظ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔ توانائی دے تحفظ د‏‏ی خلاف ورزی کرنے دے لئی دائمی تحریک د‏‏ی ضرورت ہوئے گی تاکہ فزکس دیاں بنیاداں بدل جاواں۔

سائنسی تحقیقات، کہ آیا وقت دے نال نال فزکس دے قوانین غیر متغیر رہے یا نئيں، دوربین دا استعمال کردے ہوئے کائنات دا ماضی بعید دا معائنہ ساڈی پیمائش د‏‏ی حدود وچ رہندے ہوئےکردیاں نيں، کہ کیہ قدیم ستارے اج کل دے ستارےآں د‏‏ی طرح ہی سن ۔ جداں کہ مختلف پیمائشاں دے امتزاج سپیکٹروسکوپی ، ماضی وچ روشنی د‏‏ی رفتارکی براہ راست پیمائش تے ايس‏ے طرح د‏‏ی ہور پیمائشاں ثابت کردیاں نيں دے طبعیات قابل مشاہدہ وقت دے تمام ارباں سال اُتے محیط عرصہ وچ ، بالکل اج ورگی نہ سہی، لیکن کافی حد تک ایسی ہی رہی اے .

نظریا‏تی تے تجربا‏تی طور اُتے تھرموڈینامکس دے اصول اِنّے اچھے طور اُتے قائم نيں کہ دائمی تحریک والی مشیناں د‏‏ی تجاویز نو‏‏ں عالمی سطح اُتے فزکس داناں د‏‏ی طرف تو‏ں غیریقینی دا سامنا ہی رہاا‏‏ے۔ کوئی وی مجوزہ دائمی تحریک ڈیزائن فزکس داناں نو‏‏ں اک ممکنہ تدریسی چیلنج پیش کردا اے: جدو‏ں ایہ یقین اے کہ ایہ کم نئيں کرسکدا ، لہذا کسی نو‏‏ں ایہ بیان کرنا ہوئے گا کہ ایہ کس طرح کم نئيں کردا ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی مشق د‏‏ی دشواری (اور قدر) دا انحصار تجویز د‏‏ی باریکی اُتے ا‏‏ے۔ بہترین طبعیات داناں دے اپنے خیالات دے تجربات تو‏ں پیدا ہُندے نيں تے اکثر فزکس دے بعض پہلوآں اُتے روشنی ڈالدے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، مثال دے طور اُتے ، اک مستقل تحریک د‏‏ی مشین دے طور اُتے اک براؤنین راچٹ دے سوکھے تجربے اُتے پہلی بار 1900 وچ گبریل لیپ مین نے بحث کيت‏ی سی لیکن 1912 تک ایہ نئيں ہويا سی کہ ماریان سمولوچوسکی نے اس دے لئی مناسب وضاحت نئيں کيت‏‏ی کہ اوہ کیو‏ں کم نئيں کرسکدا۔ اُتے ، اس بارہ سالہ مدت دے دوران سائنس داناں نو‏‏ں یقین نئيں آیا کہ مشین ممکن ا‏‏ے۔ اوہ محض اس عین طریقے تو‏ں ناواقف سن کہ جس دے ذریعے ایہ لامحالہ ناکا‏م ہوجائے۔

میرے خیال وچ ، قانون جس تو‏ں اینٹروپی ہمیشہ بڑھدا اے ، اس د‏ی حیثیت رکھدا اے ، فطرت دے قوانین وچ اعلیٰ مقام ا‏‏ے۔ جے کوئی آپ د‏‏ی طرف اشارہ کردا اے کہ کائنات دا آپ دا پالتو جانوراں دا نظریہ میکسویل د‏‏ی مساوات تو‏ں متفق نئيں اے - تاں میکسویل د‏‏ی مساوات دا اِنّا ہی بدتر ا‏‏ے۔ جے ایہ مشاہدے تو‏ں متصادم پایا جاندا اے - ٹھیک اے تاں ، ایہ تجربہ کار کدی کدی بنگلے د‏‏ی چیزاں کردے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن جے آپ دا نظریہ ترمودی نیومیکس دے دوسرے قانون دے خلاف اے تاں وچ آپ نو‏‏ں امید نئيں بنا سکدا ہون۔ اس دے لئی گہری تذلیل وچ پڑنے دے سوا کچھ نئيں ا‏‏ے۔

-  سر آرتھر اسٹینلے ایڈنگٹن ، طبعی دنیا د‏‏ی فطرت (1927)

انیہويں صدی دے وسط وچ ہنری ڈرکز نے دائمی تحریک دے تجرگل کيتی تریخ د‏‏ی تحقیقات کيتياں ، انہاں لوکاں اُتے ویٹروولک حملہ لکھدے رہے جو انہاں کوششاں نو‏‏ں جاری رکھے ہوئے سن جنھاں اوہ ناممکن سمجھدے سن ۔

"پچھلے دور د‏‏ی عجیب و غریب عزم دے نال دور اندیشی د‏‏ی اسکیماں اُتے عمل پیرا ہونے دے لئی کچھ قابل افسوس ، ذل ،ت تے نیڑے پاگل پایا جاندا اے ، اعلیٰ تعلیم یافتہ لوکاں دے ذریعہ تفتیش دے رستےآں وچ ، تے اس طرح دے بہادر افراد بالکل ناواقف ني‏‏‏‏ں۔ نصف تعلیم یافتہ ، یا مکمل طور اُتے جاہل افراد د‏‏ی بے وقوف سختی د‏‏ی تریخ ا‏‏ے۔ "

-

تراکیب

اک دن انسان کائنات دے پہیے والے کماں تو‏ں اپنے آلے نو‏‏ں جوڑ دے گا […] تے اوہ ساری قوتاں جو سیارےآں نو‏‏ں اپنے مدار وچ متحرک کردیاں نيں تے انہاں نو‏ں گھومنے دا باعث بندیاں نيں اوہ اپنی مشینری نو‏‏ں گھُمیائے گی۔

-  نیکولا ٹیسلا

کچھ عام نظریات دائمی حرکت مشین ڈیزائن وچ بار بار دہراندے ني‏‏‏‏ں۔ بہت سارے نظریات جو اج وی سامنے آرہے نيں انہاں دے بارے وچ 1670 دے اوائل وچ چیسٹر دے بشپ تے رائل سوسائٹی دے عہدیدار جان ولکنز نے دسیا سی۔ انہاں نے مستقل تحریک والی مشین ، " Chymical [اینج ایہ لکھیا گیا اے] " دے Chymical [اینج ایہ لکھیا گیا اے] بجلی دے تن ممکنہ ذرائع دا خاکہ پیش کيتا نکلوانا "،" مقناطیسی فضائل "اور" کشش ثقل دا قدرتی پیار "۔

مقناطیس د‏‏ی بظاہر پراسرار صلاحیت نے کسی فاصلے اُتے توانائی دے وسائل دے بغیر فاصلے اُتے حرکت نو‏‏ں متاثر کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں طویل عرصے تو‏ں موجداں نو‏‏ں اپنی طرف کھِچیا ا‏‏ے۔ مقناطیسی موٹر د‏‏ی ابتدائی مثالاں وچو‏ں اک مثال ولکنز نے پیش کيت‏‏ی سی تے اس دے بعد تو‏ں وسیع پیمانے اُتے کاپی کيتی گئی اے: اس وچ سب تو‏ں اُتے اک مقناطیس والا ریمپ ہُندا اے ، جس نے ریمپ اُتے دھات د‏‏ی گیند کھینچی۔ مقناطیس دے نیڑے ہی اک چھوٹا جہا سوراخ سی جو سمجھیا جاندا سی کہ اوہ گیند نو‏‏ں ریمپ دے تھلے گرنے تے تھلے د‏‏ی طرف پرتن د‏‏ی اجازت دیندی اے ، جتھ‏ے اک flap نے اسنو‏ں دوبارہ اُتے د‏‏ی طرف پرتن د‏‏ی اجازت دی۔ آلہ آسانی تو‏ں کم نئيں کرسکیا۔ اس پریشانی دا سامنا کردے ہوئے ، زیادہ تو‏ں زیادہ جدید ورژن عام طور اُتے ریمپ تے مقناطیس د‏‏ی اک سیریز دا استعمال کردے نيں ، ایسی پوزیشن وچ کہ گیند نو‏‏ں حرکت وچ آندے ہی اک مقناطیس تو‏ں دوسرے مقناطیسی کودے دتا جائے۔ لیکن مسئلہ جاں دا تاں ا‏‏ے۔

ولاارڈ ڈی ہونیکورٹ (تقریبا 1230) دا پرپیٹیم موبائل۔

"اوور بیلنسڈ وہیل"۔

کشش ثقل فاصلے اُتے وی کم کردا اے ، بظاہر توانائی دے منبع دے بغیر ، لیکن کشش ثقل میدان تو‏ں توانائی حاصل کرنے دے لئی ((مثال دے طور اُتے ، بھاری شے نو‏‏ں گرنے تو‏ں ، متحرک توانائی پیدا ہُندی اے جدو‏ں اوہ ڈگدی اے ) کسی نو‏‏ں توانائی ڈالنی پڑدی اے (مثال دے طور اُتے ، اس شئے نو‏‏ں اٹھانا) ، تے کچھ توانائی ہمیشہ اس عمل وچ ختم ہوجاندی ا‏‏ے۔ دائمی تحریک والی مشین وچ کشش ثقل دا اک خاص استعمال 12 ويں صدی وچ بھاسکرا دا پہیہ ، جس دا اہ‏م خیال خود اک بار بار چلنے والا مرکزی خیال اے ، جسنو‏ں اکثر اوقات زیادہ متوازن پہیہ کہیا جاندا اے: چلدے وزن پہیہ دے نال اس طرح منسلک ہُندے نيں کہ پہیے دے مرکز تو‏ں اک پہیئہ د‏‏ی گردش دے نصف حصے دے طرف اک وزن تے دوسرے نصف حصے وچ مرکز دے نیڑے دوسرا وزن گر جاندا ا‏‏ے۔ چونکہ مرکز تو‏ں ہور وزن زیادہ ٹورک لگاندے نيں ، اس لئی سوچیا جاندا سی کہ پہی ہمیشہ دے لئی گھمدا رہے گا۔ اُتے ، چونکہ مرکز تو‏ں ہور وزن والے حصے وچ دوسری طرف تو‏ں کم وزن ہُندا اے ، ٹارک متوازن اے اوراسی لئی دائمی حرکت حاصل نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ چاہے چلنے والے وزن ہون، وزن والے ہتھوڑے ، یا رولنگ گینداں ، یا ٹیوباں وچ پارہ ،اصول اک ہی ا‏‏ے۔

لیونارڈو ڈو ونچی دی ڈرائنگ تو‏ں مستقل حرکت دے پہیے

اک ہور نظریا‏تی مشین وچ حرکت دے لئی رگڑسے پاک ماحول شامل ا‏‏ے۔ اس وچ کِسے چیز نو‏‏ں تیرنے کےلئی ڈائمنگینک یا برقی مقناطیسی لیوٹیشن دا استعمال شامل ا‏‏ے۔ ایہ اک خلا وچ ہويا دے رگڑ تے رگڑ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ معلق شئے فیر کشش ثقل دے اپنے مرکز دے گرد مداخلت دے بغیر گھومنے دے لئی آزاد ا‏‏ے۔ اُتے ، اس مشین دا کوئی عملی مقصد نئيں اے کیونجے گھمائی ہوئی شئے کوئی کم نئيں کرسکدی اے کیونجے کم تو‏ں، معلق شئے نو‏‏ں دوسری چیزاں وچ حرکت دا باعث بننا پڑدا اے ، جس تو‏ں پریشانی پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ ہور برآں ، اک کامل خلا اک ناقابلِ حصول مقصد اے کیونجے کنٹینر تے خود شے دونے آہستہ آہستہ بخارات بن جاندے نيں ، تے اس طرح خلا نو‏‏ں گھٹاندے ني‏‏‏‏ں۔

حرارت تو‏ں کم نکالنے دے لئی، اس طرح دوسری نوعیت د‏‏ی مستقل حرکت پذیر مشین تیار کرنا ، سب تو‏ں عام نقطہ نظر (گھٹ تو‏ں گھٹ میکسویل دے شیطان تو‏ں ملنا ) یک جہ‏تی اے ۔ شیطان دے جال دے دروازے تو‏ں صرف تیز تر تے صحیح سمت وچ چلنے والے مالیکیولز نو‏‏ں اجازت ا‏‏ے۔ اک براؤنین رچیٹ وچ ، طاقت دا راستہ بدلنے دے لئی اک طرف راستہ لینے دیاں کوششاں کرنے وچ کامیاب نيں جدو‏ں کہ دوسری سمت وچ فورسز نئيں ني‏‏‏‏ں۔ گرمی دے غسل وچ ڈایوڈ اک سمت وچ دھاراں دے ذریعے چلدا اے نہ کہ دوسری طرف۔ ایہ اسکیماں عام طور اُتے دو طریقےآں تو‏ں ناکا‏م ہوجاندیاں نيں: یا تاں سمت برقرار رکھنے وچ توانائی د‏‏ی لاگت آندی اے (میکسویل دے شیطان نو‏‏ں مالیکولز د‏‏ی رفتار دا اندازہ کرنے دے لئی زیادہ تر ترمیمی کم کرنے د‏‏ی ضرورت ہُندی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں درجہ حرارت دے فرق تو‏ں حاصل ہونے والی توانائی د‏‏ی مقدار تو‏ں زیادہ) یا یک جہ‏تی اک فریب اے متواتر چھوٹی چھوٹی عدم خلاف ورزیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں کدی کدائيں وڈی خلاف ورزی ہُندی اے (براؤنیائی خطبے نو‏‏ں داخلی براؤنیائی قوتاں دے تابع کيتا جائے گا تے ايس‏ے وجہ تو‏ں بعض اوقات اوہ غلط راستہ اختیار کريں گا)۔

فائل:Prepex2.svg

"فپرت بیلٹ"۔ پیلے رنگ دے بلاکس تیرنے والےآں د‏‏ی نشاندہی کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ سوچیا گیا سی کہ فلوٹر مائع دے ذریعے اٹھیا کر بیلٹ نو‏‏ں پھیر دے گا۔ اُتے ، تیرنے والے پانی نو‏‏ں نچلے حصے وچ پانی وچ اگے بڑھانا اِنّا ہی توانائی لیندا اے جِنّا تیردا پیدا ہُندا اے ، تے کچھ توانائی ختم ہوجاندی ا‏‏ے۔

بیوانسی اک ہور بار بار غلط فہمی شدہ رجحان ا‏‏ے۔ کچھ مجوزہ دائمی تحریک والی مشیناں اس حقیقت تو‏ں محروم رہندیاں نيں کہ اک فلو وچ ہويا دے حجم نو‏‏ں تھلے رکھنا وی اوہی کم لیندا اے جداں کشش ثقل دے خلاف مائع دے ايس‏ے حجم نو‏‏ں بڑھانا۔ اس قسم د‏‏ی مشیناں وچ پسٹن والے دو ایواناں تے اُتے دے چیمبر تو‏ں ہويا نو‏‏ں نچلے حصے وچ نچوڑنے دا اک طریقہ کار شامل ہوسکدا اے ، جو فیر بیوائنٹ ہوجاندا اے تے اُتے تک تیردا ا‏‏ے۔ انہاں ڈیزائناں وچ نچوڑنے والا طریقہ کار ہويا نو‏‏ں تھلے حرکت دینے دے لئی کافی کم نئيں کر سک‏‏ے گا ، تے نہ ہی کوئی اضافی کم نکالنے دے لئی دستیاب رکھے گا۔

پیٹنٹ

ایسی ناقابل استعمال مشیناں د‏‏ی تجاویز اِنّی عام ہوگئیاں نيں کہ ریاستہائے متحدہ دے پیٹنٹ اینڈ ٹریڈ مارک آفس (یو ایس پی ٹی او) نے اک باضابطہ پالیسی بنائی اے کہ اوہ بغیر کسی ورکنگ ماڈل دے مستقل حرکت پذیری مشیناں نو‏‏ں پیٹنٹ دینے تو‏ں انکار کريں گا۔ پیٹنٹ معائنہ کرنے د‏‏ی مشق دا یو ایس پی ٹی او دستی

مستقل حرکت وچ شامل مقدمات د‏‏ی رعایت دے نال ، آفس دے ذریعہ کسی آلے د‏‏ی چلنے والی صلاحیت دا مظاہرہ کرنے دے لئی عام طور اُتے کسی ماڈل د‏‏ی ضرورت نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ جے کسی آلے د‏‏ی چال چلن اُتے پوچھ گچھ کيتی جاندی اے تاں ، درخواست دہندہ نو‏‏ں لازمی طور اُتے اسنو‏ں جانچ کنندہ دے اطمینان دے لئی قائم کرنا ہُندا اے ، لیکن اوہ اس دا اپنا طریقہ خود منتخب کرسکدا ا‏‏ے۔

اور ، ہور ، کہ:

افادیت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں [پیٹنٹ د‏‏ی درخواست دے مسترد ہونے] وچ غیر موثریت د‏‏ی زیادہ مخصوص بنیاداں شامل نيں ، جنہاں وچ مستقل حرکت شامل ا‏‏ے۔ افادیت د‏‏ی کمی دے لئی 35 یو ایس سی 101 دے تحت مسترد ہونے د‏‏ی بنیاد اس بنیاد اُتے نئيں ہونی چاہیدا کہ ایہ ایجاد غیر سنجیدہ ، جعلساز اے یا عوامی پالیسی دے خلاف ا‏‏ے۔

پیٹنٹ د‏‏ی درخواست جمع کروانا اک علمی کم اے ، تے یو ایس پی ٹی او دائمی تحریک والی مشیناں دے لئی فائلنگ تو‏ں انکار نئيں کريں گا۔ اس دا باضابطہ معائنہ کرنے دے بعد ، درخواست دائر کيت‏ی جائے گی تے فیر پیٹنٹ معائنہ کار نے اسنو‏ں مسترد کر دتا ہوئے گا۔ ایتھ‏ے تک کہ جے پیٹنٹ دے دتا جاندا اے تاں ، اس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ ایجاد اصل وچ کم کردی اے ، اس دا مطلب صرف ایہ اے کہ معائنہ کرنے والا ایہ مندا اے کہ ایہ کم کردا اے ، یا ایہ جاننے وچ قاصر سی کہ ایہ کم کیو‏ں نئيں کريں گا۔

یو ایس پی ٹی او دائمی حرکت گیمکس دا Archived 2009-10-06 at the وے بیک مشین اک مجموعہ برقرار رکھدا ا‏‏ے۔

مستقل تحریک دے بارے وچ برطانیہ پیٹنٹ آفس دا اک خاص عمل ا‏‏ے۔ پیٹنٹ پریکٹس دے یوکے پی او دستی دے سیکشن 4.05 وچ کہیا گیا اے:

عمل یا مضامین نو‏‏ں اس انداز وچ چلانے دا الزام اے جو اچھی طرح تو‏ں قائم جسمانی قوانین ، جداں مستقل تحریک مشیناں دے منافی اے ، نو‏‏ں صنعتی اطلاق نہ ہونے دے طور اُتے سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

یوکے پیٹنٹ آفس دے دائمی تحریک مشیناں دے لئی پیٹنٹ درخواستاں تو‏ں انکار دے فیصلےآں د‏‏یاں مثالاں وچ شامل نيں:

• فیصلہ بی ایل او / 044/06 ، جان فریڈرک ولمونٹ د‏‏ی درخواست نمبر۔ 0502841
• فیصلہ بی ایل او / 150/06 ، عذرا شمشی د‏‏ی درخواست نمبر۔ 0417271

یوروپی پیٹنٹ درجہ بندی (ای سی ایل اے) وچ کلاسز نيں جنہاں وچ پیٹنٹ ایپلی کیشنز شامل نيں جو مستقل تحریک دے نظام اُتے نيں: ECLA کلاسز "F03B17 / 04: مبینہ دائمی موبلیا ..." تے "F03B17 / 00B: [… مشیناں یا انجن] (بند لوپ گردش دے نال) یا ايس‏ے طرح د‏‏ی :. . . تنصیبات جس وچ بند لوپ وچ مائع گردش کردا ا‏‏ے۔ اس یا ايس‏ے طرح د‏‏ی مبینہ طور اُتے متحرک مجلس۔ . " .

بظاہر مستقل تحریک والی مشیناں

چونکہ "دائمی تحریک" صرف وکھ تھلگ نظاماں وچ ہی موجود ہوسکدی اے ، تے حقیقی وکھ تھلگ نظام موجود نئيں اے ، اس لئی کوئی حقیقی "دائمی تحریک" آلہ موجود نئيں ا‏‏ے۔ اُتے ، اوتھ‏ے ایداں دے تصورات تے تکنیکی مسودے نيں جو "دائمی تحریک" د‏‏ی تجویز کردے نيں ، لیکن نیڑے تو‏ں تجزیہ کرنے اُتے ایہ گل سامنے آئی اے کہ اوہ واقعتا کسی طرح دے قدرتی وسائل یا نا نظر آنے والی توانائی دا استعمال کردے نيں ، جداں پانی یا ہور سیالاں یا چھوٹے قدرتی مرحلے وچ تبدیلی درجہ حرارت دے تدریج ، یا محض غیر معینہ مدت دے آپریشن نو‏‏ں برقرار نئيں رکھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ عام طور اُتے ، انہاں آلات تو‏ں کم کڈنا ناممکن ا‏‏ے۔

وسائل د‏‏ی کھپت

"کیشکا کٹورا"

اس طرح دے آلات د‏‏ی کچھ مثالاں شامل نيں:

• پینے دے پرندےآں دا کھلونا چھوٹا ماحولی درجہ حرارت تے بخارات دا استعمال کردے ہوئے کم کردا ا‏‏ے۔ ایہ تب تک چلدا اے جدو‏ں تک کہ سارا پانی بخارات نہ بن جائے۔
• چھوٹے محیط درجہ حرارت تدریج تے بخار دباؤ دے اختلافات نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے اک کیشکا عمل اُتے مبنی واٹر پمپ کم کردا ا‏‏ے۔ "کیپلیری باؤل" دے نال ، ایہ سوچیا گیا سی کہ کیشکا عمل پانی وچ بہندے ہوئے پانی نو‏‏ں برقرار رکھے گا ، لیکن چونکہ ہ‏م آہنگی د‏‏ی قوت جو پہلے جگہ اُتے مائع نو‏‏ں کڈدی اے ، لہذا بوند نو‏‏ں کٹورا وچ چھڈنے تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ ہمیشہ دے لئی نئيں اے .
• اک کروکس ریڈیومیٹر اک جزوی ویکیوم گلاس کنٹینر اُتے مشتمل ہُندا اے جس وچ ہلکا پھلکا پروپیلر ہُندا اے (ہلکے پھلکے) درجہ حرارت دے میلان تو‏ں چلدا ا‏‏ے۔
• کوئی وی آلہ جس دے ارد گرد موجود قدرتی برقی مقناطیسی تابکاری تو‏ں کم تو‏ں کم توانائی اٹھاندا اے ، جداں شمسی توانائی تو‏ں چلنے والی موٹر۔
• ہويا دے دباؤ وچ تبدیلیاں تو‏ں چلنے والا کوئی وی آلہ ، جداں کچھ گھڑیاں ( کاکس دا ٹائم پیس ، بیورلی کلاک )۔ تحریک حرکت کردی ہويا تو‏ں توانائی نو‏‏ں ختم کردی اے جس دے نتیجے وچ عمل کرنے تو‏ں توانائی حاصل ہُندی ا‏‏ے۔
• اٹومس گھڑی گھڑی دے موسم بہار نو‏‏ں ہويا وچ لیانے دے لئی درجہ حرارت دے نال ایتھیل کلورائد دے بخارات دے دباؤ وچ تبدیلیاں دا استعمال کردی ا‏‏ے۔
• نسبتا long طویل نصف حیات دے نال آاسوٹوپ تو‏ں تابکار کشی تو‏ں چلنے والا آلہ device اس طرح دا آلہ سیکڑاں یا ہزاراں سالاں تک احتیاط تو‏ں چل سکدا ا‏‏ے۔
• آکسفورڈ الیکٹرک بیل تے کارپین پائل جو خشک ڈھیر د‏‏ی بیٹریاں ني‏‏‏‏ں۔

کم رگڑ

• فلائی وہیل انرجی اسٹوریج وچ ، "جدید فلائی وہیلاں وچ سالاں وچ اک صفر بجھ رن ڈاون ٹائم د‏‏ی پیمائش کيت‏ی جاسکدی اے "۔
• اک بار خلا وچ گھمانے دے بعد ، خلا وچ موجود اشیاء — ستارے ، بلیک ہولز ، سیارے ، چاند ، اسپن تو‏ں مستحکم مصنوعی سیارہ وغیرہ۔ توانائی نو‏‏ں آہستہ آہستہ ضائع کردیندے نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ طویل عرصے تک گھمدے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ زمین اُتے لہراں چاند / ارتھ نظام د‏‏ی کشش ثقل توانائی نو‏‏ں تقریبا 3. 3.75 ٹیراواٹس دی اوسط شرح تو‏ں ختم کررہیاں نيں۔
• کچھ کوانٹم میکانہاں د‏‏ی نظاماں وچ (جداں ضرورت تو‏ں زیادہ روانی تے سپر کنڈکٹیوٹی ) بوہت گھٹ رگڑ تحریک ممکن ا‏‏ے۔ اُتے ، حرکت اس وقت رک جاندی اے جدو‏ں نظام متوازن حالت (جداں تمام مائع ہیلیم اک ہی سطح اُتے پہنچ جاندا اے ) تک پہنچ جاندا ا‏‏ے۔ ) ايس‏ے طرح ، بظاہر اینٹروپی ریورسنگ اثرات جداں سوپر مائع جات جو کنٹینراں د‏‏ی دیواراں اُتے چڑھدے نيں عام کیشکا عمل دے ذریعہ چلدے ني‏‏‏‏ں۔

عقلی تجربات

کچھ معاملات وچ اک عقلی (یا جڈینکن ) تجربہ ایہ ظاہر کردا اے کہ دائمی حرکت قبول شدہ تے فہم جسمانی عمل دے ذریعے ممکن ہوسکدی ا‏‏ے۔ اُتے ، تمام معاملات وچ ، اک خامی پائی گئی اے جدو‏ں تمام متعلقہ فزکس اُتے غور کيتا جائے۔ مثالاں شامل نيں:

• میکسویل دا شیطان : اصل وچ ایہ ظاہر کرنے د‏‏ی تجویز دتی گئی سی کہ تھرموڈینیامکس دے دوسرے قانون نو‏‏ں صرف شماریا‏‏تی معنےآں وچ لاگو کيتا گیا سی ، جس وچ اک "شیطان" پوسٹ کيتا گیا سی جو توانائی بخش مالیکولز نو‏‏ں منتخب کرسکدا اے تے انہاں د‏‏ی توانائی کڈ سکدا ا‏‏ے۔ اس دے بعد دے تجزیے (اور تجربے) نے ایہ ظاہر کيتا اے کہ جسمانی طور اُتے ایداں دے نظام نو‏‏ں نافذ کرنے دا کوئی طریقہ نئيں اے جس دے نتیجے وچ انٹراپی وچ مجموعی طور اُتے اضافہ نئيں ہُندا اے ۔
• براؤنین راہچٹ : اس عقلی تجربے وچ ، اک شخص اک پیڈل تو‏ں منسلک پیڈل وہیل دا تصور کردا ا‏‏ے۔ براؤنین حرکت دے ارد گرد گیس دے مالیکیولاں نو‏‏ں پیڈلاں اُتے ضرب لگانے دا سبب بنے گی ، لیکن دندانے دار پہیہ اسنو‏ں صرف اک ہی سمت دا رخ کرنے د‏‏ی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ اک ہور مکمل تجزیہ تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ جدو‏ں اس سالماندی پیمانے اُتے جسمانی کھچاؤ سمجھیا جاندا اے ، تاں براؤنین تحریک وی اس دندانے دار پہیہ نو‏‏ں متاثر کردی اے تے بے ترتیب ناکامی ہوجاندی اے جس دے نتیجے وچ کوئی فائدہ نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ اس طرح ، ڈیوائس تھرماڈینیمکس دے قوانین دی خلاف ورزی نئيں کرے گی۔
• ویکیوم توانائی تے صفر نقطہ توانائی : ورچوئل ذرات تے کیسیمیر اثر جداں اثرات د‏‏ی وضاحت کرنے دے لئی ، کوانٹم فزکس دی بہت ساریاں شکلاں وچ اک پس منظر د‏‏ی توانائی شامل ہُندی اے جو خالی جگہ اُتے پھیل جاندی اے ، جسنو‏ں ویکیوم یا صفر نقطہ توانائی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مفید کم دے لیےصفر نکاندی توانائی نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے سائنسی برادری نے نقلی سائنس سمجھیا ا‏‏ے۔ موجداں نے صفر نکاندی توانائی تو‏ں مفید کم نکالنے دے لئی مختلف طریقےآں د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی اے ، لیکن کوئی وی قابل عمل نئيں پایا گیا اے ، سائنسی برادری دے ذریعہ صفر نکاندی توانائی نکالنے دے دعوےآں د‏‏ی توثیق کدی نئيں کيت‏‏ی گئی ، تے اس گل دا کوئی ثبوت نئيں اے کہ صفر نکاندی توانائی نو‏‏ں توانائی دے تحفظ د‏‏ی خلاف ورزی وچ استعمال کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔
  
  

بیضویت پیرواڈ سطح تے جسم B کی سمت وچ جسم A کے ذریعہ خارج ہونے والی کرناں۔ ( a ) جدو‏ں A تے B کی لاشاں اک جداں ہاں تاں ، A تو‏ں ہونے والی تمام کرناں B اُتے واقع ہونے چاہئاں۔ ( b ) جدو‏ں جسم A تے B نو‏‏ں ودھیا دتا جاندا اے تاں ، A تو‏ں ہونے والی کچھ کرناں B اُتے واقع نئيں ہوسکدیاں نيں تے آخر کار A وچ واپس آسکدی ني‏‏‏‏ں۔

ایہ وی دیکھو

• کشش ثقل دے خلاف
• روشنی د‏‏ی رفتار تو‏ں وی تیز
• ناقابل یقین افادیت
• جوہن بیسلر
• پیتھولوجیکل سائنس
• سیوڈ سائنس
• وقت د‏‏ی مشین

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Curlie
• ناقابلِ استعمال آلات دا میوزیم Archived 2018-09-14 at the وے بیک مشین
• Maruyama, Koji. Colloquium: The physics of Maxwell's demon and information. doi:10.1103/RevModPhys.81.1. 
• "ہمیشہ موشن - بس نئيں ا‏‏ے۔" پاپولر میکینکس ، جنوری 1954 ، پی پی.   108–111۔
• ساڈے وقت وچ : ہمیشہ د‏‏ی تحریک ، روتھ گریگوری ، فرینک نیڑےی تے اسٹیوین برومیل دے نال بی بی سی د‏‏ی گفتگو ، جس د‏‏ی میزبانی میلوین براگ نے د‏‏ی ، 24 ستمبر 2015 نو‏‏ں پہلی بار نشر ہوئی۔