خان بہادر خاں

خان بہادر خان 1857ء دی جنگ آزادی ویلے روہیل کھنڈ دا روہیلا پٹھان سی تے اسنے جنگ آزادی وچ بہادر شاہ ظفر دا ساتھ دتا ۔ خان بہادر خاں جوانی دے دناں وچ بریلی دے میجسٹریٹ سن اتے آزادی دی لڑائی دے ویلے پینشن لے رہے سن ۔

روہیلے

سن 1857 وچ جدوں آزادی دی لڑائی دا بغل وجیا اس ویلے روہیل کھنڈ روہیلے سرداراں دا علاقہ منیا جاندا سی ۔ رہیلے قندھار دے علاقے دے وسنیک سن جہڑے نادر شاہ دے حملیاں توں تنگ آ کے بریلی دے علاقے وچ آ وسے سن ۔ کیؤنجو ایہناں دا پچھوکڑ لڑاکو پٹھاناں نال ملدا-جلدا سی اس لئی ایہناں نے ہندوستان وچ آ کے ہمت اتے دور اندیشی نال اپنیاں چھوٹیاں چھوٹیاں ریاستاں قایم کر لئیاں سن جنہاں وچ روہیل کھنڈ وی سی ۔

جنگ آزادی وچ حصہ

1801 وچ انگریزاں نے اس ویلے روہیل کھنڈ اتے قبضہ کر لیا سی جدوں شجاع الدولہ نے انگریزاں نال گنڈھ-تپ کرکے حافظ رحمت خاں نوں انگریزاں نال لڑائی کرن لئی مجبور کر دتا سی ۔ اس لڑائی پچھوں انگریزاں نے بریلی اتے قبضہ کر لیا سی ۔ خان بہادر خان حافظ رحمت خاں دی اولاد وچوں اس دے پوترے لگدے سن ۔ آزادی دی لڑائی ہر روز کسے نہ کسے شہر وچ بھڑک رہی سی ۔ ویلے دی حالت نوں سمجھدیاں 20 مئی 1857 نوں انگریز افسراں اتے ہور عہدیداراں نے اپنے پریواراں نوں نینیتال سرکھات تھاں اتے بھیج دتا اتے آپ آزادی دی لڑائی دے ججھاروآں نوں ٹھلھ پاؤن دیاں سکیماں بناؤن لگے ۔ ٹھیک اسے ویلے دلی توں اک حکم آزادی گھلاٹیاں دے ناں پہنچ گیا جس دے مضمون بارے جنگے آزادی کے مسلم مشاہیر دا لکھاری لکھدا اے؛

دلی دے کمانڈر دی طرف توں بریلی دے کمانڈر نوں دلوں مبارک باد!

بھائیؤ! اتھے انگریزاں نال لڑائی شروع ہو گئی اے جہڑے مضبوط فوج لے کے آ گئے ہن اتے جہڑی ہار اوہناں نے ربّ دے حکم نال ساڈے ہتھوں کھادھی اے اوہ دس ہاراں دے برابر اے ۔ ملک دے وڈے وڈے ہیرو دلی پہنچ راے ہن ۔ ایسے نازک ویلے وچ جے تسیں روٹی بریلی وچ کھاوو تاں ہتھ دلی آ کے دھوئیؤ ۔ ساڈا بادشاہ (بہادر شاہ ظفر) تہاڈیاں سنوجواناں نوں اگے ودھ کے جی آیاں نوں آکھیگا ۔ ساڈے کنّ تہاڈیاں توپاں دی آواز سنن نوں ترس راے ہن اتے ساڈیاں اکھاں تہانوں دیکھن لئی بے قرار ہن' ۔

خان بہادر خاں جوانی دے دناں وچ بریلی دے میجسٹریٹ سن اتے آزادی دی لڑائی دے ویلے پینشن لے رہے سن ۔ انگریز اتے بریلی دے لوک دوویں اوہناں دی عزت کردے سن ۔ جدوں 1857 دی آزادی دی لڑائی شروع ہوئی تاں آزادی گھلاٹیاں نے بریلی وچ اکٹھے ہو کے آزادی لئی تقریراں کیتیاں اتے سرو-سمتی نال بریلی دے سابقہ حکمران حافظ رحمت خاں دا پوترا ہون دے ناطے خان بہادر خاں نوں اپنا سرپرست چن لیا ۔ لکھنؤ توں نجم الغنی خاں اخبار 'الجاوید' وچ لکھدا اے، '31 مئی 1857 نوں سویرے فوج وچ آزادی لئی روہ جاگنا شروع ہویا ۔ گیاراں وجے اٹھاہرویں رجمینٹ دے کجھ سپاہی توپاں اتے جا چڑھے اتے نیڑے تیڑے دیاں سرکاری عمارتاں اتے گولے برساؤنے شروع کر دتے ۔ باقی سپاہیاں نے ٹولیاں بنائیاں اتے بندوقاں چکّ کے انگریزی بنگلیاں ول تر پئے' ۔

'غدر 1857' دے صفحہ 293 اتے غلام رسول مہر لکھدا اے، 'رسالدار محمد شفیع نے برگیڈیا سبالڈ، کپتان کربی، کرنل ٹرپّ اتے کپتان رابرٹ نوں گولیاں مار کے بھنّ دتا ۔ جنرل بخت خاں نے انگریز قیدیاں اتے مقدمہ چلاؤن لئی جیوری دا گٹھن کیتا جس نے انگریز فوجیاں اتے 'فردے جرم' ثابت کرکے سبھ نوں موت دے گھاٹ اتار دتا پر بریلی دا کمیشنر روپوش ہو گیا جس نوں پھڑ کے لیاؤن والے نوں اک ہزار روپیہ انعام دین دا اعلان کیتا گیا' ۔

روہیل کھنڈ دا حاکم

The great revolution of 1857 دا لکھاری صفحہ 505 اتے بہادر شاہ ظفر نوں لکھے خط دا ذکر کردیاں لکھدا اے، 'بریلی دی دھرتی نوں انگریز افسراں توں صاف کرن توں بعد بہادر شاہ ظفر نوں دسن لئی صوبیدار بخت خاں ولوں ودھائی بھریا سنیہا بھیجیا گیا کہ چھ گھنٹیاں دے اندر اندر بدایوں، شاہ جہان پور اتے مراد آباد توں فرنگیاں نوں کڈھ دتا گیا اے ۔ سنیہے وچ بادشاہ نوں لکھیا گیا کہ خان بہادر خاں نوں روہیل کھنڈ دا حاکم ہون دی منظوری دے دتی جاوے ۔ شفارش بھرے پتر نوں پڑھدیاں ہی بہادر شاہ ظفر نے بہادر خاں نوں 'انتظام الدولہ، مہافِ-ال-ملکِ خان بہادر خاں تنویرے جنگ دے خطاب نال نوازیا اتے اس دی روہیل کھنڈ دا وائس رائے ہون دی منظوری دے دتی' ۔

خان بہادر خاں نے بہادر شاہ ظفر نوں جہڑا پتر بھیجیا سی اس دیاں کاپیاں رہیل کھنڈ دے سارے ضلعیاں دے حکمراناں نوں بھیجیاں گئیاں جنہاں وچ لکھیا سی، 'ہندوستان دے واسیؤ! لمبی اڈیک کرن توں بعد ساڈی آزادی واپس آ گئی اے ۔ ہن ایہہ تہاڈے ہتھ اے کہ تسیں اس نوں قبول کردے ہو جاں ناقبول' ۔

'ہندوستانی بھراوو! تہانوں پتہ ہونا چاہیدا اے کہ جے تسیں انگریزاں نوں اتھے رہن دتا تاں اوہ تہاڈے دھرم وچ دخلئندازی کرکے تہانوں برباد کر دینگے ۔ انگریز بڑی چتر قوم اے اوہ تہاڈے وچ پاڑا پا کے تہاڈیاں تلواراں نال ہی تہاڈے گل کٹدے رہنگے ۔ اوہ ہندواں نوں مسلماناں نال لڑاؤنگے اتے مسلماناں نوں ہندواں نال ۔ ہندو بھائیاں نوں چاہیدا اے کہ اوہ اوہناں دیاں گلاں وچ نہ آؤن ۔ تہانوں پتہ ہی اے کہ انگریز کدے وی اپنے وعدے اتے پورے نہیں اتردے ۔ اوہ مکاری ایاری اتے غداری توں کم لے کے عیسائی مذہب توں بنا سارے مذہباں نوں دنیا توں مٹا دینا چاہندے ہن ۔ اوہناں نے ساڈے متبنا بناؤن دے حق نوں ختم کر دتا اے ۔ ناگپور اتے لکھنؤ دیاں ریاستاں ہڑپّ کر گئے ہن ۔ ساڈے بادشاہ دے سارے صوبے اتے ریاستاں ہڑپّ کر گئے ہن ۔ ہن اسیں ہندوستان نال غداری چھڈّ کے اس نوں بچاؤنا اے' ۔