وکیپیڈیا

"<span lang="ur">مرہٹا سلطنت</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

Browse history interactively
→ پراݨی سودھ
Content deleted Content added
ویژوئلWikitext
Replacing IGI1908India1765a.jpg with File:India-ImperialGazetteer-1765.jpg (by CommonsDelinker because: File renamed: Criterion 2 (meaningless or ambiguous name)).
Lakhpaal (گل بات | حصے داری)
۲۶,۰۴۰ edits
No edit summary
 
لیک ۱۹ –
|image_flag = Flag of the Maratha Empire.svg
|flag = List of Indian flags#Historical
|image_map = India1760_1905Maratha Empire in 1758.jpgpng
|image_map_caption = مراٹھا سلطنت 17601758 (زرد رنگ)
|capital = ریگد; [[پونا]]
|religion = [[ہندومت]]
|common_languages = [[مراٹھی بولی|مراٹھی]],، [[سنسکرت]]<ref name=SanskritPromotionLink>Majumdar, R.C. (ed.) (2007). ''The Mughul Empire'', Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, {{Listed Invalid ISBN|81-7276-407-1}}, pp.609,634</ref>
|government_type = بادشاہت
|title_leader = [[چھترپتی]]
لیک ۳۶ –
|leader5 = [[چھترپتی شاہو]]
|year_leader5 = 1707–1749
|leader6 = راما راجہراجا
|year_leader6 = 1749–1777
|title_deputy = [[Peshwa]]
لیک ۴۲ –
|stat_pop1 = 150000000
|stat_area4 = 2800000
|currency = [[روپیہروپیا]], [[پیسہپیسا]], موہور, شورائی, ہون
|today = {{flag|بھارت}}<br>{{flag|پاکستان}}<br>{{flag|بنگلہبنگلا دیش}}
}}
 
'''مراٹھا سلطنت''' یا '''مرہٹا سلطنت''' ([[انگریزی]]: [[:en:Maratha Empire|Maratha Empire]]) [[برصغیر]] وچ اک سامراجی طاقت سی جیہڑی [[1674ء]] توں [[1818ء]] تک موجود رہی ۔ اپنےاپݨے دور عروج وچ ایہ سلطنت [[ہندوستان]] دے وڈے حصے تے حکمران سی ۔ مراٹھا سلطنت د ے عروج نوں ہندوستان وچ [[مغلیہ سلطنت]] دے زوال دی اک وجہ سمجھیا جاندا اے ۔
 
 
مرہٹا سلطنت ([[مراٹھی]] [[بولی]] :مراٹھا سامراجیا) اج دے [[ہندستان]] وچ واقع [[اک]] [[ہندو]] ریاست سی ۔ ایہہ 1674ء توں 1818ء تک قائم رہی ۔ اپنے نقطہ کمال تے اس سلطنت دیاں سرحداں [[دکھنی ایشیا]] دے زیادہ تر علاقےآں تے پھیلیاں ہویاں سن ۔ ایہدا رقبا 10 [[لکھ]] مربع [[کلومیٹر]] سی ۔
 
 
== تریخ ==
 
[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|thumb|250px|left|مرہٹا سلطنت دا جھنڈا]]
 
[[بیجاپور]] دے [[بادشاہ]] [[عادل شاہ]] تے [[مغلیہ سلطنت]] دے [[شہنشاہ]] [[اورنگزیب]] نال لمبے چر تک [[گوریلا]] جنگ دے بعد مقامی [[راجہ]]راجا [[شیواجی]] نے 1674ء [[اک]] آزاد [[مرہٹہ]] [[بادشاہت]] دی نیہہ رکھی تے [[رائے گڑھ]] نوں اپنا [[راجگھرراجگڑھ]] بنائیابنایا ۔ شیواجی 1680ء چوچ مر گئیا تے اپنے پچھے [[اک]] وڈی پر کمزور بنیاداں دی سلطنت چھڈ گئيا ۔ [[مغل|مغلاں]] نے حملہ کیتا تے 1682ء توں 1707ء تک اک 25 سالہ ناکام جنگ لڑی ۔ شیواجی دے [[اک]] پوتے [[شاہوجی]] نے 1749ء تک [[بادشاہ]] دے طور تے حکمرانی کیتی ۔
[[File:ہندوستان1760.png|thumb|250px|left|1760ء چ [[ہندستان]] دے نقشے چ مرہٹہ سلطنت]]
اپنے دور حکومت دے دوران شاہو نے [[پیشوا]] ( [[وزیراعظم]]) نوں ، کجھ شرطاں نال ، حکومت دا سربراہ مقرر کیتا ۔ شاہو دے مرن مگروں پیشوا 1749ء توں 1761ء تک سلطنت دے حقیقی معنےآں چ حکمران بن گئے تے شیواجی دے جانشین برائے نام حکمران رہے ۔ [[ہندستان|برصغیر]] دے وڈے حصے تے مل ماردے ہوئے مرہٹہ سلطنت نے ، جدوں تک پیشوا تے فوجی سرداراں چ اختلافات دی وجہ توں دوریاں پیدا نئیں ہوئیاں سن ، [[برطانیہ|برطانوی]] فوجاں نوں 18ویں صدی دے دوران برصغیر دے وڈے حصے توں پرے رکھیا ۔▼
 
▲اپنے دور حکومت دے دوران شاہو نے [[پیشوا]] ( [[وزیراعظم]]) نوں ، کجھ شرطاں نال ، حکومت دا سربراہ مقرر کیتا ۔ شاہو دے مرن مگروں پیشوا 1749ء توں 1761ء تک سلطنت دے حقیقی معنےآں چ حکمران بن گئے تے شیواجی دے جانشین برائے نام حکمران رہے ۔ [[ہندستان|برصغیر]] دے وڈے حصے تے مل ماردے ہوئے مرہٹہمرہٹا سلطنت نے ، جدوں تک پیشوا تے فوجی سرداراں چ اختلافات دی وجہ توں دوریاں پیدا نئیں ہوئیاں سن ، [[برطانیہبرطانیا|برطانوی]] فوجاں نوں 18ویں صدی دے دوران برصغیر دے وڈے حصے توں پرے رکھیا ۔رکھیا۔
 
مرہٹہمرہٹا سلطنت نے اپنے 18ویں صدی چ ، شاہو تے پیشوا [[باجی راؤ I]] دی قیادت چ ، اپنے عروج دے دور چ [[کابل]] [[افغانستان]] دی [[درانی سلطنت]] دے بادشاہ [[احمد شاہ ابدالی]] ہتھوں 1761ء چ [[پانی پت دی تیجی لڑائی]] چ عبرتناک شکست کھادی ، جس نال سلطنت دی ہور توسیع رک گئی تے پیشوا دی طاقت گھٹ گئی ۔ 1761ء چ [[پانی پت]] دی لڑائی چ شدید نقصاناں مگروں پیشوا دا سلطنت توں کنٹرول ختم ہو گئیا ۔ بوہت سارے سردار ، جداں [[شینڈے]] ، [[ہولکر]] ، [[گائیکواد]] ، [[پنت پراتینیدھی]] ، [[ناگ پور]] دا [[بھوسلے]] ، [[بھور]] دا [[پنڈت]] [[پتوردھن]] تے [[نیوالکر]] اپنے اپنے علاقےآں چ راجے بن گئے ۔ سلطنت نے اک ڈھلے ڈھالے وفاق دی شکل اختیار کر لئی ۔ پنچ مراٹھی راجےآں دا سیاسی مرکز [[پانڈی چری]] ای رہئیا ، جنہاں چ [[پونا]] دے پیشوا ، [[مالوہ]] تے [[گوالیار]] دے [[سندھیا]] ،سندھیا، [[اندور]] دے ہولکر ،ہولکر، [[ناگپور]] دے بھوسلے تے [[بروڈا]] دے گائیکواد شامل سن ۔ سن۔
 
19ویں صدی دے شروع چ سندھیا تے ہولکراں دے وچکار [[مراٹھی]] وفاق تے اختیاراں دی دوڑ تے رقابت شروع ہو گئی جہڑی سارے معاملےآں تے حاوی ہو گئی تے تن [[اینگلو مرہٹہ جنگاں]] چ [[برطانیہ|برطانوی]] [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] تے انگریزاں نال اینہاں دا مقابلہ رہئیا ۔ 1818ء چ تیجی اینگلو مرہٹہ جنگ چ آخری پیشوا باجی راؤ نوں [[انگریز|انگریزاں]] نے شکست دتی ۔ مرہٹہ سلطنت دا بوہتا علاقہ [[برطانوی راج|برطانوی ہند]] چ شامل کر لئیا گئیا پر کجھ [[مراٹھی]] ریاستاں ، کجھ امور چ آزادی نال ، [[ہندستان]] دی 1947ء چ آزادی تک قائم رہئیاں ۔▼
 
▲19ویں صدی دے شروع چ سندھیا تے ہولکراں دے وچکار [[مراٹھی]] وفاق تے اختیاراں دی دوڑ تے رقابت شروع ہو گئی جہڑی سارے معاملےآں تے حاوی ہو گئی تے تن [[اینگلو مرہٹہ جنگاں]] چ [[برطانیہبرطانیا|برطانوی]] [[ایسٹ انڈیا کمپنی]] تے انگریزاں نال اینہاں دا مقابلہ رہئیا ۔ 1818ء چ تیجی اینگلو مرہٹہمرہٹا جنگ چ آخری پیشوا باجی راؤ نوں [[انگریز|انگریزاں]] نے شکست دتی ۔ مرہٹہ سلطنت دا بوہتا علاقہ [[برطانوی راج|برطانوی ہند]] چ شامل کر لئیا گئیا پر کجھ [[مراٹھی]] ریاستاں ، کجھ امور چ آزادی نال ، [[ہندستان]] دی 1947ء چ آزادی تک قائم رہئیاں ۔رہئیاں۔
 
== چھترا پتی [[شیواجی]] (1645ء توں 1680ء تک) ==
[[ہندو]] [[مرہٹہ|مرہٹے]] [[دکن پٹھار]] ، جتھے [[سطح مرتفع]] [[لہندے گھاٹ دے پہاڑ|لہندے گھاٹ دے پہاڑاں]] دیاں چڑھدیاں ڈھلواناں نال ملدی اے ، چوچ ستارا دے آلے دوالے دیش علاقے چوچ صدیاں توں رہندے چلے آ رہے نیں ۔ اینہاںایہناں نے اپنے علاقے چوچ اتلے [[ہندستاں]] دی [[مغلیہ سلطنت]] دے [[مسلمان]] بادشاہاں دے حملے دے خلاف مزاحمت کیتی ۔ اپنے رہنما [[شیواجی]] دی اگوائی چ [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] نے اپنے آپ نوں [[بیجاپور]] دے [[مسلمان]] سلطاناں توں آزاد کروا لئیا تے [[اک]] وڈی طاقت بن کے [[مغلیہ سلطنت]] دے علاقےآں تے آزادانہ حملے شروع کر دتے 1664ء چ [[سورت]] دی [[مغل]] بندرگاہ نوں تباہ کر دتا ۔ شیواجی نے اپنے [[شہنشاہ]] ہون دا اعلان کیتا تے 1674ء چ چھترا پتی (شہنشاہ) دا لقب احتیار کیتا ۔ مرہٹےآں نے 1680ء چ شیواجی دی موت تک گھبلے [[ہندستان]] دے کئی علاقے فتح کیتے پر بعد چ ایہہ علاقے [[مغل|مغلاں]] تے [[انگریز|انگریزاں]] نے کھو لئے ۔ ▼
 
[[اک]] ہندستانی تریخ دان [[تریامبک شنکر شیجوالکر]] دے مطابق ، شیواجی [[وجے نگر سلطنت]] توں متاثر سی جہڑی دکھنی [[ہندستان]] چ [[مسلمان|مسلماناں]] دے حملےآں دے خلاف لوہے دی کندھ بن گئی سی ۔ اوس ویلے دے [[میسور]] دے راجے کانتھیراوا نراساراجہ ودیار دی بیجا پور دے سلطان دے خلاف فتوحات توں وی شیواجی متاثر سی ۔ ▼
▲[[ہندو]] [[مرہٹہ|مرہٹے]] [[دکن پٹھار]] ، جتھے [[سطح مرتفع]] [[لہندے گھاٹ دے پہاڑ|لہندے گھاٹ دے پہاڑاں]] دیاں چڑھدیاں ڈھلواناں نال ملدی اے ، چ ستارا دے آلے دوالے دیش علاقے چ صدیاں توں رہندے چلے آ رہے نیں ۔ اینہاں نے اپنے علاقے چ اتلے [[ہندستاں]] دی [[مغلیہ سلطنت]] دے [[مسلمان]] بادشاہاں دے حملے دے خلاف مزاحمت کیتی ۔ اپنے رہنما [[شیواجی]] دی اگوائی چ [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] نے اپنے آپ نوں [[بیجاپور]] دے [[مسلمان]] سلطاناں توں آزاد کروا لئیا تے [[اک]] وڈی طاقت بن کے [[مغلیہ سلطنت]] دے علاقےآں تے آزادانہ حملے شروع کر دتے 1664ء چ [[سورت]] دی [[مغل]] بندرگاہ نوں تباہ کر دتا ۔ شیواجی نے اپنے [[شہنشاہ]] ہون دا اعلان کیتا تے 1674ء چ چھترا پتی (شہنشاہ) دا لقب احتیار کیتا ۔ مرہٹےآں نے 1680ء چ شیواجی دی موت تک گھبلے [[ہندستان]] دے کئی علاقے فتح کیتے پر بعد چ ایہہ علاقے [[مغل|مغلاں]] تے [[انگریز|انگریزاں]] نے کھو لئے ۔
 
افسانوی طور تے شیواجی [[ہندستان]] دا پہلا [[راجہ]] سیراجا ،سی جیہدی بصیرتبصیر ، دیو (رب) ، دیش (دیس) تے دھرما (مذہب) دا احاطا کردی سی ۔▼
▲[[اک]] ہندستانی تریخ دان [[تریامبک شنکر شیجوالکر]] دے مطابق ، شیواجی [[وجے نگر سلطنت]] توں متاثر سی جہڑی دکھنی [[ہندستان]] چ [[مسلمان|مسلماناں]] دے حملےآں دے خلاف لوہے دی کندھ بن گئی سی ۔ اوس ویلے دے [[میسور]] دے راجے کانتھیراوا نراساراجہ ودیار دی بیجا پور دے سلطان دے خلاف فتوحات توں وی شیواجی متاثر سی ۔
 
▲افسانوی طور تے شیواجی [[ہندستان]] دا پہلا [[راجہ]] سی ، جیہدی بصیرت ، دیو (رب) ، دیش (دیس) تے دھرما (مذہب) دا احاطا کردی سی ۔
 
 
== سامبھاجی (1681ء توں 1689ء تک) ==
شیواجی دے دو پتر سی : [[سامبھاجی]] تے [[راجہ رام]] ۔ وڈا پتر سامبھاجی درباریاں وچکار بوہت مقبول سی ۔ اوہ [[شاعر]] ، منجھئیا ہوئیا سیاستدان تے منئیا ہوئیا جنگجو سی ۔ 1681ء چ سامبھاجی تخت تے بیٹھا تے اپنے پیؤ دیاں توسیع پسند پالیسیاں نوں مڑ شروع کر دتا ۔ سامبھاجی نے پہلے [[پرتگیزی]] تے [[میسور]] دے ''چیکا دیوا رایا'' نوں شکست دتی ۔ [[راجپوت]] [[مرہٹہ]] اتحاد تے [[دکن سلطنتاں]] نوں بے اثر کر کے [[مغل]] [[شہنشاہ]] [[اورنگزیب]] نے 1682ء چ [[دکن]] چ ڈیرے لا لئے ۔ مکمل شاہی دربار ، انتظامیہ تے 4 [[لکھ]] دی فوج نال اسنے [[بیجاپور]] تے [[گولکنڈہ]] دیاں سلطنتاں دی تسخیر جاری رکھی ۔ اینہاں اٹھاں سالاں چ سامبھاجی نے [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] دی قیادت کیتی تے اورنگزیب دے اگے کوئی جنگ یاں [[قلعہ]] نئیں ہارئیا ۔ اورنگزیب تقریباجنگتقریبن جنگ ہار چکئیا سی ۔چکیا سی۔▼
 
▲شیواجی دے دو پتر سی : [[سامبھاجی]] تے [[راجہ رام]] ۔ وڈا پتر سامبھاجی درباریاں وچکار بوہت مقبول سی ۔ اوہ [[شاعر]] ، منجھئیا ہوئیا سیاستدان تے منئیا ہوئیا جنگجو سی ۔ 1681ء چ سامبھاجی تخت تے بیٹھا تے اپنے پیؤ دیاں توسیع پسند پالیسیاں نوں مڑ شروع کر دتا ۔ سامبھاجی نے پہلے [[پرتگیزی]] تے [[میسور]] دے ''چیکا دیوا رایا'' نوں شکست دتی ۔ [[راجپوت]] [[مرہٹہ]] اتحاد تے [[دکن سلطنتاں]] نوں بے اثر کر کے [[مغل]] [[شہنشاہ]] [[اورنگزیب]] نے 1682ء چ [[دکن]] چ ڈیرے لا لئے ۔ مکمل شاہی دربار ، انتظامیہ تے 4 [[لکھ]] دی فوج نال اسنے [[بیجاپور]] تے [[گولکنڈہ]] دیاں سلطنتاں دی تسخیر جاری رکھی ۔ اینہاں اٹھاں سالاں چ سامبھاجی نے [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] دی قیادت کیتی تے اورنگزیب دے اگے کوئی جنگ یاں [[قلعہ]] نئیں ہارئیا ۔ اورنگزیب تقریباجنگ ہار چکئیا سی ۔
 
 
 
== راجا رام تے تارابائی (1689ء توں 1707ء تک) ==
سامبھاجی دے بعد اسدے بھائی [[راجہ رام]] نے تخت سمبھالئیا ۔ راجہ رام دا [[راجگھر]] ستارا 1700ء چ محاصرے چوچ آئیاآیا تے [[مغل|مغلاں]] نے اسنوں فتح کر لئیا ۔ تقریبا اوسے ویلے راجہ رام مر گئیا ۔ اسدی بیواہ [[تارابائی]] نے اپنے پتر شاہو دے [[ناں]] تے سلطنت دا کنٹرول سمبھال لئیا ۔ اگرچہ اسنے جنگ بندی دی پیشکش کیتی پر [[شہنشاہ]] نے اسنوں رد کر دتا فیر تارابائی نے بہادری نال [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] دی [[مغل|مغلاں]] دے خلاف قیادت کیتی ، 1705ء چ اینہاں نے [[دریائے نربدا]] پار کیتا تے [[مالوہ]] چ داخل ہو ئے ، تے فیر [[مغلیہ سلطنت]] دے علاقےآں چ ۔
 
[[مالوہ]] دی جنگ [[مرہٹہ]]مرہٹا سلطنت لئی فیصلا کن جنگ سی ۔ [[مغل|مغلاں]] دی [[ہندستان]] وچ ممتاز تے حکمرانہ حيثیت ہمیشہہمیشا لئی مک گئی تے مطلق العنان [[مغل]] [[شہنشاہ]] صرف [[اک]] [[ناں]] دے حکمران رہ گئے ۔ مرہٹے لمبی جدوجہد تے خونی لڑائیاں لڑ کے فاتحین دے طور تے ابھرے ۔ ایس جنگ چ حصہ لین آلے سپاہی تے کمانڈراں نے مرہٹہ سلطنت دی توسیع حقیقی طور تے کیتی ۔ ایس فتح نے پیشواواں دی اگوائی بعد چ ہون آلی فتوحات دی نیہہ وی رکھ دتی ۔
 
== شاہو (1707ء توں 1749ء) ==
Line ۹۱ ⟶ ۸۲:
1707ء چ [[اورنگزیب]] دے مرن مگروں [[شیواجی]] دے پوتے تے [[سامبھاجی]] دے پتر [[شاہوجی]] نوں [[مغل]] [[بادشاہ]] [[بہادر شاہ]] نے کجھ شرائط تے جہڑیاں کہ اسنوں باجگذار بنان دیاں سن تے چھڈ دتا ، پر اسدی [[ماں]] بدستور قید چ رہی تاکہ اوہ اپنا چنگے روئيے دی یعقین دوائے ۔ اسنے فوری [[مرہٹہ]] تخت دا دعوی کیتا تے اپنی چاچی تے اسدے پتر نوں چیلنج کیتا ۔ اس نال مکدی ہوئی [[مغل]] [[مرہٹہ]] جنگ نوں [[اک]] تکونے معاملے چ بدل گئی ۔ مرہٹہ سلطنت دے [[تاج]] دی لڑائی پاروں 1707ء چ [[ریاست ستارا|ستارا]] تے [[ریاست کولہاپور|کولہاپور]] دیاں ریاستاں وجود چ آئیاں ۔ 1710ء تک دونہے راجواڑے [[اک]] مستحکم طاقت بن گئے جسنوں 1731ء دے [[معاہدہ وارنا]] نال تقویت ملی ۔
 
1713ء چ [[فرخ سیر]] نے [[مغلیہ سلطنت]] دا [[بادشاہ]] ہون دا اعلان کیتا ۔ اسدی طاقت دا انحصار [[سید برادران]] تےاُتے سی جنہاںجیہناں چوںوِچوں [[اک]] [[الہ آباد]] تے دوجا [[پٹنہپٹنا]] دا [[گورنر]] سی ۔ سید برادران تے شاہو دے نمائندے پیشوا بالاجی وشواناتھ دے وچکار مذاکرات نے [[مرہٹہ|مرہٹےآں]] نوں بادشاہ [[دلی]] دے خلاف مڑ ٹورئیا ۔
 
== مورتاں ==
Line ۱۰۰ ⟶ ۹۱:
== حوالے ==
{{حوالے}}
 
{{سلطنتاں}}
{{موضوعات بھارت}}▼
 
▲{{موضوعات بھارت}}
[[گٹھ:سلطنتاں]]
[[گٹھ:وڈیاں سلطنتاں]]
[[گٹھ:ایشیا دیاں سلطنتاںہندستان]]
[[Category:ہندستان]]
[[گٹھ:تریخ]]▼
[[گٹھ:ایشیا دی تریخ]]
[[Categoryگٹھ:سابق سلطنتاں]]
[[Category:رپھڑی صفے]]
[[گٹھ:ہندستان دی تریخ]]
[[گٹھ:تریخ ہندستان]]
▲[[گٹھ:جنوبی ایشیا دی تریخ]]
"https://pnb.wikipedia.org/wiki/مرہٹا_سلطنت" توں لیا