"<span lang="ur">دُدھ</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
چھوٹا کم clean up, replaced: ← (15), ← using AWB |
|||
لیک ۱ –
[[File:Milk glass.jpg|thumb|left|250px]]
'''دد''' چٹے [[رنگ]] دا [[پانی]] سار اے جیڑا ددلے جانوراں دے تھناں چوں نکلدا اے۔ اے ددلے جانوراں دے جواکاں دا پہلا کھان پین اے۔ دد چ [[چربی]]، [[پروٹین]]، [[کیلشیم]] تے [[وٹامن سی]] ہوندے نیں۔ ماں دے پہلے آنوالے دد وچ کولوسٹرم ہوندا اے جیدے وچ اینٹی بوڈیز ہوندے نیں جیہڑے نویں جمے کاکے نوں کئی روگا توں بچاندے نیں تے اوہناں نوتکڑا کرنوالیاں کئی شیواں ہوندیاں نیں۔
وائی بیجی دے کم وچ دد لئی ڈنگر پالے جاندے نیں تے اوہ دد انساناں دے پین دے کم آندا اے۔ 2011 وچ ساری دنیا دے ڈیری فارماں نے رل کے 730 ملین ٹن دد بنایا۔ ہندستان سب توں چوکھا دد بنانوالا تے ورتنوالا دیس اے۔ پر ایہ ناں باہر پیجدا اے تے ناں منگاندا اے۔ اسٹریلیا، نیوزی لینڈ، یورپی یونین دے 28 دیس تے امریکہ سب توں چوکھا دد بنانوالے تے روس تے چین سب توں جوکھا منگانوالے دیس نیں۔
دنیا وچ 6 ارب لوک دد ورتن والے نیں تے 75 کروڑ دے نیڑے لوک دد بنانی تھانواں دے دوالے ریندے نیں۔
دنیا وچ سارے دد پلانے اپنے نیانے نوں اپنی چھاتیاں توں یا فیر کڈ کے سامبھ کے تے لوڑ ویلے دد پلاندے نیں۔ نیانا جمن مگروں پہلا نکلن والا دد بؤلی اخواندا اے۔ بؤلی دے بندے رہندا ویلہ ہر دد پلانی ونڈ وچ وکھرا ہوندا اے۔ بؤلی وچ ایسیاں چیزاں قدرتی ول نال رلیاں ہوندیاں نیں جیہڑیاں نیانے لئی اوہدے وادھے تے روگاں توں بچن لئی ہتھ ونڈائی کردیاں نیں۔ ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن نے انساناں لئی 6 مہینے دی دد پلائی لازمی کیتی اے تے ایس مگروں ہور کھان پین والیاں شیواں نال 2 سال تک دد پلان دا آکھیا اے۔ کئی تھانواں تے نیانیاں نوں بکری یا گاں دا دد ماں دے دد دی تھاں وی دتا جاندا اے۔
دد توں انسانی ورتن لئی [[ملائی]]، [[مکھن]]، [[یوگرٹ]]، [[دئیں]]، [[لسی]]، [[پنیر]], [[سکا دد]] تے [[آئس کریم]] بنائی جاندی اے۔
انسان نے پہلی واری دد دا ورتن نویں پتھری انقلاب وچ شروع کیتا جدوں اوہنے ڈنگراں نوں پالنا سمبھالنا سکھیا۔ ایہ انقلاب دنیا دے کئی تھانواں تے اپنے آپ آیا۔ 9000–7000 م پ پہلے لیندے دکھنی ایشیاء وچ، 3500–3000 م پ وچ امریکہ وچ۔ دد دینوالے پہلے جانور گاں، بھیڈ تے بکری پہلی واری لیندے دکھنی ایشیاء وچ ای پالے گۓ۔ پہلے تے ایہ گوشت لئی پالے جاندے سن پر فیر ایہناں دے والاں، کھل تے دد نوں ورتیا جان لک پیا۔
دکھنی لیندے ایشیاء توں دد والے ڈنگراں نوں پالن دا ول یورپ وچ نوں، دکھنی ایشیاء وچ تے پنجاب وچ نوں
ددپلانے ڈنگراں دیاں ماداواں ای دد دیندیاں نیں تے پر ویچن لین لئی گاں دا دد ای ودھیا منیا گیا اے تے 2011 دے اک حساب وچ دنیا 85٪ دد گانواں توں لیا جاندا اے۔ انسانی دد ویچن لئی کٹھا نئی کیتا جاندا پر فیر وی کجھ دد بینک نیں جتھوں ایہ ایسے نیانیاں نوں جنہان دیاں مانوان ناں ہون یا ہور کسے وجہ توں دد نان ہووے اوہ لے سکدے نیں۔
لیندی دنیا وچ دد بپاری ناپ تے بنائیدا اے تے ایہ دد ای سب توں چوکھا ورتیدا اے۔ بپاری دد بنان لئی مشیناں دا ورتن عام اے۔ ایسیاں گانواں پالیدیاں نیں جیہڑیاں چوکھا دد دین تے ایس لئی دنیا وچ سب توں منی نسل ہولسٹین اے۔ امریکہ وچ ایہ 90٪ نین تے برطانیہ وچ ایہ 85٪ نیں۔ ہور رکیاں جانوالیاں ونڈاں آئیرشائیر گاں، سوئس براؤن، گورنسی گاں، جرسی گاں تے ملکنگ شارٹ ہارن آندیاں نیں۔
دد دینوالیاں مجھاں وچ نیلی تے پنج کلہنی اندیاں نیں۔ مجھاں دنیا دا 11٪ دد دیندیاں نیں۔ ہور دد دنوالیاں وچ بھیڈ، بکری، اٹھ، کھوتا، گھوڑا، رینڈیر تے یاک آندے نیں۔ روس تے سویڈن وچ موس ڈیری فارم وی ہے نیں۔
==دد دنیا وچ ==
2010 وچ دنیا وچ سب توں چوکھا دد امریکہ تے فیر ہندستان چین
اسرائیل وچ گانواں توں سب توں جوکھا دد کڈی دا اے تے اوتھے سلانہ 12,546 کلو گرام دد اک گاں دیندی اے۔ ایہ فارماں تے رکھیدیاں نیں جھتے ودھیا ونڈا دتا جاندا اے۔ جو گان کھاندی اے ایہ اوہدے دد دین تے چوکھا اسر پاندا اے۔ دنیا وچ سب توں چوھکا دد دینوال دیس امریکہ وچ اک گاں
دد اک ایسا پانی سار اے جیدے وچ مکھن، کاربوہائیڈریٹس، پروٹین تے دھاتاں ہوندیاں نیں۔ ایہ نویں جمنوالے دی جوراک ہوندی اے تے ایس لئی وادھے لئی ودھیا خراک اے۔ اک نویں جمے کاکے نوں انرجی (لپڈ، لیکٹوز تے پروٹین)، چربی، اناورگینک دھاتاں تے پانی ہوندا اے۔
Line ۳۱ ⟶ ۲۹:
== پنجابی رہتل وچ ==
پنجابی رہتل تے پنجاب وچ دد دا بڑا ورتن اے تے ایہدے ہون نوں مانتا دتی جاندی اے۔ پنجابی رہتل وچ ایہدے لئی محاورہ اے،'دد پت' یعنی کسے گھر وچ دو شیواں دد تے پتر دا ہونا وڈی گل منیا جاندا اے۔ پنجاب وچ مج دا دد ای چنگا سمجھیا جاندا اے۔ ایہ گاں دے دد تے ہور دداں نالوں چوکھا مل پاندا اے۔ گاں دد پتلا تے مج دا دد سنگنا ہوندا اے۔ مج دے دد توں مکھن تے ملائی وی چوکھی آندی اے۔ مج دے دد توں مکن لسی بناۓ جاندے نیں۔ مکھن روٹی تے چوپڑن لئی، انج روٹی نال کھان وی ورتیا جاندا اے۔ مکھن نوں اگے گرم کرکے دیسی گھیؤ کڈیا جاندا اے جیہڑا کھا دے کم آندا اے تے ملی وی ویجیا جاندا اے۔ ہیراپھیری لوک ایس وچ ملاوٹ وی اکدندے نیں۔ صدیاں توں دیسی گھیو نوں طاقت تے صیت بنان لئی ودھیا منیا گیا اے۔ اک پنجابی اکھان ،'سو دوائیاں تے اک گھیؤ' ایہدے تے کیتا گیا مان دسدی اے۔
کچا دد وی چنگا منیا گیا اے، اک پنجابی گیت دے بول اینج نیں،'تیرے مکھ تے ملائیاں نی کچا دد پینوالئی۔'۔ کسے ڈنگر دے سون مگروں آنوالے دد دی بؤلی بندی اے جینوں لوک بڑے چآ نال کھاندے نیں۔ ایتھے دد نوں خدا دا نور وی کیا جاندا اے۔
پنجاب وچ ایہدے نال بنن والے کھانے ایہ نیں: کھیر، کسٹرڈ، سیویاں، ساگودانہ، رس ملائی، برفی، کھویا، لسی، کچی لسی، ادھرڑکا، پنیر، گچک، قلفی تے ملک شیک۔
پالے وچ تیزگرم دد وچ کچا آنڈا پھینٹ جیہنوں ٹھنڈ لگی ہووے پلایا جاندا اے۔ معدے دے سڑکن وچ کجا دد پیتا جاندا اے۔
Line ۴۱ ⟶ ۳۹:
==بنتر==
دد دی بنتر ہر جانور دے دد وچ وکھری اے۔ پروٹین دی ونڈ، پروٹین ناپ، چربی، مٹھا، دھاتاں تے مکھن دے دانے ایہناں وچ فرق ہوسکدا اے۔ ادھارن ویکھو:
*[[انسانی دد]] وچ مدرے ولوں
* گاں دے دد وچ
{| class="wikitable"
Line ۱۳۲ ⟶ ۱۳۰:
کچا دد اوہ دد ہوندا اے جیہڑا جانور دے تھناں وچوں کڈھن مگروں ہجے ابالیا ناں گیا ہووے تے ناں ای اوہدے وچ کوئی ہور شے ناں رلائی گئی ہووے۔ پنجاب وچ کئی لوک ایہنوں چآ نال پیندے نیں تے کج تھن دی دھار من وچ مار کے پیندے نیں۔ پاسچر دی 1864 توں پہلے جراسیم تھیوری آن تک ایہنوں ماڑا نہیں سی سمجھیا جاندا پر ہن ابال کے پینا ودھیا سمجھیا جاندا اے۔ ایہ ویکھیا گیا اے جے ابالن نال ایہدے اندر کئی ضروری شیواں مک جاندیاں نیں تے ایہ ویکھیا گیا اے جے ابالن نال پنیر ودھیا نہین بندا پر کچے دد وچ جراسیم ہون باہجوں ایہ گل منی گغی اے جے ابال لینا چنگا اے۔
سکا دد ایسا دد ہوندا اے جیدے وچوں پانی کڈ کے سکایا گیا ہوندا اے تے ایہ پیسیا تے آٹے ونگوں ہوندا اے۔ سکے دد دا ایہ فیدا اے جے چوکھا چر چل سکدا اے تے فرج وچ رکھن دی لوڑ وی نئیں ہوندی۔ ایسدا ایہ وی فیدا ہے جے ایہنوں رکھن تے لجان لئی تھوڑی تھاں دی لوڑ پیندی اے۔ سکا دد کھان پین لئی ورتیا جاندا اے۔
▲سکا دد ایسا دد ہوندا اے جیدے وچوں پانی کڈ کے سکایا گیا ہوندا اے تے ایہ پیسیا تے آٹے ونگوں ہوندا اے۔ سکے دد دا ایہ فیدا اے جے چوکھا چر چل سکدا اے تے فرج وچ رکھن دی لوڑ وی نئیں ہوندی۔ ایسدا ایہ وی فیدا ہے جے ایہنوں رکھن تے لجان لئی تھوڑی تھاں دی لوڑ پیندی اے۔ سکا دد کھان پین لئی ورتیا جاندا اے۔
مارکو پولو نے تاتاری فوجیاں نون سکا دد ورتے ویکھیا سی۔ 1802 وچ پہلی واری اک روسی نے دد نوں سکایا۔
==مج دا دد==
مج دا دد لئی وڈے دیس ہندستان، پاکستان تے چین نیں۔ دنیا دیاں دد لئی پالیاں جانوالیاں مجاں وچوں 95.8% ایشیاء وچ نیں۔ ہندستان وچ 97.9 ملین مجاں نین جیہڑیاں دنیا دیاں مجاں دا
مج دے دد وچ گاں دے دد توں دونی چربی ہوندی اے تے ایہ جلدی خراب نئیں ہوندا۔ مج دے اک گرام دد وچ 0.19 ملی گرام [[کولسٹرول]] جد کے گاں دے دد وچ ایہ ناپ 0.14 ملی گرام اے۔ ایا کیلشیم، لوآ، فاسفورس تے وٹامن اے نال وی رجیا ہوندا اے جس توں ایہدا پنیر ودھیا منیا جاندا اے۔
'''کچا دد''' اوہ دد ہوندا اے جیہڑا جانور دے تھناں وچوں کڈھن مگروں ہجے ابالیا ناں گیا ہووے تے ناں ای اوہدے وچ کوئی ہور شے ناں رلائی گئی ہووے۔ پنجاب وچ کئی لوک ایہنوں چآ نال پیندے نیں تے کج تھن دی دھار من وچ مار کے پیندے نیں۔ پاسچر دی 1864 توں پہلے جراسیم تھیوری آن تک ایہنوں ماڑا نہیں سی سمجھیا جاندا پر ہن ابال کے پینا ودھیا سمجھیا جاندا اے۔ ایہ ویکھیا گیا اے جے ابالن نال ایہدے اندر کئی ضروری شیواں مک جاندیاں نیں تے ایہ ویکھیا گیا اے جے ابالن نال پنیر ودھیا نہین بندا پر کچے دد وچ جراسیم ہون باہجوں ایہ گل منی گغی اے جے ابال لینا چنگا اے۔
کچا دد اگر پیا روے تے کج چر مگروں ایہ پھٹ جاندا اے یا کھٹا ہوجاندا اے۔ چوکھا چر مگروں اوہ بالکل پین جوگا نہین ریندا۔
==دد رہتلاں وچ==
انسانی رہتلاں وچ دد اک ضروری شے ریا اے۔ کسے تھاں تے اگر کھان نون نہیں تے انسان کج بکریاں یا گان دے دد تے اپنے نیانے پال سکدا سی۔ جد کے گاں بکری گھآ تے رکھاں دے پتے کھاکے گزارا کرسکدے سن۔ گاں دے دد ایس فیدے باہجوں گاں نوں کئی رہتلاں وچ واہوا ادر دتی جاندی سی۔ ہندستان وچ گاں نوں گؤ ماتا کیا جاندا سی تے ایہدے مارن تے ایسے باہجوں روک سی۔
ماں دا دد جیون لئی بڑا ضروری اے تے ماں اپنے دھی پتراں نوں اپنے دد تے پالدی اے۔ پتر اگر جنگا ناں نکلے تے ماں کیندی اے جے اوہ اوہنوں اپنا دد نہیں بخشے گی۔ پنجاب دے کسے گھر وچ اپنا دد ہونا آدر دی نشانی سمجھی جاندی اے۔ خالص دد ہمیشہ توں ودھ مل پاندا اے۔
Line ۱۵۳ ⟶ ۱۵۰:
پرانی یونانی کہانیاں وچ ہیرا دیوی اپنا دد ہیراکلس نوں پیان دے بجاۓ روڑدی اے تے ایہ رڑیا دد اسمان تے پھیل کے دد راھ بن جاندا اے۔ پنجاب وچ ایہ وی سمجھیا جاندا اے جے دد حدا دا نور اے۔
مزہباں وچ وی دد نوں اچیچی تھاں دتی گئی۔ اسلامی جنت وچ دد دیاں نہراں دی گل آندی اے۔ بائبل وچ اسرائیل نوں دد تے ماکھیو والا دیس منیا گیا۔ قرآن وچ وی دد بارے گل ہے۔ رمضان وچ دد تے کھجوراں نال روزہ کھولن دی ریت وی ہے۔ اک ہندو پوجا ابھیشک وچ کسے دیوی دیوتا دی بتی تے دد ڈولیا جاندا اے۔
بنو امیہ ویلے اکواری سوکا پیا تے اموی صوبیدار حجاج بن یوسف نے عراق وچ گاں زبح کرن تے روک لادتی۔
Line ۱۹۹ ⟶ ۱۹۶:
{{Commons|Millk|position=left}}
[[
[[
| |||