"<span lang="ur">استمبول</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

|لوک گنتی: || 12,573,836

'''استمبول''' ترکی دا سب توں وڈھا تے تریخی شہر تے دیس دے بپار، سیاست تے رہتل دا گڑھ اے۔ 13.9 ملین لوک گنتی نال ایہ [[یورپ]] تے دنیا دے وڈے شہراں وچ گنیا جاندا اے۔ 5,343 مربع کلومیٹر تے پھیلیا ایہ شہر پورے [[صوبہ استمبول]] تے وس ریا اے تے ایہدا گڑھ وی اے۔ ایہ اتلے لیندے ترکی وچ [[باسفورس]] - دنیا دے سب توں چوکھے ورتے جانوالے سمندری رستیاں چوں اک - دے کنڈیاں تے دو براعظماں تے پھیلیا ہویا اے۔ یورپی انگ تے ایدا کاروباری تے تریخی حصہ جد کے ایشیائی حصے تے لوک گنتی دا تیجا حصہ وسدا اے۔

سنہ 1923ء چ [[ترک]] لوکراج دے بنن مگروں راجگڑھ استمبول توں انکرہ بنایا گیا۔ عثمانی ویلے چ سلطنت دے اندر شہر دا ناں [[قسطنطنیہ]] تے سلطنت دے باہر استمبول ورتیا جاندا رہیا پر 1930ء چ [[ترکی]] نے اسدا ناں پلٹ کے استمبول رکھ دتا۔

استمبول، ترکی دے اتر لیندے ول مارمرا دے علاقے وچ 5,343 مربع کلومیٹر (2,063 مربع میل) تھاں تے وس ریا اے۔ [[باسفورس]] جیہڑا [[کالا سمندر]] تے [[بحیرہ مرمرہ]] نوں رلاندا اے شہر دے یورپی انگ جیہڑا [[تھریس]] ول اے تے تریخی تے کم کاج دا گڑھ اے نوں ایشیائی انگ جیہڑا اناطولیہ ول اے وکھرا کردا اے۔ سنہری سنگ ایس نوں ہور وکھریاں کردا اے تے ایہ اک صدیاں توں ورتیا جانوالا سمندری اڈھ اے۔ روم وانگوں استمبول وی ست پہاڑاں تے وس ریا اے تے ہر دی چوٹی تے اک سلطانی مسیت بنی اے۔ استمبول دی سب توں اچی تھاں 268 میٹر (945 فٹ) اچا ٹلہ اے جیہڑا ایشیائی حصے وچ اسکودر وچ اے۔ استمبول اتلی اناطولی تریڑ کول افریقی تے ایشیائی پلیٹاں دی ولگن نیڑے اے۔ ایس باجوں شہر نوں کئی زلزلے سہنے پۓ۔

عثمانیاں دے مل مارن توں پہلے فاتح ای شہر گنیا جاندا سی جیدے مورے [[گلاٹا]] سی جیہڑا جنوآ والیاں دا گڑھ سی۔ گلاٹا ہن [[بیوگلو]] ضلع وچ آندا اے۔ ایہ ضلع استمبول دے بپار تے پھرن ٹرن دا گڑھ اے تے [[ٹاکسم چوک]] ایہدی سوہنی تھاں۔ دولماباشے محل عثمنی ویلے وچ سرکار دا گڑھ سی تے ایہ بیشکتاش وچ اے۔ بیشکتاش، بیوگلو دے نال تے اتر وچ اے۔ پرانا گراں اورتاکوۓ وی بیشکتاش وچ اے تے باسفورس دے کنڈے تے پہلے پل نال [[اورتاکوئے مسیت]] نوں ناں وی ایس توں ملیا۔ تھوڑا اتر وچ باسفورس دے کنڈے تے ای 19ویں صدی دے اتلی پدھر دے لوکاں دے گرمیاں وچ رہن والے یالی یا گھر نیں۔ ہور اندر ول شہر توں تھوڑا باہر ول بپار تے کم دے گڑھ [[لیونٹ]] تے [[مسلاک]] نیں۔

اسکودر تے کادیکوۓ استمبول دے ایشیائی حصے وچ نیں تے عثمانی ویلے وچ شہری استمبول توں باہر گنے جاندے سن تے ایتھے پھلواریاں تے یالیاں سن تے لوک ارام تے سکون لئی ایتھے آندے سن۔ 20ویں صدی وچ ایتھے لوک آن کے وسن لگے۔ چوکھے سارے کوٹھے ڈگ پھڑنگے سن تے ہن اوہناں نوں ہولی ہولی توڑ کے دوبارہ سوہنا کرکے بنایا جاریا اے۔

والنز آکواڈکٹ چوتھی صدی وچ بنی رومی شہنشاہ والنز دی بنائی اک پانی راہ اے۔ ایہ 9 میٹر توں ودھ لمی تے ٹھیک اے۔ [[قسطنطین دا تھم]] سلطان احمد ویہڑے توں تھوڑا دور اے 330 وچ قسطنطنیہ دی رومی سلطنت دے نویں راجگڑھ بنن دے ویلے بنایا گیا سی۔ رومی آرکیٹیکچر مگروں بازنطینی آرکیٹیکچر پرانیاں ڈاٹاں تے گمبداں نوں لے کے اک ودیا ول نال اگے آيا۔ آیا ارنی 4صدی وچ بنایا گیا سب توں پہلا گرجا سی ایہ ہن توپ کاپی دے اندر تے میوزیم اے۔ سٹوڈیوس دی خانگاہ سب توں پرانی بازنطینی بنی شے اے۔ نکا آیا صوفیہ مسیت پرانا گرجا سی جیہنوں فیر مسیت بنایا گیا۔ 1261 وچ بازنطینیاں نے جدوں دوبارہ قسطنطین تے مل ماریا تے اوہناں پماکارستوس گرجا تے [[کاریہ مسیت|چورا گرجا]] ورگے ودیا نمونے بناۓ۔ پر ایہناں سب توں ودھ تے بازنطینی ویلے دے سب توں ودھیا نشانی [[آیا صوفیا]] اے۔ ایہدا گمبد 31 میٹر (102 فٹ) قطر دا اے۔ ایہ مسیت بنن توں پہلے اکہزار توں ودھ سالاں تک دنیا دا سب توں وڈا گرجا ریا۔ ہن اے میوزیم اے اے تے کج حصے تے مسیت اے۔ گلاٹا ٹاور 1348 وچ بنایا گیا اک ٹاور اے جینوں جنو آلیاں بنایا سی۔ لینڈر ٹاور باسفورس دے وشکار اک ٹاور اے۔

اناڈولو قلعہ تے رومیلی قلعہ استمبول وج عثمانی آرکیٹیکچر دیاں پہلیاں نشانیاں نیں۔ ایہ شہر دے دوالے مل مارن توں پہلے گھیرا پان لئی بناۓ گۓ سن۔ 1453 وچ ترک سلطان محمد دے مل مارن مگروں اوہنے ایتھے [[ایوب سلطان مسیت]]، [[فاتح مسجد]]، [[توپ کاپی]] محل دی نیو رکھی۔ اگلیاں چار صدیاں وچ استمبول وچ عثمانیاں اچے میناراں والیاں مسیتاں تے محل بناۓ۔ توپ کاپی سب توں وڈا محل اے ایہ 400 ورے تک (1465-1856) ترک سلطاناں دے رہن دی تھاں سی۔ سلطانی مسیتاں وچوں سب توں وڈی تے شانوالی سلطان احمد مسجد اے۔ نویں مسیت سلیمانیہ مسیت و، استمبول دیاں وڈیاں تے سلطانی مسیتاں نیں۔

19ویں صدی وچ استمبول وچ یورپی آرکیٹیکچر نال بنان دا رواج پیا۔ دولما باغچہ محل، بیلربے محل تے اورتاکوئے مسیت ایس رواج دا وکھالہ نیں۔ والدہ سلطان مسیت، یلدیز محل، یلدیز حمیدیہ مسیت نویں گاتھک ول نال اساریاں گیآں۔ وڈے سرکاری کوٹھے، سکول تے فوجی بارکاں وی یورپی سٹائل تے سامنے آیاں۔ استقلال ایوینو ارٹ نووا تس نیو کلاسیکل ول دی سہنپ نال سجایا گیا۔ 19ویں صدی دے وشکار تک دکھنی شاخ زریں عثمانی آرکیٹیکچر دا نمونہ سی تے ایہدا اتری کنڈے ول دے علاقے وچ نویں یورپی رنگ دسدے سن۔ [[برج غلطہ|گلاٹا پل]] ایناں دوانں نوں اّس وچ رلاندا سی۔

== لوک ==

استمبول صدیوں توں ای دنیا دے وڈے شہراں وچ گنیا جاندا اے۔ 500 وچ قسطنطنیہ دی لوک گنتی 4 توں 5 لکھ دے گیڑے وچ سی۔ اینج ایہ اپنے توں پہلے رومی راجگڑھ روم توں وی اگے سی۔ قسطنطنیہ تے ترکاں دے مل مارن مگروں تو لے کے 19ویں صدی دے مڈھ تک لندن دے اگے آن تک یورپ دا سب توں وڈا شہر ریا۔ ہن وی ای یورپ دیاں وڈیاں وسدیاں تھانواں وچوں اک اے۔

ترک حساب وچ 31 دسمبر 2013 نوں استمبول وچ 13,854,740 لوک وسدے سن تے اینج ایہ ترکی دا سب توں وڈا نگر اے جتھے ترکی دے 18٪ لوک وسدے نیں۔ اپنے وڈے تھاں باجوں ایہ دنیا دے پہلے 5 وڈے نگراں وج آندا اے جتھے دی لوک گنتی لاگے دے نگراں نوں رلاۓ بنا منی گئی اے۔ ایس شہر دی لوک گنتی 3.45٪ نال ودھ رئی اے۔ ایہ وادا دیس دے لوکاں دے شہراں ول جاند دی سوچ دسدا اے۔ 28٪ لوک ایتھوں دے پرانے واسی نیں جوکھے سارے چڑھدے پاسیوں آۓ نیں۔

2004 توں استمببول ترکی دے دو اوہناں صوبیاں جوں اک اے جیدیاں شہر تے صوبے دیاں ولکناں اک نیں۔ استمبول شہر صوبے دا راجگڑھ اے تے شہر تے میٹرو میونسپلٹی شہر صوبے تے ایدے 39 ضلعیاں نوں چلاندی اے۔ شہر دا پرانا پربندھ 19ویں صدی توں تنظیمات ویلے توں قاضیاں تے اماماں کول تے وڈے وزیر تھلے سی۔ ایہ فیر فرانس وانگوں مئیر تے اوہدے شہر دے چنے لوکاں دے ہتھ آندا اے۔ 1908 وچ استمبول اک صوبہ بنایا گیا جیدے 9 صلعے سن۔ میونسپل کونسل شہر دے وکھرے ضلعیاں توں چنی جاندی اے تے شہر بارے فیصلے اوہو ای کردی اے۔

1453 وچ استمبول یونیورسٹی دا مڈھ پیا۔ 19ویں صدی وچ ایتھے قنون، دوائیاں تے سائینس دے انگ کھولے گۓ پہلے ایہ اک اسلامی مدرسہ سی۔ ترک لوکراج مگروں ایہنوں سیکولر کردتا گیا۔ استمبول ٹیکنیکل یونیورسٹی 1773 وچ بنائی گئی تے ایہ دنیا دی تیجی سب توں پرانی یونیورسٹی اے جیہڑی انجینرنگ دی پڑھائی لئی ای اے۔ [[معمار سنان یونیورسٹی]] آرٹس دی یونیورسٹی اے۔ مرمرہ یونیورسٹی دیس وچ اچی پدھر دی پڑھائی دی تجیی وڈی یونیورسٹی اے جیہڑی استمبول وچ ای اے۔ مدنیت یونیورسٹی 21 جولائی 2010 نوں کھلن والی اک نویں یونیورسٹی اے۔ ایہدے وچ 11 انگ نیں تے 2 ورے دا ڈگری پڑھائی اے۔

[[Categoryگٹھ:یورپ دے شہر]]

[[Categoryگٹھ:ترکی دے شہر]]

[[Categoryگٹھ:سلطنت عثمانیہ]]