"<span lang="ur">تارا پڑھت</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
لیک ۵ –
==تریخ==
تارہ پڑھت انسانی رہتل دیاں پرانیاں پڑھتاں وچوں اک اے۔
ٹیلیسکوپ توں پہلے تارے ویکھن لئی اچی یا اچیچی تھاں لبی جاندی سی۔ دنیا دیاں اگے ودویں رہتلاں عراق،ہندستان [[مصر]]، [[چین]]، [[یونان]] تے وشکارلے امریکہ وچ اکھ نال ویکھ کے کٹھیاں کیتیاں جانکاریاں تے سوچیا گیا تے [[دنیا]] ایس کھوج ول اگے ودھی جے ایس دنیا نوں ہور کیویں کھوجیا جاوے۔ پرانی تار پڑھت تاریاں تے سیاریاں دی اسمان تے تھاں لبن تے ایھدے نقشے بنان بارے سی۔ زمین نوں ایس جگ دا گڑھ منیا جاندا سی جیدے دوالے [[سورج]] [[چن]] تے تارے کمدے سن۔
'''پرانا عراق'''
تارہ پڑھت دا مڈھ پرانے عراق وچ رکھیا گیا جتھے سمیری، اشوری تے بابلی شاہیاں وسیاں تے جتھے لکھن دا ول 3500–3000 م پ چلیا۔ سمیری تارہ پڑھت دا پتہ سانوں پہلیاں بابلی تارہ لکھتاں توں لگدا اے جیہڑیاں 1200 م پ دے دوالے دیاں نیں۔ کئي ناں سمیری ہون باجوں سانوں تارہ پڑھت دا کانسی ویلے تک جان دا وی پتہ لگدا اے۔ سمیریاں نیں ای تاریاں نوں دیوی دیوتاواں دا درجہ دے کے تارہ پڑھت وچ مذہبی رنگ رلایا۔ سیمیریاں نیں ای 60 دے نمبر نوں اپنی گنتی وچ مڈھ دا درجہ دتا تے اینج نکا تے وڈھا گنن دا کم اسان کردتا۔ اک چکر نوں 360 انگاں وچ ونڈنا وی سمیریاں توں چلیا۔ میتھمیٹکس تے تارہ پڑھت پہلی واری سانوں ایتھے رلدے دسدے نیں۔
بابل والیاں نے پہلی واری ایہ کاہڈ کڈھی جے اسمان تے تاریاں دا ٹرن اک پدھر تے پربندھ نال ہوندا اے تے ایہنوں ناپیا وی جاسکدا۔ بابلی رہتل دے مڈھلے وریاں وچ مٹی دیاں لکھتاں تے اک سورجی ورے وچ اک دن دے چانن وچ تبدیلیاں دا حساب ملدا اے۔ انوما انو انلیل دے ناں دیاں پکی مٹی دیاں تختیاں وچ اوس ویلے دیاں تارہ پڑھتاں دا ریکارڈ ملدا اے تے تختی نمبر 63 وچ [[وینس (سیارہ)|وینس]] دے 21 ورے تک چڑھن دا لکھیا ملدا اے جس توں ایہ پتہ لگد اے اودون دے لوکاں نوں سیاریاں دے لگاتار تے اک پدھر نال اسمان تے چلن دا پتہ سی۔ بابل والیاں نے تاریاں دے وی ریکارڈ باۓ اوہناں دے اوہناں دے جرمٹاں دے ناں رکھے۔ ویلے نوں ناپن لئی پانی گھڑی تے سورج گھڑی بنائی۔ بابلی بادشاہ نیبونصر (747–733 م پ) دے ویلے توں ایہناں تارہ لکھتاں وچ اک ودھیا پدھر پونگری تے ایس نے بابل والیاں نوں ہر 18 ورے مگروں چن گرہن دے ہون دی دس دتی۔ بابلی تارہ پڑھت یونانی، ایرانی ہندستانی، اسلامی تے یورپی تارہ پڑھت دا مڈھ سی۔
Line ۲۰ ⟶ ۲۲:
'''یونانی تارہ پڑھت'''
یونانی پڑھت وچ تاریاں تے تارہ چرمٹان بارے سب توں پرانی لکھت شاعر [[ہومر]] دی اے اوہنے [[الیاد]] تے [[اوڈیسی]] وچ [[ہالی تارہ چرمٹ]]، [[شکاری تارہ جرمٹ]]، [[وڈا رچھ]] [[ترنجن (تارہ ٹولی)]] تے سب توں لشکدے تارے [[سیریس]] دا ناں لیا اے۔ شاعر ہیسیوڈ نے 7ویں صدی م پ وچ اپنی شاعری دے کیلنڈر وچ تارے [[ارکٹورس]] نوں رلایا۔ پرانے یونانی نیڑے زمین پدھری سی جیدے دوالے دریائی سمندر وگدا سی۔ کج تارے اوہناں لئی چڑھدے تے ڈبدے سن تے کج ہمیشہ ای دسدے ریندے سن۔ 5ویں صدی م پ دے یونانی [[عطارد]]، [[مریخ]]، [[وینس (سیارہ)|زہرہ]]، [[مشتری]] تے [[زحل]] سیاریاں نوں جاندے سن ایہناں نوں اوہ ننگی اکھ نال ویکھ سکدے سن تے ایہناں دے اوہناں نے ناں وی رکھے سن۔ یونانیاں ایہ گل وی ویکھی جے جدوں ایہ سورج دے نیڑے جاندے سن تے دسن بند کردنے سن۔ [[وینس (سیارہ)|زہرہ]] نوں شام تے سویر ویلے چڑھن باجوں ایہنوں دو وکھرے سیارے سمجھیا گیا۔ فیساغورس نے ایہ بجھارت بجھی جے ایہ دو اک ای سیارہ نیں۔
46 م پ وچ جولیس سیزر نے یونانی تارہ پڑھت گرو کلپس دا بنایا ہویہ 365¼ دناں دا کیلنڈر لاگو کیتا۔
▲ٹیلیسکوپ توں پہلے تارے ویکھن لئی اچی یا اچیچی تھاں لبی جاندی سی۔ دنیا دیاں اگے ودویں رہتلاں عراق،ہندستان [[مصر]]، [[چین]]، [[یونان]] تے وشکارلے امریکہ وچ اکھ نال ویکھ کے کٹھیاں کیتیاں جانکاریاں تے سوچیا گیا تے [[دنیا]] ایس کھوج ول اگے ودھی جے ایس دنیا نوں ہور کیویں کھوجیا جاوے۔ پرانی تار پڑھت تاریاں تے سیاریاں دی اسمان تے تھاں لبن تے ایھدے نقشے بنان بارے سی۔ زمین نوں ایس جگ دا گڑھ منیا جاندا سی جیدے دوالے [[سورج]] [[چن]] تے تارے کمدے سن۔ ایس پربندھ نوں بطلیموسی پربندھ کیا جاندا اے ایدا موڈھی [[بطلیموس]] سی۔ 46 م پ وچ جولیس سیزر نے یونانی تارہ پڑھت گرو کلپس دا بنایا ہویہ 365¼ دناں دا کیلنڈر لاگو کیتا۔
▲پرانے عراق دے واسیاں نے پہلی واری سائنسی ول نال تے میتھمیٹکس نوں نال رلا کے تاریاں نوں پڑھن دی نیو رکھی تے اوہناں دی جانکاری دوجیاں رہتلاں وچ وی گئی۔ ایہ گل پہلی واری پرانے عراقیاں نے ای بجھی جے چن گرہن اک ول تے چکر وچ ہوندے ریندے نیں۔ عراق مگروں یونانی ایس کم وچ اگے آۓ ۔ اوہناں نیں ایہنوں عقل تے جو دسدا سی اوہدے تے ایدا اگے نوں وادھا کیتا۔ تیسری صدی م پ وچ اک یونانی [[ارسٹارچس]] نے زمین دا ناپ کیتا اوہنے [[سورج]] تے [[چن]] دا پینڈا تے ناپ وی ناپیا۔ اوہنے ایہ وی سوچ دتی جے سورج گڑھ اے جیدے دوالے [[زمین]] تے دوجے سیارے کمدے نیں۔ دوسری صدی م پ وچ [[ہپارچس]] نے چن دا پینڈا تے ناپ ناپیا پریسیشن دی سوچ دتی تے [[اسطرلاب]] بنایا۔ ہپارچس نے 1020 تاریاں دی کیٹلاگ بنائی اتلے ادھ دے چوکھے سارے تارہ چرمٹ یونانی تارہ پڑھت ولوں اے بنے نیں۔ انٹیکیتھرا مکینزم نال (150–80 م پ ) کسے خاص در نوں سورج چن تے تاریاں دی تھاں لبی جاسکدی سی۔ اینجدیاں شیواں فیر 14ویں صدی وچ آکے بنن لگیا جدوں تارہ گھڑیاں بنن لگیاں۔
8ویں صدی دے مڈھ وچ اسلامی دنیا وچ تارہ پڑھت دا شوق پیا۔ [[البیرونی]] نے لونی سلسلے ضلع جیلم پنجاب وچ اک اچی تھاں نندنہ تے ای زمین دا گھیر منیا سی۔ فارسی تارہ پڑھت گرو [[عبدالرحمان صوفی]] نے [[اینڈرومیڈا]] تارہ سمندر دا 964 وچ اپنی کتاب وچ لکھیا۔ عرب تے اسلامی دنیا نے کئی تارہ پڑھت گرو جمے۔ ان گنت تاریاں تے چرمٹاں دے عربی ناں ایس گل دی دلیل نیں۔
Line ۴۰ ⟶ ۴۴:
20ویں صدی وچ زمین دے تارہ چرمٹ چٹا راہ بارے پتہ چلیا۔ ہور تارہ چرمٹاں تے کئی تارہ چرمٹان دے زمین توں دور ہون توں ایس کائنات دے پھیلن دا وی پتہ چلیا۔ نویں تارہ پڑھت نے نویکلیاں شیواں لبھیاں جنہاں وچ کواسار، بلازار پلسار تے ریڈیو تارہ چرمٹ آندے نیں۔ ایہناں نویاں کھوجاں تے کاہڈاں نے ہور نویکلیاں گلاں کڈیاں جیویں [[کالا سوراخ]] تے [[نیوٹرون تارہ]]۔
== بارلے جوڑ ==
| |||