ہبل 1990ء خلائی شٹل ڈسکوری دے زریعےذریعے خلائی مدار چوچ پہنچائی گئی خلکئی دوربین اے ۔ اسداایس دا ناں امریکی خلانورد ایڈوین ہبل دے ناں تے رکھیا گئیاگیا اے ۔ اگرچہبھاویں ایہہ پہلی خلکئی دوربین نئیںنہیں ،لیکن،پر ہبل خلا چوچ سب توں وڈی تے سب توں ہمہ گیر دوربین اے ۔ہبل خلا چوچ ناسا تے یورپی خلائی ایجنسی دےدا درمیان باہمی اشتراک اے ۔ امریکا دیاں دوجیاں وڈیاں رصدگاہاں ،کامپٹون گاما ریز رصدگاہ ، چانڈرا ایکس ریز رصدگاہ تے سپٹزر خلائی دوربین دے نال نال ہبل خلائی دوربین امریکا دی وڈی رصدگاہ اے ۔ خلائی دوربین دا خیال سب پہلاں 1923ء چپیش کیتا گئیا لیکن ہبل 1970ء دی دہائی چوچ بنائی گئی تے 1983ء چوچ اسنوںایس نوں خلا چوچ بھیجن دا منصوبہ سی ، پر ایہہ پروجیکٹ کجھ تیکنیکی وجوہ ،بجٹ پرابلم تے چیلنجر خلائی شٹل حادثہحادثے دی وجہ توں لیث ہندا گئیاگیا ۔ آخرکار 1990ء چوچ اسنوںایس نوں خلا چوچ گھلیا گئیاگیا ۔ فیر سائنسداناں نوں پتہ لگا کہپئی اسداایس دا وڈا شیشہ ٹھیک طرح فٹ نئیںنہیں لگا تے دوربین دی کارکردگی بہت زیادہ متاثر ہو رہی آاے ۔1993ء چوچ سروس مشن دے دوران اسداایس دا ایہہ نقص دور کرکے اسدیایس دی اصلی کارکردگی بحال کرتیکردتی گئی ۔ ہبل دی زمین دی فضا توں باہر پوزیشن ، پس،پس منظر چوچ روشنی نا ہون دے برابر ہون دی وجہ توں ،اسدی،ایس دی بہت واضع تصویراں لین چوچ مدد کردی اے ۔ ہبل دے مشاہدات نال آسٹروفزکس چوچ کئی اہم کامیابیاں ملیاں نےنیں ،مثلا کائنات دے وسیع ہون دی رفتار دا ٹھیک ٹھیک تعین کیتا گئیاگیا ۔ہبل اپنی قسم دی اک ای دوربین اے جسدیجس دی مرمت وغیرہ خلانورداں نے خلا چوچ کیتی ہن تک اسدےایس دے 4 مرمتی مشن ہوئے نیں ، پہلامشن دسمبر 1993ء چوچ ہوئیا جس چوچ اسدےایس دے وڈے شیشے دے نقص نوں ٹھیک کیتا گئياگيا ،مشن 2 ،3اے،3 اے تے 3بی3 چبی اسدےوچ ایس دے کئی ذیلی نظاماں دی مرمت کیتی گئی تے کئی مشاہداتی آلاتشیواں نوں نویںننویں تے چنگے ورژناں نال بدل دتکدتا گئیاگیاں ۔ 2003ء چوچ کولمبیا خلائی شٹل حادثے دی وجہ توں 5واں مشن حفاظتی تدبیراں دی وجہ تو ختم کردتا گئیاگیا ۔ اک آخری مرمتی مشن اکتوبر 2008ء چوچ ہونا سی پرپرستمبر ستمبر چوچ اک اہم پرزے دی خرابی دا پتہ لگن دیوجہدی وجہ توں ایہہمشنایہہ مشن مئی 2009ء تک ملتوی ہوگئیاہوگیا ،جس ،جسچوچ اس حصے نوں وی بدل دتا جاوے گا ۔ اس مطلوبہ مرمت توں بعد کمگھٹو از کمگھٹ دوربین 2014ء تک کم کردی رہے گئی ۔ فیر اسدیایس دی جانشین چیمز ویب خلائی دوربین خلا چوچ بھیج دتی جائے گئی ۔
