حجاج بن علاط

حجاج بن علاطؓ
مقام پیدائش	مدینہ
مقام وفات	بصرہ عراق

ناں ونسب

حجاج نام،ابو محمد کنیت،سلسلہ نسب ایہ اے ،حجاج بن علاط بن خالد بن نویرہ ابن خثر بن ہلال بن عبید بن ظفر بن سعد بن عمرو بن بہزبن امراؤ القیس بن بہثہ بن سلیم بن منصور سلمیٰ۔

اسلام

حجاج خیبر دے پہلے مشرف باسلام ہوئے، اسلام دا محرک ایہ واقعہ اے کہ اک مرتبہ چند ساتھیاں دے نال مکہ جا رہے سن ،راستہ وچ اک بھیانک وادی وچ رات ہو گئی ،اس لئی سب لوک اوتھے شب باش ہو گئے،حجاجؓ سب د‏‏ی پاسبانی کرنے لگے،اِنّے وچ کوئی شخص ایہ تلاوت کردا سنائی دتا: يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ اے جنہاں وانس دے گروہ!اگر تسيں آسماناں اورزمین دے کنارےآں تو‏ں نکل سکدے ہوئے تاں نکل جاؤ تے تسيں بغیر سلطان دے نہ نکل سکو گے۔ مکہ پہنچے تویہ واقعہ قریش تو‏ں بیان کیا، انہاں نے کہیا معلوم ہُندا اے تسيں وی بےدین ہو گئے، ایہ تاں اوہی کلام اے جو محمدﷺ دے زعم وچ انہاں دے اُتے نازل ہُندا اے ،حجاج نے اس واقعہ د‏‏ی تصدیق اپنے ہمراہیاں تو‏ں کرائی تے مدینہ آک‏ے مشرف باسلام ہو گئے۔

ہجرت

ان د‏‏ی بیوی مکہ وچ رہدیاں سن تے کل مال و متاع وی اوتھے سن ،اسلام لیانے دے بعد کل اثاثہ مدینہ منتقل کرنے د‏‏ی ضرورت ہوئی، ورنہ مشرکین دا دستِ ظلم دراز ہوجاندا، ؛لیکن اوہ لوک مشتبہ ہوچکے سن، آسانی تو‏ں لیانا وی ممکن نہ سی، اس لئی انہاں نے آنحضرتﷺ تو‏ں اک تدبیر د‏‏ی اجازت منگی، آپ نے مصلحتاً دیدی، ایہ اجازت لے ک‏ے مکہ گئے قریش نے آنحضرتﷺ دے حالات دریافت کرنا شروع کیتے، انہاں نے کہیا محمدﷺ نے بہت سخت شکست کھائی، انہاں دے تمام ساتھی مارے گئے اوہ خود گرفتار کرلئی گئے نيں اورعنقریب تسيں لوکاں دے سامنے لیا ک‏ے قتل کیتے جاواں گے، قریش دے لئی اس تو‏ں ودھ ک‏ے مژدہ کيتا ہوسکدا تھا،آن د‏‏ی آن وچ ایہ خبر تمام شہر وچ پھیل گئی ،اس طرح مشرکین نو‏‏ں خوش کرکے کہیا محمدﷺ دا سازوسامان فروخت ہورہیا اے وچ چاہندا ہاں کہ تاجراں دے پہنچنے دے پہلے خریدلاں، مکہ وچ لوکاں اُتے میرا قرض اے، جے تسيں لوک کوشش کرو تاں آسانی تو‏ں وصول ہوسکدا اے، سب اس کارخیر دے لئی تیار ہو گئے اورکوشش کرکے کل بقایا وصول کرادتا، اس دے بعد گھر دا کل اندوختہ لیا، حضرت عباسؓ دے کاناں تک ایہ خبر پہنچی تاں انہاں نو‏‏ں اس قدر صدمہ ہويا کہ خود واقعہ د‏‏ی تحقیق دے لئی وی نہ آسک‏‏ے اوراک لڑکے د‏‏ی زبانی بلا بھیجیا، حجاجؓ انہاں دے پاس گئے اوران نو‏‏ں تخلیہ وچ لیجا ک‏ے اصل واقعہ سنایا کہ ميں نے روپیہ وصول ہوجانے دے لئی ایہ خبر مشہور د‏‏ی سی، وچ خود مشرف باسلام ہوچکيا ہون، جے اہل مکہ نو‏‏ں اس د‏ی خبر ہوجاندی تاں اک حبہ وی نہ دیندے،آنحضرتﷺ اللہ دے فضل تو‏ں بالکل محفوظ نيں، خیبر دا میدان وی مسلماناں دے ہتھ رہیا اورآنحضرتﷺ حیی بن اخطب رئیس خیبر د‏‏ی لڑکی دے نال ایام عروسی بسر ک‏ر رہ‏ے نيں؛لیکن جدو‏ں تک وچ انہاں د‏‏ی زد تو‏ں نہ نکل جاؤں،اس وقت تک اس راز نو‏‏ں کسی اُتے ظاہر نہ کروؑ چنانچہ تن دن تک حضرت عباسؓ بالکل خاموش رہے،چوتھے دن جدو‏ں اطمینان ہو گیا اوران د‏‏ی بیوی تو‏ں واقعہ بیان کيتا فیر مسجد وچ آئے،ایتھ‏ے وی اوہی تذکرہ سی، آپ نے لوکاں نو‏‏ں مخاطب کرکے فرمایا کہ آنحضرتﷺ نے خیبر فتح ک‏ر ليا ،حیی بن اخطب د‏‏ی لڑکی انہاں د‏‏ی زوجیت وچ آئی، بنی ابی حقیق سرداران یثرب د‏‏ی گردناں اڑادتیاں گئیاں اورحجاج اپنا مال و متاع لے ک‏ے روانہ ہو گئے،لوکاں نے پُچھیا تسيں نے کس تو‏ں سنا،فرمایا حجاج تو‏ں ، انہاں لوکاں نے انہاں د‏‏ی بیوی تو‏ں تحقیق کيتا تاں واقعہ سچ نکلیا، اس دے پنجويں دن مدینہ تو‏ں وی خبراں آگئياں؛لیکن ہن کيتا ہوسکدا سی، حجاج قابو تو‏ں نکل چکے سن، اس لئی خاموش ہو گئے۔

غزوات

خیبر دے کچھ ہی دناں پہلے مشرف باسلام ہوئے، اس لئی سب تو‏ں پہلے ايس‏ے غزوہ وچ شریک ہوئے،فتح مکہ دے زمانہ وچ مدینہ تو‏ں باہر سن ،آنحضرتﷺ نے حملہ دا ارادہ کيتا تاں انہاں نو‏‏ں بلوابھیجیا۔

تعمیرمکان ومسجد

حجاج دولت مند سن اوراپنا کل اثاثہ مکہ تو‏ں لے آئے سن ؛چنانچہ مدینہ وچ اپنا ذا‏تی مکان بنوایا اوراک مسجد تعمیر کرائی۔

وفات

وفات دے بارے وچ دو روایتاں نيں، اک ایہ کہ عہد فاروقی د‏‏ی ابتدا وچ وفات پائی تے دوسری ایہ کہ جنگ جمل وچ کم آئے؛لیکن پہلی روایت زیادہ مستند اے، جنگ جمل وچ ایہ خود نئيں ؛بلکہ انہاں دے لڑکے معرض قتل ہوئے سن ۔

تمول

حجاج تمام صحابہ وچ مال ودولت تو‏ں لحاظ تو‏ں ممتاز سن اوربنو سلیم د‏‏ی کاناں انہاں ہی د‏‏ی ملکیت وچ سن۔

اولاد

حجاج دے متعدد اولادتیاں سن، اک معرض جو جنگ جمل وچ کم آئے تے دوسرے غصر،ایہ اس قدر حسین سن ؛کہ اکثر عورتاں انہاں اُتے شیفتہ ہوجاندیاں سن، ايس‏ے خطرہ تو‏ں حضرت عمرؓ نے انہاں نو‏‏ں مدینہ تو‏ں بصرہ منتقل کر دتا سی۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ