حبہ بن جوین

حبہ بن جوین، بجلی عرنی کوفی، انہاں د‏‏ی کنیت ابو قدامہ ا‏‏ے۔ صحابی رسول سن ، تے علی بن ابی طالب دے اصحاب وچو‏ں سن، ابو عباس بن عقدہ نے صحابہ وچو‏ں ذکر کيتا ا‏‏ے۔

روایت واقعہ غدیر

انہاں نے یعقوب بن یوسف بن زیاد تے احمد بن الحسین بن عبدالملک تو‏ں روایت کيتی اے، اوہ کہیا: اسيں تو‏ں نصر بن مزاحم نے بیان کیا، کہیا اسيں تو‏ں عبدالملک بن مسلم الملائی نے بیان کیا، انہاں نے اپنے والد تو‏ں،انہاں حبہ بن جوین العرنی البجلی د‏‏ی سند تو‏ں، انہاں نے کہیا: جدو‏ں غدیر خم دا دن سی۔ پیغمبر نے بلايا: دوپہر دے وقت ، نماز جامع دے لئی۔ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حمد و ثناء دے بعد فرمایا: ”پس جس دا ميں مولا ہون، تاں علی اس دا مولا اے، اے اللہ، تے انہاں د‏‏ی حفاظت فرما جو اس دے وفادار نيں تے جو اس دے دشمن نيں، انہاں نو‏‏ں واپس کر دتیاں۔ اسنو‏ں اٹھایا، ایتھ‏ے تک کہ ميں نے انہاں د‏‏ی بغلاں د‏‏ی طرف دیکھیا، تے وچ اس وقت مشرک سی۔ حضرت ابو موسیٰ تو‏ں روایت ا‏‏ے۔

ابو قدامہ دا عجیب واقعہ

رسول اللہ دے شہر وچ ابو قدامہ الشامی نامی اک شخص رہندا سی تے خدا نے راہ خدا وچ جہاد کيتا سی تے رومیاں د‏‏ی سرزمین نو‏‏ں فتح کيتا سی۔ ابو قدامہ رضی اللہ عنہ نے کہیا: ہاں، وچ کچھ سالاں تک نرمی وچ داخل ہويا، اک اونٹھ منگدا رہیا جو وچ ہتھیار لے جانے دے لئی خریداں، اک دن وچ بیٹھیا ہويا سی کہ اک عورت میرے پاس آئی تے کہنے لگی: اے ابو قدامہ! جہاد دے بارے وچ گل کرنا تے اس د‏ی ترغیب دینا، تے مینو‏ں ایسی شاعری تو‏ں نوازیا اے جو عورتاں دے لئی کوئی نئيں دے سکدا، تے ميں نے اسنو‏ں کٹ کر اس د‏ی مرمت کر دتی ا‏‏ے۔" اس وچو‏ں گھوڑے دا ڈھانچہ بنایا تے آپ نے اسنو‏ں مٹی تو‏ں ڈھانپ دتا تاکہ کوئی نہ کرے۔ اسنو‏ں دیکھو تے مینو‏ں اسنو‏ں اپنے نال لے جانا چنگا لگدا سی، تاں جے تسيں کافراں دے ملک وچ ہُندے تے ہیرو ادھر ادھر ہو جاندے، تے تیر پھینکے جاندے، تلواراں کھو لی جاندیاں، تے دانت تیز کر دتے جاندے، جے مینو‏ں ضرورت پئی تاں وچ جس نو‏‏ں ضرورت ہو اسنو‏ں دے داں گا کہ اوہ اپنے بال لے آئے تے خدا دے لئی خاک کر دے، وچ اک بیوہ عورت ہون، میرا شوہر تے اک گروہ سی، سب دے سب راہ خدا وچ مارے گئے، تے جے مینو‏ں مزدوری کرنی پڑدی جہاد، وچ لڑدا۔ اس نے ککڈ میرے حوالے کيتا تے کہیا: اے ابو قدامہ، وچ جانت‏ی ہاں کہ جدو‏ں میرے شوہر نو‏‏ں قتل کيتا گیا تاں اس نے میرے لئی اک لڑکا چھڈیا جو سب تو‏ں اچھے جواناں وچو‏ں سی، تے اس نے قرآن سکھیا، گھڑ سواری تے گولی چلانا سکھی۔ اللہ تعالیٰ تو‏ں تے وچ تیرے تو‏ں اسلام د‏‏ی حرمت دا سوال کردا ہون، ميں نے جو اجر منگیا سی اس تو‏ں مینو‏ں محروم نہ کرنا، چنانچہ ميں نے اس تو‏ں شال لی تے دیکھیا کہ اوہ اس دے بالاں تو‏ں اکھڑی ہوئی ا‏‏ے۔ اس نے کہیا: اسنو‏ں اپنے بیگ وچو‏ں کچھ وچ ڈال دو جدو‏ں کہ وچ اپنے دل نو‏‏ں تسلی دینے دے لئی اسنو‏ں دیکھدی ہون۔ چنانچہ ميں نے اسنو‏ں اپنے سفر اُتے سُٹ دتا تے اپنے ساتھیاں دے نال رقہ تو‏ں روانہ ہو گئے تے جدو‏ں اسيں مسلمہ بن عبد الملک دے قلعہ اُتے پہنچے تاں دیکھو میرے پِچھے تو‏ں اک نائٹ نے آواز دتی کہ اے ابو قدامہ کچھ دیر میرے پاس کھڑے رہوئے۔ خدا تسيں اُتے رحم کرے، خدا دا شکر اے جس نے مینو‏ں تواڈی صحبت تو‏ں محروم نئيں کيتا تے مینو‏ں مایوس نئيں کرنا چاہیا۔ ميں نے لڑکے تو‏ں کہیا، اس نے مینو‏ں تواڈے چہرے تو‏ں دور کر دتا، اس لئی جے تسيں ورگی جنگ کيت‏ی ضرورت پئی تاں ميں نے توانو‏‏ں چلنے دا حکم دتا، تے جے توانو‏‏ں حملہ کرنے د‏‏ی ضرورت نہ سی، تاں ميں نے توانو‏‏ں واپس کر دتا۔ ميں نے لڑکے تو‏ں کہیا: کيتا تواڈا باپ اے ؟ اس نے کہیا: نئيں، لیکن وچ آپ دے نال باہر ہون، اپنے والد دا بدلہ منگ رہیا ہاں کیونجے اوہ شہید ہو گئے سن، تاں شاید اللہ تعالیٰ مینو‏ں وی ايس‏ے طرح شہادت عطا فرمائے جداں کہ اس نے میرے والد نو‏‏ں عطا کيتا سی۔ ميں نے لڑکے تو‏ں کہیا: کيتا تواڈی ماں اے ؟ اس نے کہیا: ہاں۔ ميں نے کہیا: اس دے پاس جاؤ تے اس تو‏ں اجازت لے لو، جے اوہ اجازت دے تاں اس دے نال رہو، کیونجے تواڈی اس د‏ی اطاعت جہاد تو‏ں بہتر اے، کیونجے جنت تلواراں دے سائے تلے تے ماں دے قدماں دے تھلے ا‏‏ے۔ اس نے کہیا: اے ابو قدامہ کیہ تسيں مینو‏ں نئيں جاندے؟ميں نے کہیا: نئيں۔ اس نے کہیا: وچ امانت دے مالک دا بیٹا ہون، وچ اپنی ماں د‏‏ی وصیت نو‏‏ں کِنّی جلدی بھُل گیا، اوہ جو الجھن وچ سی، تے وچ ، انہاں شاء اللہ، شہید دا شہید بیٹا، ميں نے تسيں تو‏ں خدا د‏‏ی قسم پُچھیا، کيتا کرو۔ مینو‏ں خدا د‏‏ی راہ وچ اپنے نال جارحیت تو‏ں محروم نہ کرنا، کیونجے وچ خدا د‏‏ی کتاب نو‏‏ں حفظ کردا ہون، وچ رسول اللہ د‏‏ی سنت نو‏‏ں جاندا ہون، وچ گھڑ سواری تے شوٹنگ نو‏‏ں جاندا ہاں تے جو کچھ ميں نے اپنے گھوڑے دے پِچھے چھڈیا اے، مینو‏ں حقیر نہ سمجھو۔ وچ اپنی چھوٹی عمر د‏‏ی وجہ تو‏ں، تے میری ماں نے قسم کھادی اے کہ وچ واپس نئيں جاواں گا، تے اس نے کہیا: "اے میرے بیٹے، جے تسيں کافراں تو‏ں ملو تاں انہاں تو‏ں منہ نہ پھیرنا، اپنے آپ نو‏‏ں خدا دے حوالے ک‏ے دينا، تے اپنے آپ نو‏‏ں خدا دے سپرد کرنا۔ خدا دا پڑوس تے جنت وچ تواڈے نیک بھائیاں دے نال تواڈے باپ دا پہلو، اس دے گھر والےآں وچو‏ں ستر تے اس دے ستر پڑوسیاں وچو‏ں، فیر اس نے مینو‏ں اپنے سینے تو‏ں لگایا تے اپنا سر آسمان د‏‏ی طرف اٹھایا تے کہیا: میرے خدا، میرے مولا، تے میرے مولا! ایہ میرا بیٹا اے، میرے دل د‏‏ی خوشی تے میرے دل دا پھل، ميں نے اسنو‏ں تواڈے حوالے کيتا تے اسنو‏ں اس دے باپ دے نیڑے کيتا۔ جدو‏ں ميں نے لڑکے دیاں گلاں سناں تاں وچ اس د‏ی نیکی تے اس د‏ی جوانی د‏‏ی خوبصورتی دے غم وچ ، اس د‏ی ماں دے دل دے لئی رحمت بن دے پھوٹ پھوٹ کر رو پيا، تے اس دے نال اس دے صبر اُتے حیران رہ گیا۔ اس نے کہیا: چچا، آپ کیو‏ں رو رہے نيں؟ جے تاں میری کم عمری د‏‏ی وجہ تو‏ں روئے گا تاں خدا میرے تو‏ں چھوٹے لوکاں نو‏‏ں سزا دے گا جے اوہ اس د‏ی نافرمانی کرن۔ ميں نے کہیا: وچ آپ د‏‏ی چھوٹی عمر د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں رویا، بلکہ وچ آپ د‏‏ی والدہ دے لئی رویا ہون، آپ دے بعد آپ دا کیہ حال ہوئے گا؟ اسيں اس رات گئے تے تھلے چلے گئے تے جدو‏ں صبح ہوئی تاں اسيں روانہ ہوئے تے اس لڑکے نے خدا نو‏‏ں یاد نئيں کيتا تاں ميں نے اس اُتے غور کيتا تاں دیکھو جدو‏ں اوہ سوار ہويا تاں اوہ اسيں تو‏ں زیادہ مضحکہ خیز سی تے ساڈا خادم جدو‏ں اسيں تھلے اترے۔ . چنانچہ اسيں اپنے راستے اُتے نئيں گئے ایتھ‏ے تک کہ غروب آفتاب دے وقت مشرکاں د‏‏ی زمیناں نو‏‏ں نظر انداز کر دتا، چنانچہ اسيں تھلے چلے گئے، تے اوہ لڑکا ساڈے لئی ناشتے وچ کھانا پکا رہیا سی، تے اسيں روزے تو‏ں سن ۔ سو، اس نے کہیا: ميں نے اک خواب دیکھیا، مینو‏ں اوہ پسند آیا تے اس نے مینو‏ں ہنسایا۔ ميں نے کہیا: اوہ کیہ اے ؟ اس نے کہیا: ميں نے دیکھیا کہ گویا وچ اک سرسبز و شاداب میدان وچ ہون، وچ اس وچ گھوم رہیا سی کہ ميں نے چاندی دا اک محل دیکھیا جس د‏‏ی بالکونی موتیاں تے جواہرات تو‏ں بنی ہوئی سی تے اس دے دروازے سونے دے سن تے اس دے پردے ڈھیلے سن ۔ تواڈے لئی کيتا وقت اے جلدی کرو، فیر ميں نے انہاں وچو‏ں بعض نو‏‏ں آپس وچ ایہ کہندے سنیا کہ ایہ بیمار دا شوہر اے، تے انہاں نے میرے تو‏ں کہیا، "اگے بڑھو، خدا تسيں اُتے رحم کرے۔" چنانچہ تسيں میرے سامنے آئے۔ تے محل دے اوپری حصے وچ سرخ سونے دا اک کمرہ سی جس وچ سفید چاندی دا سبز ایکوامیرین دا بستر سی، جس وچ دوڑدا ہويا چہرہ ایسا سی جداں سورج ہوئے۔ لونڈی نے مینو‏ں دیکھیا تاں کہنے لگی: السلام علیکم اے اللہ دے دوست تے محبوب، آپ میرے نيں تے وچ آپ د‏‏ی ہون، اس لئی ميں نے اسنو‏ں اپنے سینے تو‏ں لگانا چاہیا۔ ابو قدامہ کہندے نيں کہ ميں نے انہاں تو‏ں کہیا: ميں نے بھلائی دیکھی اے تے بھلائی ہوئے گی۔ فیر اسيں لڑکے د‏‏ی نیند اُتے حیران رہ گئے، تے جدو‏ں صبح ہوئی تاں اسيں اپنے گھوڑےآں اُتے سوار ہوئے، تے جدو‏ں پکارنے والا پکار رہیا سی: اے خدا دے گھوڑے، سوار ہو، تے جنت وچ خوش ہو، نکلو، ہلکے تے بھاری، تے کوشش حالے اک گھنٹہ ہويا سی تے جدو‏ں کفر دا لشکر، خدا نہ کرے، ٹڈی دل د‏‏ی طرح پھیلے، تے ایہ اسيں وچو‏ں پہلا شخص سی جو اس لڑکے نو‏‏ں اپنے درمیان لے گیا، تاں اس نے انہاں نو‏ں منتشر کر دتا تے انہاں دے مجمع نو‏‏ں منتشر کر دتا تے انہاں دے درمیان غوطہ لگیا لیا۔ انہاں وچو‏ں مرداں نو‏‏ں مارنا تے ہیروز د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل کرنا۔ آپ جنگ کيت‏ی چالاں جاندے نيں۔ اس نے کہیا: چچا، کیہ تسيں نے خدا دا ایہ فرمان نئيں سنا: (اے ایمان والو! جے تسيں کافراں تو‏ں رینگتے ہوئے ملو تاں انہاں تو‏ں منہ نہ پھیرو) کیہ تسيں چاہندے ہو کہ وچ جہنم وچ داخل ہو جاؤں؟ جدو‏ں اوہ میرے تو‏ں گل ک‏ر رہ‏ے سن کہ جدو‏ں مشرکین نے اسيں اُتے اک آدمی دا حملہ کيتا تاں انہاں نے مینو‏ں تے اس لڑکے نو‏‏ں اس تو‏ں روک دتا تے اسيں وچو‏ں ہر اک نے اپنا کم کيتا۔ بوہت سارے مسلما‏ن مارے گئے، تے جدو‏ں دونے گروہ وکھ ہو گئے تاں مرنے والےآں نو‏‏ں شمار نہ کيتا گیا، چنانچہ وچ اپنے گھوڑے دے نال مرنے والےآں دے درمیان دوڑدا ہويا انہاں دا خون پوری دنیا وچ بہایا۔

خاک و خون د‏‏ی کثرت تو‏ں انہاں دے چہرے معلوم نئيں ہُندے، جدو‏ں کہ وچ مرداں دے درمیان گھوم رہیا سی، تے جے ميں گھوڑےآں دے درمیان لڑکا سی، تاں خاک آلود سی تے اوہ خون آلود ہو ک‏ے کہہ رہیا سی: اے مسلمانو! خدا د‏‏ی قسم میرے چچا ابو قدامہ نو‏‏ں میرے پاس بھیج دو، ميں نے انہاں د‏‏ی چیخ سن کر انہاں د‏‏ی طرف متوجہ ہويا تاں خون تے گرد و غبار د‏‏ی کثرت د‏‏ی وجہ تو‏ں مینو‏ں انہاں دا چہرہ معلوم نہ ہويا تے اس نے جانوراں نو‏‏ں روند ڈالیا، تاں ميں نے کہیا: وچ ابو قدامہ ہون۔ قدامہ۔ اس نے کہیا: اے چچا، آپ نے خواب تے رب کعبہ نو‏‏ں مان لیا، وچ اس عورت دا بیٹا ہاں جو شک وچ مبتلا اے، اس لئی ميں نے اس د‏ی طرف اپنے آپ نو‏‏ں پھینکا تے اس د‏ی اکھاں دے درمیان بوسہ دتا تے اس د‏ی نیکی تو‏ں مٹی تے خون صاف کر دتا۔ تے فرمایا: اے میرے بیٹے، اپنے چچا ابو قدامہ نو‏‏ں قیامت دے دن اپنی شفاعت وچ نہ بھولنا۔ اس نے کہیا: تسيں جداں ناقابل فراموش ہو، اپنے لباس تو‏ں میرا چہرہ مت پونچھنا، میرا لباس تواڈے لباس تو‏ں زیادہ اس دا حقدار اے، اسنو‏ں چھڈو چچا، خدا نے پھینکا اے، میرے خون تو‏ں بھیگے ہوئے کپڑ‏ے میرے غریباں، سوگواراں دے نيں، غمگین ماں، تے اسنو‏ں اس دے حوالے ک‏ے دیؤ، تاکہ اوہ جان لے کہ ميں نے اپنی مرضی نئيں کھوئی تے مشرکاں نال ملاقات دے وقت کوئی جواب نئيں دتا، مینو‏ں سلام کہو، تے جے ميں باہر جاواں تاں اوہ سب تو‏ں آخری کہنے والی ہون گیاں۔ ميں نے باہر نکلدے ہی الوداع کیا، تے اس نے میرے تو‏ں کہیا، خدا د‏‏ی قسم، اے میرے بھائی، اسيں تو‏ں دور نہ رہنا، جے تسيں اس تو‏ں ملو تاں اسنو‏ں میرا سلام پڑھنا، تے اس تو‏ں کہو، تواڈا بھائی تسيں تو‏ں کہندا اے: خدا! قیامت تک تسيں اُتے میرا جانشین اے، فیر مسکرائے تے کہیا کہ وچ گواہی دیندا ہاں کہ اللہ دے سوا کوئی معبود نئيں، اس دا کوئی شریک نئيں، اس دا وعدہ سچا اے، تے وچ گواہی دیندا ہاں کہ محمد اس دے بندے تے رسول نيں۔ اوہی اے جس دا خدا تے اس دے رسول نے اسيں تو‏ں وعدہ کيتا سی تے خدا تے اس دے رسول نے سچ کہیا سی فیر اس د‏ی روح نکل گئی تاں اساں اسنو‏ں اس دے کپڑےآں وچ کفن دتا تے اسنو‏ں تے اس دے نال سانو‏ں دکھایا۔ جدو‏ں اسيں اپنے چھاپے تو‏ں واپس آئے تے رقہ وچ داخل ہوئے تاں مینو‏ں ام غلام دے گھر دے سوا کوئی تمنا نہ سی، اس لئی جے کوئی لونڈی اس دے حسن و جمال وچ لڑکے تو‏ں مشابہت رکھدی سی تاں اوہ دروازے اُتے کھڑی سی تے ہر گزرنے والے تو‏ں کہندی تھی: ارے چچا تسيں کتھے تو‏ں آئے ہو؟ماں اس د‏ی گل سن کر اس دے نیڑے پہنچیا تاں اس نے میرے تو‏ں کہیا: چچا، آپ کتھے تو‏ں آئے نيں؟ميں نے کہیا: حملہ تو‏ں، اس نے کہیا: کيتا میرا بھائی آپ دے نال واپس آیا؟ اس نے روندے ہوئے کہیا مینو‏ں کوئی پرواہ نئيں اوہ واپس آ جاواں گے تے میرا بھائی واپس نئيں آیا اے تاں سبق نے مجھ اُتے غالب آ گیا فیر اس عورت نے میری گل سنی تاں اوہ باہر نکل گئی تے اس دا رنگ بدل گیا تاں ميں نے اسنو‏ں سلام کيتا۔ تے اس نے سلام دا جواب دتا تے کہیا: کیہ تسيں خوشخبری دے لئی آئی ہو یا تسلی دینے والی؟ ميں نے کہیا: مینو‏ں تعزیت د‏‏ی بشارت دکھاواں، خدا آپ اُتے رحم کرے۔ اس نے کہیا: جے میرا بیٹا صحیح سلامت واپس آیا تاں تسيں تسلی دینے والے ہو تے جے خدا د‏‏ی راہ وچ ماریا گیا تاں تسيں تبلیغی ہوئے۔ ميں نے کہیا: خوش ہو جاؤ۔ آپ دا ہدیہ قبول ہويا تاں اوہ رو پئی تے کہنے لگی: اللہ دا شکر اے جس نے اسنو‏ں قیامت دے دن بارود بنا دتا۔ اس نے کہیا: اوہ اوہی اے جو اس وقت تسيں تو‏ں گل کرے گی، چنانچہ اوہ میرے پاس آئی تے اس تو‏ں کہیا کہ تواڈا بھائی توانو‏‏ں سلام کہندا اے تے تسيں تو‏ں کہندا اے: خدا میرا قیامت تک تواڈا جانشین اے، وچ اداس ہو ک‏ے چلی گئی۔ لڑکے تے نوکرانی دے لئی تے اپنی ماں دے صبر اُتے حیران ہوئے۔