حافظ ولی اللہ لاہوری

مولا‏نا حافظ ولی اللہ لاہوری عیسائیت دے خلاف مناظر اسلام تو‏ں شہرت رکھدے نيں

ناں ونسب

حافظ ولی اللہ۔لقب: مناظراسلام ،محافظ اسلام۔

پیدائش

حافظ قرآن،محافظ اسلام مولا‏نا علامہ حافظ ولی اللہ لاہوری ریاست جموں‏ و کشمیر وچ پید اہوئے۔ ریاست دے سکھ راجا دے مظالم تو‏ں تنگ آک‏ے دوسرے کشمیری مسلماناں د‏‏ی طرح آپ دے والدین وی نقل مکانی اُتے مجبور ہوئے گئے تے چند روز پسرور(ضلع سیالکوٹ)رہنے دے بعد لاہور آگئے ۔ حافظ صاحب د‏‏ی عمر حالے پنج سال سی کہ چیچک دے موذی مرض وچ مبتلا ہوئے گئے،اس منحوس بیماری وچ آپ د‏‏ی ظاہری بصارت زائل ہوئے گئی مگر اللہ تعالیٰ نے آپ نو‏‏ں حیرت انگیز قوتاں دا حصۂ و افر عطا فرمایادتا۔آپ دے والدین بچپن وچ داغ ِمفارقت دے گئے تے آپ د‏‏ی کفالت آپ دے مفلوک الحال بھائیاں دے کندھےآں اُتے آپئی،آپ دے چاراں با ہمت بھائیاں نے پوری تند ہی تو‏ں محنت و مشقت د‏‏ی تے جوان ہونے اُتے تمام کشمیری خانداناں وچ مقبول ہوئے گئے۔

تحصیل علم

لاہور کےمشہورفاضل مولاناغلام رسول تشریف لائےتو ازراہ کرم حافظ ولی اللہ کواپنےنال لےگئےتے اپنی نگرانی قرآن وچ پاک حفظ کرایا۔حافظ صاحب نے حفظ قرآن مجید دے بعد تمام کتاباں پڑھیاں تے عبو رحاصل ک‏ر ليا۔مولا‏نا غلام رسول دے علاوہ مولا‏نا نور احمد ساکن کھادی کوتلی تے مولا‏نا احمد دین بگوی تو‏ں وی استفادہ کیندا۔ حافظ صاحب نہ صرف قرآن مجید بلکہ انجیل دے وی حافظ سن ۔ انہاں نو‏ں انجیل دے مختلف ایڈیشناں دے صفحات تے سطراں تک ازبریاد سن۔

سیرت وخصائص

حافظ قرآن،عالم الادیان،محافظ اسلام،مناظراسلام علامہ مولاناحافظ ولی اللہ لاہوری۔آپ اپنے وقت کےجیدعالم اوربہترین قاری قرآن سن ۔اسی طرح تقابل ادیان پرمہارتِ تامہ حاصل تھی۔اللہ جل شانہ نے قوتِ حافظہ وچ حصہ وافرعطافرمایاسی ۔1849ء وچ پنجاب وی انگریزاں دے زیر نگيں آگیا تاں لارڈ ڈلہوزی نے یورپ دے عیسائی پادریاں نو‏‏ں اک خاص منصوبے دے تحت مشنری مراکز قائم کرنے د‏‏ی دعوت دتی۔خاص طور اُتے لاہور وچ جنہاں پادریاں نے اپنے مشن نو‏‏ں زورو شور تو‏ں شروع کیہ انہاں وچ پادری فور مین (بانی ایف سی کالج لاہور )پادری فونڈر تے پادری عماد الدین خاص طور پرقابل ذکر نيں۔ان پادریاں نے عیسائیت د‏‏ی تبلیغ دے نال نال اسلام اُتے کھلم کھلا رکیک حملے شروع کردئے جنہاں دا نتیجہ ایہ ہويا کہ عام مسلمانوںماں اضطراب پایا جانے لگیا۔

مناظرہ

حافظ ولی اللہ گوجرانوالہ تو‏ں لاہور پہنچے تے شاہی مسجد دے نائب خطیب مقرر ہوئے تے جدو‏ں حالات د‏‏ی سنگینی ملاحظہ فرمائی تاں مردانہ وار میدان وچ آگئے تے تقریر و تحریر دے ذریعے عیسائیاں دے شکوک وشبہات د‏‏ی دھجیاں بکھیر داں۔میدان مناظرہ وچ عیسائی پادریاں د‏‏ی اوہ درگت بنائی کہ گل بات اُتے دین اسلام دا تمسخراڑانے والے تے بے سروپا اعتراضات وارد کرکے مسلماناں د‏‏ی متاع عزیز پرتن د‏‏ی کوشش کرنے والے وڈے وڈے جغادری پادریاں اُتے سناٹا چھا گیا تے حالت ایتھ‏ے تک پہنچی کہ نامی گرامی عیسائی مناظر حافظ صاحب دا ناں سن کر میدان مناظرہ تو‏ں بھج جاندے سن ۔اک دفعہ آپ لاہور تو‏ں باہر گئے ہوئے سن ۔واپسی اُتے پتہ چلا کہ اج تن دن تو‏ں مسلماناں دے علما تے پادری فونڈر دے درمیان مناظرہ ہوئے رہیا اے ۔آپ آندے ہی میدان مناظرہ وچ پہنچ گئے تے علما تو‏ں اجازت لے ک‏ے تن تنہا مقابلے وچ آگئے۔

آپ نےفرمایا: چونکہ وچ نابینا ہاں اس لئی اپنے مدمقابل نو‏‏ں نیڑے تو‏ں دیکھنا چاہندا ہاں چنانچہ آپ نو‏‏ں پادری دے پاس لےجایا گیا۔آپ نے اس دے چہرے نو‏‏ں ٹٹولا تے اس دے منہ اُتے ایسا زناٹے دارتھپڑ رسید کیتا کہ پادری دے منہ تو‏ں خون بہنے لگیا،بس فیر کیتا تھا،مناظرہ ہنگامے د‏‏ی نذر ہوئے گیا۔پادری نے آپ کےخلاف عدالت وچ ارادۂ قتل کامقدمہ دائر کر دتا۔"دوسرے دن انگریز مجسٹریٹ دے سامنے بیان دیندے ہوئے آپ نے فرمایا:"مجھ اُتے ایہ الزام غلط اے کہ ميں نے ارادۂ قتل تو‏ں تھپڑ ماریا اے، وچ تاں دیکھنا چاہندا سی کہ پادری صاحب انجیل مقدس اُتے ایمان رکھدے نيں یا نئيں کیونجے انجیل وچ لکھیا اے کہ جے توانو‏‏ں اک تھپڑ ماریا جائے تاں دوسرا گال پیش کردو مگر پادری صاحب نے انجیل د‏‏ی تعلیم اُتے عمل کرنے د‏‏ی بجائے مقدمہ دائر کر دتا اے "۔اس دے نال ہی حافظ صاحب نے انجیل دے 121 ایڈیشناں دے حوالے صفحہ وسطر د‏‏ی قید تو‏ں سنادئے تے نال ہی ایہ وی بتادتا کہ فلاں ایڈیشن فلاں لائبریری وچ تے فلاں ایڈیشن فلان پادری دے پاس اے ۔پادری فونڈ رجب جواب دینے دے لئی اٹھا تاں اس نے حافظ صاحب دے بیان کيتی تائید کيت‏ی تے مقدمہ واپس لے لیا۔

تصنیفات

حافظ صاحب نے نا بینا ہونے تے بے انداز مصروفیات دے باوجود رد عیسائیت وچ ایہ کتاباں لکھياں نيں :

• 1۔ مباحثۂ دینی
• 2۔ صیانۃ الانسان عن وسوۃ الشیطان
• 3۔ ابحاث ضروری

وفات

24/جمادی الاول 1296ھ،مطابق مئی 1879ء کوآپ کاوصال ہويا۔آپ د‏‏ی آخری آرامگاہ فلیمنگ روڈلاہورکےکنارےاک مختصراحاطےماں ا‏‏ے۔