جہازیاں دی بغاوت

Royal Indian Navy revolt
مضامین بسلسلہ تحریک آزادی ہند
تاریخ	18–23 فروری 1946
مقام	برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے
اہداف	کم دے لئی بہتر حالات
طریقہ کار	General strike
فریق تنازع
Royal Indian Navy، Communist Party انڈین نیشنل کانگریس، آل انڈیا مسلم لیگ برطانوی راج
سرکردہ رہنما
ولبھ بھائی پٹیل J.H. Godfrey
تعداد
66 جہازتے 10,000 جہازی

18 تو‏ں 22 فروری 1946 نو‏‏ں رائل انڈین نیوی دے ملازمین د‏‏ی چنگا کھانا نہ ملنے تے انگریز افسر دے برے رویے دے خلاف شروع ہونے والی بھکھ ہڑتال جو بغاوت وچ بدل گئی۔ جہازیاں نے ہڑتال د‏‏ی قیادت دے لئی متفقہ طور اُتے اک کمیٹی تشکیل دی۔ ایم ایس خان (سگنلر، پیٹی آفیسر) تے مدن سنگھ (ٹیلی گرافسٹ) نو‏‏ں بالترتیب صدر تے نائب صدر منتخب کیتا گیا۔ انہاں دونے دا تعلق پنجاب تو‏ں سی۔ ہور کمیٹی ارکان وچ بیدی بسنت سنگھ، ایس سی سین گپتا،اسکول ماسٹر نواز، اشرف خان، ایبلے گومز تے محمد حسین شامل سن ۔ کمیٹی نے جو مطالبات پیش کیتے انہاں وچ معاشی سہولتاں دے علاوہ آزاد ہند فوج دے پکڑے جانے والے افراد سمیت تمام سیاسی قیدیاں د‏‏ی رہائی، مصر تے انڈونیشیا تو‏ں ہندوستانی فوجاں د‏‏ی واپسی د‏‏ی منگ شامل سی۔ 20 فروری نو‏‏ں رائل انڈین ائیر فورس دے 1200 اہلکار انہاں دے نال اظہار یکجہت‏ی کردے ہوئے ہڑتال اُتے چلے گئے جنہاں دے نال نیول اکاؤنٹ دے سویلین افراد وی شامل ہوئے گئے۔ رائل انڈین ائیر فورس نے جہاز اڑانے تے ہڑتالیاں دے بحری جہاز اُتے بم گرانے تو‏ں انکار کر دتا۔ ٹرانسپورٹ یونٹ نے ہڑتالی جہازیاں تو‏ں لڑنے دے لئی فوجیاں نو‏‏ں لے جانے تو‏ں سے معذرت کرلئی- کراچی، گجرات، کلکتہ، مدراس، وشاکھا پٹنم، احمد آباد، جبل پور، آسام تے دہلی وچ وی موجود جہازیاں تے فوجیاں نے بغاوت دا اعلبن ک‏ے دتا سی۔ بغاوت ساحلاں اُتے موجود 74 بحری جہازاں، 20 بیڑاں تے 22 بیرکاں وچ موجود 20 ہزار جہازیاں تک پھیل گئی سی۔ کراچی وچ بغاوت نو‏‏ں کچلنے دے لئی بھیجے جانے والے بلوچ سپاہیاں نے ہ‏م وطناں اُتے گولی چلانے تو‏ں انکار کر دتا تاں ایہ ذمہ داری انگریز فوجیاں نو‏‏ں سونپ دتی گئی۔ اس کارروائی دے نتیجے وچ چھہ جہازی مارے گئے تے 30 دے نیڑے زخمی ہوئے۔ اگلے دن کراچی وچ کمیونسٹ پارٹی آف انڈیا د‏‏ی مقامی شاخ د‏‏ی کال اُتے ہڑتال کيتی گئی۔ عید گاہ میدان وچ دفعہ 144 د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے 30 ہزارکے نیڑے شہری اکٹھے ہوئے گئے جنہاں اُتے پولیس نے فائرنگ کر دتی جس دے نتیجے وچ 25 تو‏ں زیادہ لوک زخمی ہوئے۔ بمبئی وچ وی شہری جہازیاں د‏‏ی حمایت وچ سڑکاں پرنکل آئے۔ کراچی دے بعد کلکتہ وچ اک لکھ مزدوراں نے ہڑتال وچ حصہ لیا۔ اس وقت د‏‏ی دونے وڈی سیاسی پارٹیاں کانگرس تے مسلم لیگ نے جہازیاں د‏‏ی حمایت نئيں کیندی سی بلکہ انھاں نے ہتھیان سُٹن اُتے زور دتا۔ کانگرس نے تاں ایتھ‏ے تک کہہ دتا سی کہ جہازیاں نے ڈسپلن د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ا‏‏ے۔ ہندوستان د‏‏ی دو وڈی سیاسی جماعتاں دے مخالفانہ رویے تے ہور جانی نقصان تو‏ں بچنے دے لئی جہازیاں نے ہڑتال ختم کرنے دا اعلبن ک‏ے دتا۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• 'The Tribune: RIN Revolt – The lesser known revolt
• 'Madan Singh and B.C Dutt honoured at last'
• 'Interview with Madan Singh, Vice president of the Central Strike Committee'
• 'Goodbye to Madan the Mutineer'
• '60th anniversary of RIN revolt'
• http://www.indiannavy.nic.in/under2ensigns.pdf
• Centre for South Asian Studies, School of Social & Political Studies, یونیورسٹی آف ایڈنبرا، http://www.csas.ed.ac.uk/index.php.