جٹ کہاوتاں تے محاورے
جٹّ، پٹّ (وٹّ) تے پھٹّ بدھے ہی قابو (راس) آؤندے نیں : کھیت دی وٹّ نہ بنھیئے تاں پانی باہر وگ جاندا اے۔ پھٹّ تے پٹی نہ بنھیئے تاں خراب ہو جاندا اے، ریشم نوں وی بنھ کے نہ رکھیا جائے تاں الجھ جاندا اے تے جٹّ وی (کہندے نے) بدھا ہی ٹھیک رہندا اے۔
جٹّ سونے دا، تھلا پتل دا : جدوں کسے وچ سو گن ہندیا نال اک اوگن وی ہووے ادوں کہندے ہن۔
جٹّ ہیٹھ پیا وی مارے تے اتے پیا وی : جدوں کوئی لسا جاں ڈاڈھا ہو کے کسے نوں ہر حالت وچ نقصان پچائے ادوں کہندے ہن۔
جٹّ ہویا کملا خدا نوں لے گئے چور : جدوں کوئی بندہ جان بجھّ کے بھولا جاں یملا بن جائے ادوں کہندے ہن۔
جٹّ کی جانے لونگاں دا بھاء : اس آکھان وچ جٹّ دا بھولاپن درسایا گیا اے۔ جٹّ دا روز دا واہ کنک نال اے، لوگاں بارے اوہ کی جانے؟
جٹّ گنا پٹݨ نئیں دیندا، گڑ دی بوری دے دیندا اے : اس کہاوت وچ جٹّ دے البیلے سبھاء ول اشارہ اے۔ جیہڑا بندہ منگݨ تے تھوڑی جنی چیز وی نہ دیوے تے جے چنگے سبھاء وچ آیا اس توں کئی گُݨا دیے دیندا اے، اس متعلق کہندے نیں۔
جٹّ جٹاں دے، (بھولا) نرین دا : جد کوئی بندہ وچھڑ کے وی آپنیا وچ ہی آ ملے، ادوں کہندے نیں۔
جٹّ تے سور برابر جٹّ تولا بھارا، سور کھٹے مرلا جٹّ وگھا سارا : اس آکھان وچ جٹّ نوں سور نالوں وی ودھیرا اکھڑ دسیا گیا اے کیونکہ جٹّ آئی تے آیا ہویا برا ہندا اے۔
جٹاں توں راج نہیں، موٹھوں کاج نہیں : جدوں کسے معمولی جہے آدمی پاسوں وڈی ساری مدد دی آس پوری نہ ہووے ادوں کہندے ہن۔
جٹّ دا ہاسا بھنّ، گوائے پاسا : ہاسا ٹھٹھا کردیاں جے کسے دی حرکت نال کسے نوں سٹّ فٹ لگ جائے ادوں کہندے ہن۔
جٹّ دیاں سو ماواں ہندیاں ہن : مطلب ایہہ اے کہ جٹّ دور دراڈے جا کے وی اتھوں دے جٹاں نال کوئی نہ کوئی رشتہ کڈھ لیندا اے تے سبھ دا رشتے دار بن جاندا اے۔
جٹّ دے جوں پکے، سکی ماں نوں مارے دھکے : مطلب ایہہ کہ جدوں فصل پکّ کے تیار ہو جائے ادوں نشے وچ آیا ہویا جٹّ ٹنڈے لاٹ دی وی پرواہ نہیں کردا تے خوشی وچ پھلیا ماں دا وی نرادر کرنوں نہیں ٹلدا۔
جٹّ نہ جانے گن کرا، چنا نہ جانے واہ : اس آکھان وچ جٹّ تے چھولیاں دے لچھن دسے گئے ہن۔ جٹّ کیتی نوں نہیں جاندا تے چھولیاں واسطے بہتی واہی کرن دی لوڑ نہیں ہندی۔
جٹّ پنج نہیں سہندا، پنجاہ سہہ لیندا اے : اس اکھان وچ جٹّ دے البیلے سبھاء دا ذکر اے۔ جھلّ جائے تاں سو گلاں جھلّ جائے تے اڑ جاوے تاں اک وی نہیں جھلدا۔
جٹّ فقیر گل گنڈھیاں دی مالا : اس اکھان وچ جٹّ دی سادگی وئکت کیتی گئی اے۔ جدوں اس دا دل سادھ بنن تے آ گیا، گھروں گنڈھے (پیاز) لے کے مالا بنا لئی، کون مالا لین جائے۔
جٹّ مہیاں سنسار قبیلہ گالدا، ککڑ، کاں، کراڑ قبیلہ پالدا: جدوں کوئی بندہ اپنے ہی خاندان یا ذات نوں نقصان پہنچاؤن والیاں حرکتاں کرے، ادوں کہندے نیں۔
جٹّ مویا جاݨیئے جد تیرھواں ہووے : مطلب ایہہ اے کہ جٹّ اتنا سخت-جان ہندا اے کہ چھیتی چھیتی مر کے وی قابو نہیں آؤندا۔
جٹّ یمھلا خدا نوں لے گئے چور : دیکھو ‘جٹّ ہویا کملا، خدا نوں لے گئے چور’۔
جٹّ یار نہیں تے کنگ ہتھیار نہیں: کہندے نے جٹّ کسے ویلے وی بناں کارن وگڑ سکدا اے، اس دی یاری تے کوئی اعتبار نہیں۔
جٹّ وگاڑے مرشد نال، جاں بولے تاں کڈھے گال : اس اکھان وچ جٹّ دے کسوتا ہون ول اشارہ اے۔ جدوں جٹّ پٹھا ہو جائے تاں کسے پیر مرشد دی وی پرواہ نہیں کردا تے گالھ توں بناں کسے نال بولدا نہیں۔
جٹّ تیرے نال بری ہوئی، باہر تاں تیرے چھولے بھج گئے، گھر آئیوں تاں کڑی ہوئی: جٹّ دے گھر پتر جمن دی بڑی خوشی ہندی اے کیوں جو پتر بانہہ بن کے بھار ونڈاؤندے ہن۔ جدوں باہر تاں اس دے چھولے بھجّ جان نال نقصان ہو جائے تے گھر آؤن تے کڑی جمن دی خبر ملے تاں جٹّ نال آپ بری ہونی ہوئی۔
جٹی چارے تھوک سواردی، اکو ویلے انّ تمبدی، بال کھڈاؤندی، چڑیاں موڑدی تے لیلے چاردی: اس اکھان وچ جٹی دے سچجے تے کامے سبھاء دی تعریف کیتی گئی اے۔ مطلب ڈریکٹ ہن۔
جٹی پا مہیڑو (کھٹی لسی سمیت گھیو) آؤندا ٹھاکر چاڑھی وٹی (نقلی تول) جٹی جاتا ٹھاکر مٹھا ٹھاکر جاتا جٹی، نہ مٹھا ٹھاکر نہ مٹھی جٹی، سودا وٹو وٹی: جدوں ٹاکرے تے دوویں دھراں اک توں اک ودھ چلاک تے ہشیار ہون ادوں کہندے ہن۔
جاں جٹّ دی پکی بیائی ، کسے نوں پھپھی کسے نوں تائی، جاں جٹّ دے ڈڈے پکے، سکی ماں نوں مارے دھکے : جٹّ دے جیون دا پکھ اس اکھان وچ درسایا گیا اے۔ مطلب اے اپنے مطلب لئی ہر کوئی مٹھا بن جاندا اے۔
جٹ کیہ تے مت کیہ : جٹ دے کمل پُنے تے ہوڑھ متی بارے کہیا جاندا اے۔
جٹ رجے ہوݨ تے کُٹدے نیں، بُھکھے ہوݨ تے لُٹدے نیں: